სავალუტო საბჭო: გამოცდილება და პრობლემები

ირინა გოგორიშვილი, ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის საერთაშორისო ეკონომიკის კათედრის ასოცირებული პროფესორი

სავალუტო საბჭო (currency board) ისეთი სისტემაა, სადაც მიმოქცევაში არსებული ფულადი მასა ზუსტად შეესაბამება ქვეყნის ოქროს და სავალუტო რეზერვებს. მაგალითად, თუ დავადგინეთ ისეთი სავალუტო კურსი, როგორიცაა ერთი ერთზე და ჩვენი სავალუტო მარაგი შეადგენს 12 მილიარდ დოლარს, მაშინ მიმოქცევაში არსებული ლარის რაოდენობაც უნდა შეადგენდეს 12 მილიარდს, ხოლო თუ ნავთობის ფასების დაცემის ან ქვეყნის პოლიტიკური არასტაბილურობის გამო შეიმჩნევა საზღვარგარეთული ვალუტის გადინება, მაშინ ლარების რაოდენობაც იმავე სისწრაფით უნდა შემცირდეს. ეს ძალზე ხისტი სისტემაა, რომელსაც შეუძლია გამოიწვიოს მნიშვნელოვანი ძვრები ეკონომიკაში.

სავალუტო საბჭო ყველაზე უკეთ ასრულებს თავის დანიშნულებას პატარა ქვეყნებში მაგალითად, ჰონკონგში ან ესტონეთში. არგენტინა ყველაზე დიდი სახელმწიფოა იმათგან, ვინც მოახერხა ვალუტის სტაბილური კურსის შენარჩუნება.
სავალუტო საბჭოს შექმნისას ქვეყანა დამოუკიდებლად ვეღარ წყვეტს ისეთ მნიშვნელოვან საკითხებს, როგორიცაა ფულადი მასისა და საპროცენტო განაკვეთთა რეგულირება.
სავალუტო საბჭოს შექმნის უმთავრეს პირობას წარმოადგენს მნიშვნელოვანი სავალუტო რეზერვების არსებობა ქვეყანაში.
სავალუტო საბჭოს ძირითადი მიზანია ფულად-ფინანსური სტაბილიზაციის გარანტირებული შესაძლებლობების შექმნა (ფიქსირებული სავალუტო კურსის პირობებში). სავალუტო საბჭო ყველა საშუალებით ცდილობს, იმპულსი მისცეს ეკონომიკურ განვითარებას, რომელიც გააუქმებს საბიუჯეტო დეფიციტის დაფინანსებისთვის ფულის ბეჭდვის საჭიროებას.
სავალუტო საბჭოს რეჟიმის ძირითად თავისებურებას, ეროვნულ ვალუტათა კურსების ფიქსაციის სხვა ფორმებთან შედარებით, წარმოადგენს ცენტრალური ბანკის ფუნქციებისა და სახელმწიფო ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის მკაფიო, საკანონმდებლო გზით გაფორმებული შეზღუდვები1.
აღსანიშნავია, რომ რეალურად არსებულ სავალუტო საბჭოებში აბსოლუტურად თანმიმდევრულად როდია ხორცშესხმული currency board -ის პრინციპები და ეს სრულიად ბუნებრივია. ჯერ ერთი, ყოველ ქვეყანაში არსებობს აუცილებელ პოლიტიკურ კომპრომისთა საკუთარი ერთობლიობა და, გარდა ამისა, ამგვარ კომპრომისთა თეორიული საფუძველი სიღრმით არ გამოირჩევა. მაგალითად, არგენტინის “კანონი კონვერტირებადობის შესახებ” (Convertibility Law), რომლის შესაბამისადაც დაარსებული იყო სავალუტო საბჭო, ფორმალურად უფლებას იძლეოდა, გამოყენებული ყოფილიყო დოლარებში დენომინირებული სახელმწიფო ობლიგაციები კანონით გათვალისწინებული სავალუტო რეზერვების სახით და ამასთან, ობლიგაციები არ უნდა აღემატებოდა სავალუტო რეზერვების 25 პროცენტს (შევნიშნავთ, რომ მთავრობას ეს შესაძლებლობა პრაქტიკულად არასოდეს გამოუყენებია). ჰონკონგში, სადაც ფულის ემისიის მექანიზმი ძალზე რთულია, ფულადმა ადმინისტრაციამ (Monetary Authority, ფაქტობრივად – ცენტრალური ბანკი) შეინარჩუნა საპროცენტო განაკვეთებზე ზემოქმედების გარკვეული შესაძლებლობები. ესტონეთში ცენტრალურმა ბანკმა ამჯობინა ჰქონოდა რეზერვები, რომლებიც რამდენადმე აღემატებოდა ფულადი ბაზით განსაზღვრულ დონეს, ეს კი წარმოქმნიდა ერთგვარ ორაზროვნებას მის ურთიერთობებში კომერციულ ბანკებთან2. საინტერესოა, რომ მსგავსი სიტუაცია შეიქმნა XX ს. დასაწყისში, იმ პირველ არგენტინულ სავალუტო საბჭოში, სადაც ჭარბი რეზერვები ინახებოდა სპეციალურ ინსტიტუტში – Banco Nacion-ში.
