საგადასახადო სამართალდარღვევა და პასუხისმგებლობა

რედაქციისაგან

საგადასახადო სისტემა არ არსებობს პასუხისმგებლობის ინსტიტუტის გარეშე. ახალი საგადასახადო კანონი, ისევე, როგორც მისი წინამორბედი, ითვალისწინებს საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევისათვის ფინანსურ სანქციებს, ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას. საგადასახადო სამართალდარღვევის გამო ორგანიზაციის მიმართ საგადასახადო სანქციის გამოყენება არ ათავისუფლებს მის თანამდებობის პირებს, შესაბამისი საფუძვლების არსებობისას, საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული, სისხლისსამართლებრივი ან სხვა პასუხისმგებლობისაგან (მუხლი 125, პუნქტი 4).

ამჯერად შემოგთავაზებთ ამ კანონის 130-ე, 131-ე და 132-ე მუხლების განხილვას პრაქტიკული მაგალითებით.საგადასახადო სამართალდარღვევის გამო გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის მიმართ საგადასახადო სანქციის გამოყენება არ ათავისუფლებს მას კუთვნილი გადასახადებისა და საურავის გადახდის ვალდებულებისაგან.

საურავი შეადგენს საგადასახადო დავალიანების 0.07%-ს ყოველი ვადაგადაცილებული დღისათვის. გადასახადის ვადის გადაცილების შემთხვევაში გადასახადის გადახდის დღე ითვლება ვადაგადაცილებულ დღედ. ე. ი. თუ საწარმოს/ორგანიზაციას გადასახდელი აქვს 5000 ლარი, რომლის გადახდის ვადაც 2004 წლის 31 მარტია, გადაიხადა 5 აპრილს, მაშინ მას 31 მარტიდან 5 აპრილის ჩათვლით დაერიცხება საურავი 21 ლარის ოდენობით (6X3,5), რადგან ვადაგადაცილებულად ჩაითვლება 6 დღე, რომელიც უნდა გადამრავლდეს საგადასახადო დავალიანების თანხის 0,07%-ზე (5000-ის 0,07%) და გადასახდელი ექნება 5021 (5000+6X3,5) ლარი.

წინამდებარე კანონის თანახმად, თუ საწარმო/ორგანიზაცია ეკონომიკურ საქმიანობას ეწევა საგადასახადო ორგანოში აღრიცხვის გარეშე, მაშინ მან უნდა გადაიხადოს ჯარიმა საქმიანობის შედეგად მიღებული შემოსავლების 10%-ის ოდენობით, მაგრამ არანაკლებ 100 ლარისა (მუხლი 130). ე.ი. თუ საწარმომ, რომელიც საგადასახადო ორგანოში აღრიცხვაზე არ არის, საქმიანობის შედეგად მიიღო შემოსავალი 2000 ლარი, მას ჯარიმის სახით 200 ლარის გადახდა მოუწევს.

თუ დაფიქსირდა საგადასახადო ორგანოში გადასახდის გადამხდელად აღრიცხვაზე აყვანისაგან თავის არიდება, კერძოდ, ეკონომიკური საქმიანობა საგადასახადო ორგანოში აღრიცხვაზე აყვანის შესახებ განცხადების წარდგენისათვის დადგენილი ვადის ამოწურვიდან 90 დღეზე მეტ ხანს, მაშინ სუბიექტი ჯარიმდება მიღებული შემოსავლების 20 პროცენტის ოდენობით, მაგრამ არანაკლებ 1000 ლარისა; ხოლო თუ ეკონომიკური სუბიექტი საქმიანობას ახორციელებს ისე, რომ მისი გადასახადის გადამხდელად საგადასახადო ორგანოში აყვანის ვადა 180 დღეს გადასცდა, მაშინ ის დაჯარიმდება ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლების 50 პროცენტის ოდენობით, მაგრამ არანაკლებ 5000 ლარისა.