მეორე მხრივ, არსებობს სხვა შემთხვევებიც (სინგაპური, ტაივანი, ლატვია), სადაც პრაქტიკულად გამოიყენება ფულადი ემისიის ის პირობები, რომლებიც დამახასიათებელია სავალუტო საბჭოს რეჟიმისთვის, თუმცა კანონმდებლობით გაფორმებულ ვალდებულებათა გარეშე. ამ ქვეყნების დამახასიათებელ თავისებურებას წარმოადგენს ფულადი ბაზის 100-პროცენტიანი რეზერვირება, რაც წარმოშობს ნდობას მათი ეროვნული ვალუტების მიმართ. ამ ქვეყნების პრობლემას, როგორც ჩანს, წარმოადგენდა აუცილებლობა იმის დემონსტრირებისა, რომ საფინანსო ხელისუფლება სარეზერვო ვალუტას გამოიყენებს მხოლოდ სრული რეზერვების უზრუნველყოფის მიზნით.
არასრული სავალუტო საბჭოს რეჟიმის მეორე მნიშვნელოვანი პრობლემაა შესაბამის ქვეყნებში გავრცელებული პრაქტიკა, რომლის მიხედვით, მათ არა აქვთ შეზღუდვები რეზერვების შედგენილობის მხრივ. ამ ქვეყნებს შეუძლიათ გადაწყვიტონ, რომ უმჯობესია, ჰქონდეთ, SDR-ის მსგავსი ვალუტების კალათა. შეიძლება ისინი მიიზიდა არბიტრაჟის მეშვეობით სახსრების მოპოვების პერსპექტივამ (მათი პორტფელების დივერსიფიკაციის შემთხვეევაში). ყოველივე ეს წარმოქმნის რისკს, რომელიც უკავშირდება რეზერვების სიმცირეს იმ მიზეზთა ზეგავლენით, რომლებსაც საფინანსო ხელისუფლება ვერ აკონტროლებს.
სავალუტო საბჭოების დამაარსებელი თითქმის ყველა ეკონომისტისა და პოლიტიკოსის მოქმედებას განსაზღვრავდა მზარდი ინფლაციის (რომელიც შეიძლებოდა ჰიპერინფლაციად ქცეულიყო) სწრაფად შეჩერების ამოცანა და არა ციკლის თეორიის რთული საკითხები. ეს უკანასკნელი მნიშვნელოვანია მხოლოდ გრძელვადიან პერსპექტივაში. ამიტომ ისინი სავალუტო საბჭოს მიიჩნევდნენ ვალუტის კურსის ფიქსაციის სპეცილურ მექანიზმად, უფრო მეტიც, მათი აზრით, ეს მექანიზმი, ძალზე ხისტია და უნდა “შერბილდეს”, რათა შესაძლებელი გახდეს ფიქსირებული კურსის სრულფასოვან რეჟიმზე გადასვლა ისეთი რეზერვებით, რომლებიც არ ფარავს ფულად ბაზისს და ამიტომ საჭიროებს საპროცენტო განაკვეთის გარკვეული პოლიტიკის განხორციელებას.
განვითარებული ქვეყნების წამყვან ეკონომიკურ ორგანიზაციებში სავალუტო საბჭო უპირატესად განიხილება, როგორც დროებითი, მხოლოდ გარდამავალ პერიოდში გამოსადეგი ინსიტუტი. ეს ორგანიზაციები ხშირად აძლევენ რეკომენდაციებს და ტექნიკურ დახმარებას უწევენ ნაკლებად განვითარებულ ქვეყნებს. სამწუხაროდ, ისინი დაჟინებით ურჩევენ ამ ქვეყნებს, თავი დააღწიონ სავალუტო საბჭოს რეჟიმს, შეიმუშავონ “ფულადი პოლიტიკის თანამედროვე ინსტრუმენტები და ღონისძიებები” და ა.შ.
ეს მრჩევლები და ანალიტიკოსები ხშირად ერთმანეთისგან ვერ ან არ განარჩევენ ორ პრინციპულად განსხვავებულ მოვლენას – ფასების ცვლილებებს, რომლებიც შეინიშნება სავალუტო საბჭოს მქონე ეკონომიკაში და, მეორე მხრივ, ფასების დინამიკას ჩვეულებრივ ეკონომიკაში ცენტრალური ბანკითა და ფულადი პოლიტიკის განვითარებული ინსტრუმენტებით. სრულიად თვალსაჩინოა, რომ სავალუტო საბჭოს რეჟიმზე გადასვლისას ქვეყნის ხელისუფლებას ყველა სტიმული აქვს იმისთვის, რათა გაცვლითი კურსის დადგენის მეშვეობით გააიაფოს თავისი ვალუტა. მათ სურთ, დაუყოვნებლივ მიიღონ დადებითი შედეგები რეფორმისგან. გარდა ამისა, ჩვეულებრივ, ასეთი ქვეყნები რეფორმის ჩატარებამდე თითქმის გამოთიშულნი არიან გარე ბაზრებისგან. მათ სურთ, გარკვეული სასტარტო უპირატესობები მიანიჭონ თავიანთ პოტენციურ ექსპორტიორებს – უპირატესობები საზღვარგარეთულ კონკურენტულ კომპანიებთან შედარებით, რომლებიც დიდი ხნის განმავლობაში საქმიანობენ ამა თუ იმ ბაზარზე. ამგვარი პოლიტიკა დიდად საზარალო არაა და საშუალებას აძლევს ადგილობრივ მწარმოებლებს, უფრო სწრაფად აითვისონ გარე ბაზრები. მის შედეგად, ჩვეულებრივ, შიდა ფასების მთელი სისტემა ეგუება ახალ სიტუაციას. ამ პროცესს ბევრნი შეცდომით მიიჩნევენ ჩვეულებრივ ინფლაციად, რომელსაც ებრძვიან საპროცენტო განაკვეთის აქტიური პოლიტიკისა და ინვესტიციათა ნაკადების ეგრეთ წოდებული სტერილიზაციის პოლიტიკის მეშვეობით (ხშირად – სრულიად ზედმეტი სახელმწიფო სესხების მეშვეობით). ყველა ეს რეკომენდაცია ემყარება არასწორ ინტერპრეტაციას და ეწინააღმდეგება სავალუტო საბჭოს არსს.
შეიძლება ვამტკიცოთ, რომ სავალუტო საბჭოების მქონე ქვეყნები ამ საბჭოების ორგანიზებისას კი არ ითვალისწინებდნენ კვალიფიციური ეკონომისტების რეკომენდაციებს, არამედ სრულიად უგულებელყოფდნენ მათ. მაგრამ ისინი იმიტომ არ ინარჩუნებენ სავალუტო საბჭოს, რომ სხვებზე უკეთ ესმით ფულის არსი. მათ ამოძრავებთ სიფრთხილე და კონსერვატიზმი, იმ თავისებურ სიამაყესთან ერთად, რომლის წყაროსაც წარმოადგენს ეკონომიკური პროგრესი და ძალზე სტაბილური ვალუტა. ამასთან, სრულიად შესაძლებელია, რომ ამ მიზეზთა (რომლებიც არ ეფუძნება ცოდნას) მოქმედება დროთა განმავლობაში შესუსტდეს.
უკანასკნელ ხანებში სავალუტო საბჭოს ღონისძიებათა სისტემა (CBS) შემოიღო (ან დააპირა შემოღება) ბევრმა ქვეყანამ. თუმცა ეს ღონისძიებები თავისებურებებით გამოირჩევა, მაგრამ მათ ბევრი რამ აქვთ საერთო სავალუტო კურსების ფიქსაციის ჩვეულებრივ ღონისძიებებთან. ამიტომ მათი ანალიზი, მათ შორის – ფიქსირებული კურსის შეფარდებით უპირატესობათა თვალსაზრისით (მცურავთან შედარებით), ზოგადად, გამოსადეგია CBS-ის მიმართაც. ამ კონტექსტში განსაკუთრებით საინტერესოა CBS-ის შემოღებისას ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის რიგ ინსტრუმენტთა საკანონმდებლო შეზღუდვები, რომლებიც არ გამოიყენება კურსების ჩვეულებრივი ფიქსაციის დროს.