ე.ი. თუ საწარმოს/ორგანიზაციის ეკონომიკური საქმიანობიდან შემოსავალი შეადგენს 5000 ლარს და იგი თავს არიდებს საგადასახადო ორგანოში გადასახადის გადამხდელად აყვანას საგადასახადო ორგანოში აღრიცხვაზე აყვანის შესახებ განცხადების წარდგენისათვის დადგენილი ვადის ამოწურვიდან 90 დღეზე მეტი პერიოდის განმავლობაში, მაშინ ის დაჯარიმდება 1000 ლარით, მაგრამ თუ მისი შემოსავალი 4000 ლარია, იმავე პირობების შემთხვევაში მას ჯარიმის სახით გადსახდელი ექნება 800 ლარი (4000-ის 20%), თუმცა კანონში აღნიშნული დამატების თანახმად, სადაც ნათქვამია, რომ ჯარიმის თანხა უნდა იყოს არანაკლებ 1000 ლარისა, საწარმო/ორგანიზაცია ნაცვლად 800 ლარისა, დაჯარიმდება 1000 ლარით.

გადასახადის გადამხდელი სუბიექტი კიდევ უფრო მეტად ზარალდება, თუ მისი კანონსაწინააღმდეგო ქმედება გადასახადის გადამხდელად აღრიცხვაზე დადგომის წესთან მიმართებაში 180 დღეს სცილდება. მოყვანილი მაგალითის შემთხვევაში სუბიექტს 130-ე მუხლის მესამე პუნქტის თანახმად გადასახდელი ექნება 5000 ლარის (ეკონომიკური შემოსავალი) 50%, რაც 2500 ლარს შეადგენს, მაგრამ ეს თანხა 5000 ლარზე ნაკლებია, ამიტომ გადასახადის გადამხდელი სუბიექტი კანონის დარღვევისთვის, ნაცვლად 2500 ლარისა, დაჯარიმდება 5000 ლარით.

როგორც ვხედავთ, საგადასახადო კოდექსის 130-ე მუხლი საკმაოდ მკაცრი და კატეგორიულია, მაგრამ სამართლიანიცაა იმ სუბიექტების მიმართ, რომლებიც არღვევენ საგადასახადო ორგანოებში აღრიცხვაზე დადგომის წესს.

ამავე კანონის 131-ე მუხლის თანახმად (განსხვავებით ადრე არსებული საგადასახადო კოდექსის 253-ე მუხლისაგან), გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირის მიერ საგადასახადო ორგანოში საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის საგადასახადო კანონმდებლობით დადგენილი ვადის დარღვევა ჯარიმდება ამ დეკლარაციის საფუძველზე დამატებითი გადასახდელი თანხის 5 პროცენტის ოდენობით ყოველ დაგვიანებულ სრულ (არასრულ) საგადასახადო თვეზე, მაგრამ არანაკლებ 200 ლარისა აღნიშნული დეკლარაციის წარუდგენლობის ყოველი სრული (არასრული) თვისათვის.

მაგალითად, თუ საწარმოს თებერვლის დღგ-ს დეკლარაცია 10.000 ლარზე საგადასახადო ინსპექციაში უნდა წარედგინა 15 მარტისათვის, ხოლო მან იგი წარადგინა 1 სექტემბერს, ასეთ შემთხვევაში დეკლარაციის წარდგენის დაგვიანების პერიოდი 6 თვეა და, შესაბამისად, თითოეული თვისათვის ჯარიმის თანხა შეადგენს 500 ლარს (10000-ის 5%). ექვს თვეზე გადაანგარიშებით ჯარიმის თანხა შეადგენს 30%-ს, ანუ 3000 ლარს.

ადრე არსებული საგადასახადო კოდექსის 253-ე მუხლის თანახმად კი, გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის მიერ გადასახდელი ჯარიმის თანხა არ უნდა აღემატებოდეს საგადასახადო დეკლარაციაში ნაჩვენები თანხის 25 პროცენტს, ანუ 2500 ლარს. მაშინ გადასახადის გადამხდელი ჯარიმის სახით, ძველი წესის მიხედვით, გადაიხდიდა 2500 და არა 3000 ლარს.