შეიძლება გამოიყოს პრობლემათა ორი ჯგუფი: CBS-თან დაკავშირებული ხარჯები და სარგებლიანობა, აგრეთვე – მისი შემოღების პირობები; CBS-ის მოქნილობისა და საიმედოობის შესაძლო ხარისხი და CBS-ის რეჟიმიდან გამოსვლის ალტერნატიული სტრატეგიები.
CBS-ი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ფულად-საკრედიტო სისტემის განსაკუთრებული სახესხვაობა, რომელიც ემყარება მკაცრ წესებს და განკუთვნილია საიმედოობის აღდგენისა და დანაკარგთა ლიკვიდაციისთვის. უმარტივესი ფორმით, CBS-ის სისტემა შეიძლება განისაზღვროს, როგორც სავალუტო რეჟიმი, რომელიც ემყარება ეროვნული ვალუტის ფიქსირებული კურსის საკანონმდებლო დადგენას (გარკვეული საზღვარგარეთული ვალუტის მიმართ) ემისიური ორგანოს – სავალუტო საბჭოს – უფლებამოსილებათა გარკვეულ შეზღუდვასთან ერთად. ეს უზრუნველყოფს მისი (კანონით განსაზღვრული) ამოცანების შესრულებას. ამგვარად, ეროვნული ვალუტის ემისია ხორციელდება მხოლოდ საზღვარგარეთული ვალუტითა და სხვა საერთაშორისო აქტივებით უზრუნველყოფის შემთხვევაში, რაც აუქმებს ცენტრალური ბანკის, როგორც ფულად-საკრედიტო სფეროს რეგულატორისა და უკანასკნელი კრედიტორის ცენტრალურ ფუნქციებს.
რეალურად შემოღებული CBS-ები გამოირჩევიან ამა თუ იმ მოდიფიკაციებით, რომლებიც ასახავს ადგილობრივ პირობებს. მაგალითად, არგენტინასა და ბრუნეაში საზღვარგარეთული ვალუტის აუცილებელი რეზერვი დადგენილი იყო ფულადი, ან მონეტარული ბაზისის (მიმოქცევაში არსებული ფულის) 100%-ზე დაბალ დონეზე, რაც სავალუტო საბჭოს საშუალებას აძლევს, გასცეს შეზღუდული კრედიტი საკუთარი ფულადი ვალდებულების სანაცვლოდ. ჰონკონგი, პირიქით, ინარჩუნებდა ჭარბ სავალუტო მარაგს, რომელიც შეიძლებოდა გამოყენებული ყოფილიყო სავალუტო ოპერაციათა ჩატარებისას ან უკანასკნელი ინსტანციის კრედიტორის მიერ ფულადი მხარდაჭერის გაწევის შემთხვევაში.
განარჩევენ, აგრეთვე, CBS-ის ინსტიტუციურ ჩარჩოებს, რაც მნიშვნელოვანწილად განისაზღვრება ინსტიტუტების როლით CBS-ის შემოღების მომენტში. არგენტინაში, ესტონეთსა და ლიტვაში CBS-ის სისტემამ შეინარჩუნა არსებული ცენტრალური ბანკები, რომლებიც ასრულებენ თავიანთ ყველა ან ზოგიერთ ტრადიციულ ფუნქციას. ასე, მაგალითად, ესტონეთის ბანკი რეგულარულად გასცემს ინფორმაციას თავისი სავალუტო რეზერვების მდგომარეობის შესახებ და მათ ნაჭარბის საფძველზე ახრციელებს ფულად ოპერაციებსა და საბანკო მეთვალყურეობას, არგენტინისა და ლიტვის ცენტრალურმა ბანკებმაც შეინარჩუნეს ბევრი ტრადიციული (მათ შორის – საგადასახდელო სისტემის ოპერაციებთან დაკავშირებით ანგარიშსწორებათა დარეგულირების) ფუნქცია. ამ ქვეყნებში, კრიტიკულ პერიოდებში, საბანკო სისტემას მნიშვნელოვან მხარდაჭერას უწევდა უკანასკნელი კრედიტორი. ამასთან, ესტონეთსა და ლიტვაში განხორციელდა ცენტრალური ბანკების ბალანსების მოდიფიკაცია სავალუტო საბჭოს ოპერაციების გამოყოფის მიზნით; არგენტინაში, ჯიბუტიში, ჰონგკონგში ამგვარი ფორმალური დაყოფა არ ჩატარებულა.
CBS-ი, როგორც სავალუტო კურსების ფიქსაციის საგანგებო ფორმა, გამოირჩევა სავალუტო კურსის ცვლილებათა შეზღუდვების სპეციფიკური ხასიათითა და რეზერვების ფორმირების წყაროებით. საკანონმდებლო შეზღუდვები ეხება როგორც კურსებს შეცვლის წესს, ასევე – ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის სხვა ფორმების გამოყენებას. გარდა ამისა, იკრძალება ან მკაცრად იზღუდება არაუზრუნველყოფილი ფულადი ემისია, რის მეშვეობითაც აღიკვეთება კურსების პარიტეტის შესანარჩუნებლად სავალუტო რეზერვების გამოყენების შესაძლებლობა.
იმ წესების საკანონმდებლო დადგენა, რომლებიც არეგულირებს სავალუტო კურსების ცვლილებებსა და ემისიის უზრუნველყოფას, განსაზღვრავს CBS-ის საიმედოობას. მაგალითად, არგენტინაში ოფიციალური სავალუტო კურსი შეიძლება შეცვლილიყო მხოლოდ საპარლამენტო აქტის მეშვეობით (ამასთან, დაშვებულია ფაქტობრივი რევალვაცია, ვინაიდან ცენტრალური ბანკი ვალდებულია, მხოლოდ გაყიდოს, მაგრამ არ იყიდოს დოლარები ფიქსირებული კურსით). ლიტვაში თავდაპირველად მთავრობას კურსის შეცვლის უფლება ჰქონდა, ხოლო 1994 წლის ივნისიდან ეს უფლება მიენიჭა ცენტრალურ ბანკს მთავრობასთან შეთანხმებით, რამაც დაუყოვნებლივ ძირი მოურღვია CBS-ისადმი ნდობას და ხელი შეუშალა იმას, რომ საპროცენტო განაკვეთები მიახლოებოდა საერთაშორისო დონეს.
ამ ორ მკაცრ პირობას, რომლებიც ეხება კურსების ცვლილებებსა და ემისიას, უნდა დავუმატოთ მესამე – “დაუწერელი”, მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანი: საბანკო სექტორის განვითარება უნდა დაექვემდებაროს სავალუტო პარიტეტის შენარჩუნების ამოცანას. ეს გამომდინარეობს იმ ფაქტიდან, რომ CBS-ისადმი ნდობა და მისი საიმედოობა იმდენადვეა დამოკიდებული ფსიქოლოგიურ პოზიციებისგან, როგორც წესებისა და კანონმდებლობითი მოთხოვნებისგან.
CBS-ის რეჟიმში მოქმედებს წესები, რომლებიც წააგავს ოქროს სტანდარტის სისტემაში არსებულ წესებს. ფულადი სახსრების მოთხოვნის ცვლილებებისადმი შეგუება ხორციელდება უპირატესად (გარდა ცენტრალური ბანკის მიერ გამოყენებული შეზღუდული ღონისძიებებისა) საერთაშორისო რეზერვების ცვლილებათა ხარჯზე. ამგვარად, ფულადი სახსრების რეზერვის ცვლილება უშუალოდ შეესაბამება ოფიციალური საერთაშორისო რეზერვების დონეს, ხოლო საპროცენტო განაკვეთებს მთლიანად ან უმეტესწილად განსაზღვრავს ადგილობრივი ბაზრის შეგუება იმ პირობებისადმი, რომლებიც ბატონობს სარეზერვო ვალუტის ქვეყანაში. ეს არ გამორიცხავს საპროცენტო განაკვეთების მკვეთრად ზრდის შესაძლებლობას, ისე, როგორც 1995 წელს მოხდა არგენტინაში.