131-ე მუხლის მეორე პუნქტის მიხედვით, გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირის მიერ საგადასახადო დეკლარაციის განზრახ წარუდგენლობა გადასახადების გადახდისაგან თავის არიდების მიზნით, კერძოდ, საგადასახადო კანონმდებლობით დადგენილი ვადის ამოწურვიდან ერთ წელზე მეტი ხნით, თუ ასეთი მოქმედების შედეგად გადაუხდელი გადასახადის თანხა აღემატება გადასახდელი გადასახადის 25 პროცენტს და 100.000 ლარს, განიხილება გადასახადის გადახდისაგან თავის არიდებად და ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, სისხლისსამართლებრივი დევნა არ დაიწყება და მასალები მოკვლევისათვის არ გადაიგზავნება, თუ ”საგადასახადო მოთხოვნის” მიღებიდან 15 სამუშაო დღის ვადაში დაიფარება დამატებით გადასახდელად დაკისრებული გადასახადების ძირითადი თანხა და სანქციების თანხა.

ე.ი. თუ საწარმოს 2002 წლის თებერვლის დღგ-ს დეკლარაცია 10.000 ლარზე საგადასახადო ინსპექციაში უნდა წარედგინა 15 მარტისათვის და ეს მან ვერ/არ გააკეთა 2003 წლის 15 მარტამდე, გადაუხდელი გადასახადების თანხა კი შეადგენს 6000 (12X500) ლარს, მაშინ მისი ქმედება განიხილება გადასახადის გადახდისაგან თავის არიდებად და ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, სისხლისსამართლებრივი დევნა არ დაიწყება და მასალები მოკვლევისათვის არ გადაიგზავნება, თუ “საგადასახადო მოთხოვნის” მიღებიდან 15 სამუშაო დღის ვადაში დაიფარება დამატებით გადასახდელად დაკისრებული გადასახადების ძირითადი თანხა 10.000 და სანქციების თანხა 6000, ჯამში 16.000 ლარი.

2005 წლის 1 იანვრის საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 132-ე მუხლი განიხილავს გადასახადების შემცირებისათვის საგადასახადო პასუხისმგებლობის საკითხს, რომელშიც აღნიშნულია, რომ საგადასახადო დეკლარაციაში ან/და გაანგარიშებებში გადასახადის ოდენობის შემცირება (50,000 ლარამდე) ექვემდებარება დაჯარიმებას შემცირებული თანხის 25 პროცენტის ოდენობით. მაგალითად, თუ საწარმომ საგადასახადო ინსპექციაში წარადგინა ნოემბრის თვის დღგ-ს დეკლარაცია, სადაც ნაჩვენებია თანხა 15.000 ლარის ოდენობით და საგადასახადო შემოწმების შედეგად გამოვლინდა, რომ გადასახადის თანხა შეადგენს 17.000 ლარს, ე.ი. შემცირებულია 2000 ლარით, საწარმოს ფინანსური სანქციის სახით გადასახდელად დაერიცხება 500 ლარი.

ადრე მოქმედი საგადასახადო კანონის თანახმად, გადასახადის გადამხდელის მიერ გადასახადების თანხის შემცირების შემთხვევაში, მას შემცირებული გადასახადის თანხასთან ერთად ეკისრებოდა ჯარიმა შემცირებული გადასახადის 25 პროცენტის ოდენობით. ე.ი ჩვენს შემთხვევაში საწარმოს 500 ლართან ერთად უნდა გადაეხადა შემცირებული გადასახადის თანხაც – 2000 ლარი, ჯამში 2500 ლარი.

132-ე მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად, საგადასახადო დეკლარაციაში ან/და გაანგარიშებებში გადასახადის 50,000-დან 100,000 ლარამდე ფარგლებში შემცირება, თუ მოცემული თანხები ამ დეკლარაციაში ან/და გაანგარიშებებში აღნიშნული გადასახადის 25 პროცენტზე მეტია, ექვემდებარება დაჯარიმებას შემცირებული თანხის 50 პროცენტის ოდენობით.