CBS-ის სისტემაში საპროცენტო განაკვეთები უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს. ღია ეკონომიკებში კაპიტალის ნაკადების თავისუფალი მოძრაობა მაბალანსებელ ზემოქმედებას ახდენს ფულად-საკრედიტო სფეროზე და ხელს უწყობს ადგილობრივი საპროცენტო განაკვეთების მიახლოებას სარეზერვო ვალუტის ქვეყანაში არსებულ განაკვეთებთან. ეს მექანიზმი მოქმედებს სავალუტო კურსების ფიქსაციის ყველა ფორმის დროს, მაგრამ CBS-ის ჩარჩოებში ის იღებს დამატებით იმპულსს სავალუტო რისკის შემცირების ხარჯზე, რაც აიოლებს არბიტრაჟს.
კაპიტალის ნაკადების მობილურობა აგრეთვე აფართოებს სავაჭრო და ფინანსური ინტეგრაციის შესაძლებლობას. ის საშუალებას აძლევს ბანკებს, ისარგებლონ საზღვარგარეთული კრედიტით და ამის მეშვეობით ამცირებს შიდა საბოლოო კრედიტორის არსებობის აუცილებლობას. ამასთან, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ კაპიტალთა მობილურობამ ხშირად შეიძლება გაართულოს CBS-ის სისტემის ფუნქციონირების პრობლემები. ამიტომ ზოგიერთ ჩBშ-ს თან ახლავს კონტროლის დაწესება კაპიტალის ნაკადებზე, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს გარდამავალ პერიოდში არასაკმარისი ფინანსური ლიბერალიზაციის დროს, აგრეთვე – საბანკო სისტემის ან საბანკო მეთვალყურეობის სისუსტის შემთხვევაში. CBS-ის შემოღება შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს ღია ეკონომიკის მქონე პატარა ქვეყნებისთვის, რომელთაც არა აქვთ ცენტრალური ბანკის ფუნქციონირების მნიშვნელოვანი გამოცდილება და განვითარებული ფინანსური ბაზრები, ან იმ ქვეყნებისთვის, რომლებიც მიისწრაფვიან, შეინარჩუნონ სავაჭრო ან სავალუტო კავშირში მონაწილეობის შედეგად მოსალოდნელი უპირატესობები ან კიდევ აპირებენ სავალუტო კავშირში გაერთიანებას. ის, აგრეთვე, შეიძლება მიმზიდველი იყოს იმ ქვეყნებისთვის, სადაც ნდობის კრიზისი სერიოზულად უთხრის ძირს ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ეფექტიანობას ან პერიოდულად წარმოშობს ეკონომიკაში სავალუტო კრიზისებს. ამავე დროს, ეს ღონისძიებები, თავისთავად, არ იწვევს ნდობას, თუ მათ არ ახლავს მტკიცე პოლიტიკური მხარადჭერა, ვფიქრობთ, რომ CBS-ის სისტემის ჩამოყალიბებისთვის საქართველოში, სრულიად ნათელია თუ რა წარმოადგენს ხელის შემწყობ და ხელისშემშლელ ფაქტორებს.
CBS-ის ყველა არსებული სისტემა შემოღებულ იქნა ვალუტის გრძელვადიანი სტაბილურობის შესანარჩუნებლად.CBS-ის დადებით მხარეთა შორის აღსანიშნავია, პირველ ყოვლისა, მართვისა და ფუნქციონირების სიმარტივე. ეროვნული ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის მკაცრი შეზღუდვები ამარტივებს ცენტრალური ბანკის საქმიანობას და, იმავდროულად, აძლიერებს ნდობას სავალუტო კურსის ფიქსაციისათვის განკუთვნილი ღონისძიებებისადმი. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როდესაც პოლიტიკური ფაქტორები წინ ეღობება ცენტრალური ბანკის დამოუკიდებლობას. CBS-ის სისტემის წესები და პროცედურები მარტივი და გასაგებია ფართო საზოგადოებისთვის.
სისტემა წარმოქმნის პირობებს იმისთვის, რათა გაიზარდოს ნდობა ფულად-საკრედიტო და საბიუჯეტო პოლიტიკისადმი. ამგვარი ნდობა მიიღწევა ფინანსურ ორგანოთა მიერ (ფულის მიმოქცევაში გამოშვების ან ბანკების დაკრედიტების მეშვეობით) საბიუჯეტო დეფიციტის დაფინანსების შესაძლებლობის აღკვეთით ან მკაცრად ლიმიტირებით.