მაგალითად, თუ საწარმოს მიერ საგადასახადო ინსპექციაში წარდგენილი ნოემბრის დღგ-ის დეკლარაციაში თანხა ნაჩვენებია 15.000 ლარის ოდენობით, ხოლო საგადასახადო შემოწმების შედეგად გამოვლინდა, რომ გადასახადის თანხა შეადგენს 65.000 ლარს, ასეთ შემთხვევაში იგი შემცირებულია 50.000 ლარით, რაც დეკლარაციაში აღნიშნული გადასახადის თანხის 25 პროცენტზეც (3750 ლარი) მეტია, მაშინ საწარმოს ფინანსური სანქციის სახით გადასახდელად დაერიცხება შემცირებული თანხის (50.000 ლარის) 50% – 25.000 ლარი.

საგადასახადო დეკლარაციაში ან/და გაანგარიშებებში გადასახადის 100,000 ლარით ან უფრო მეტით შემცირება, თუ მოცემული თანხები ამ დეკლარაციაში ან/და გაანგარიშებებში აღნიშნული გადასახდის 25 პროცენტზე მეტია, ჯარიმდება შემცირებული თანხის 75 პროცენტის ოდენობით. მაგალითად, თუ საწარმოს მიერ საგადასახადო ინსპექციაში წარდგენილი ნოემბრის დღგ-ის დეკლარაციაში თანხა ნაჩვენებია 45.000 ლარის ოდენობით, ხოლო ფაქტობრივად საგადასახადო შემოწმების შედეგად გამოვლინდა, რომ გადასახადის თანხა შეადგენს 145.000 ლარს, ასეთ შემთხვევაში იგი შემცირებულია 100.000 ლარით, რაც დეკლარაციაში აღნიშნული გადასახადის თანხის 25 პროცენტზეც (11.250ლარი) მეტია, მაშინ საწარმოს ფინანსური სანქციის სახით გადასახდელად დაერიცხება შემცირებული თანხის (100.000 ლარის) 75% – 75.000 ლარი.

თუ დამალული გადასახადის ოდენობა აღემატება გადასახდელი გადასახადის 25 პროცენტს და 100,000 ლარს, განიხილება დიდი რაოდენობით გადასახადებისაგან თავის არიდებად და ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, სისხლისსამართლებრივი დევნა არ დაიწყება და მასალები მოკვლევისათვის არ გადაიგზავნება, თუ ”საგადასახადო მოთხოვნის” მიღებიდან 15 სამუშაო დღის ვადაში დაიფარება დამატებით გადასახდელად დაკისრებული გადასახადების ძირითადი თანხა და სანქციების თანხა.

მაგალითად, თუ საწარმოს მიერ საგადასახადო ინსპექციაში წარდგენილი ნოემბრის დღგ-ის დეკლარაციაში თანხა ნაჩვენებია 45.000 ლარის ოდენობით, ხოლო ფაქტობრივად საგადასახადო შემოწმების შედეგად გამოვლინდა, რომ გადასახადის თანხა შეადგენს 147.000 ლარს, ასეთ შემთხვევაში იგი შემცირებულია 102.000 ლარით, რაც დეკლარაციაში აღნიშნული გადასახადის თანხის 25 პროცენტზეც (11.250 ლარი) მეტია, მაშინ მისი ქმედება განიხილება გადასახადის გადახდისაგან თავის არიდებად და ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, სისხლისსამართლებრივი დევნა არ დაიწყება და მასალები მოკვლევისათვის არ გადაიგზავნება, თუ “საგადასახადო მოთხოვნის” მიღებიდან 15 სამუშაო დღის ვადაში დაიფარება დამატებით გადასახდელად დაკისრებული გადასახადების ძირითადი თანხა – 45.000 ლარი და სანქციების თანხა – 76.500 ლარი, ჯამში 121.500 ლარი.