CBS-ის სისტემა უზრუნველყოფს ხელისუფლების პოლიტიკური განზრახვების გამჭვირვალებას და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას მთავრობისგან. ამის წყალობით ის ხელს უწყობს მოლოდინის კორექციას, აგრეთვე – ხელფასისა და ფასების დიციპლინის განმტკიცებას, ე.ი. წინ აღუდგება ინფლაციურ ტენდენციებს.
CBS-ებმა მნიშვნელოვანწილად განაპირობეს არგენტინაში, ესტონეთსა და ლიტვაში სტაბილიზაციურ პროგრამათა წარმატებული რეალიზაცია და, საერთოდ, ცენტრალური როლი შეასრულეს ფინანსური დისციპლინის განმტკიცებაში. სტაბილიზაციის შემდგომ ამ ქვეყნებში დაიწყო ეკონომიკური აღმავლობა. ამ პროცესს ხელი შეუწყო პროცენტების გადახდისას გაწეულმა დაბალმა ხარჯებმა, როდესაც საპროცენტო განაკვეთები სწრაფად უახლოვდებოდა (კონვერგენციისას) საერთაშორისო დონეს. ნდობის ფაქტორის მეშვეობით მოზიდულ იქნა მსხვილი ინვესტიციები. ამავე დროს, ინფლაციის შემცირებამ ყველგან ერთნაირი შედეგები როდი გამოიწვია.
CBS-ს შეუძლია უზრუნველყოს ვალუტის სტაბილურობა და საპროცენტო განაკვეთთა კონვერგენცია. ნდობის ზრდის ზეგავლენით საპროცენტო განაკვეთები სწრაფად მიუახლოვდება მათ დონეს სარეზერვო ვალუტის ქვეყანაში და გამყარდება საერთაშორისო საპროცენტო განაკვეთთან მიახლოებულ დონეზე. ამას ადასტურებს არგენტინისა და ესტონეთის, აგრეთვე – ირლანდიის (იქ 1960-იან წლებში CBS-ის ფუნქციონირების პერიოდში) გამოცდილება.
სავალუტო კურსების რხევის შემცირება და ფულად-საკრედიტო სფეროს მყარი მდგომარეობის შენარჩუნება ხელს უწყობს (გრძელვადიან პერსპექტივაში) საკრედიტო და სხვა ფინანსურ-საშუამავლო ოპერაციათა განვითარებას, საგარეო ვაჭრობას და კაპიტალის საერთაშორისო ბაზრების ხელმისაწვდომობას. მაგალითად, ჰონკონგში CBS-ის შემოღების შემდეგ (1983წ.) ეკონომიკურმა და სავალუტო სტაბილურობამ განაპირობა კაპიტალების დაბრუნება ქვეყანაში, საგარეო ვაჭრობის აღდგენა და საზღვარგარეთულ ინვესტიციათა მოდინება. არგენტინაში (1992-1994წწ.) კერძო სექტორისთვის გაცემული კრედიტის მოცულობის რეალური ნამატი მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ესტონეთში, ისევე, როგორც ლიტვაში, ამ პროცესს ხელს უშლიდა საბანკო კრიზისი და მასშტაბური სტრუქტურული რეფორმები, მაგრამ მაინც შეიმჩნეოდა კაპიტალის მოდინება და კრედიტის რეალურ მოცულობათა ზრდა. გარდა ამისა, გამოცდილება ადასტურებს, რომ CBS უზრუნველყოფს ფინანსური პოლიტიკის გრძელვადიან სტაბილურობას და მდგრადობას ახალი კრიზისების მიმართ.
CBS-ის სისტემის ერთ-ერთი ნაკლოვანებაა ნომინალური სავალუტო კურსის სიხისტე. ამასთან, ამ სისტემის ნაკლოვანებები ხშირად მისი ღირსებების განუყოფელი ნაწილია. მაგალითად, თუ სავალუტო პარიტეტის განუხრელი შენარჩუნება უპირატესობის სახით გვევლინება არასტაბილურობის პერიოდში, ის შეიძლება დაბრკოლებად იქცეს, როდესაც აუცილებელია სავალუტო კურსების მნიშვნელოვან შეუსაბამობათა კორექტირება. ამგვარი რისკი განსაკუთრებით დიდია მაშინ, როდესაც ძნელია დანამდვილებით განისაზღვროს, როგორი უნდა იყოს სავალუტო კურსი (მაგალითად, ეკონომიკაში, რომელმაც განიცადა ქაოსის პერიოდი) და როდის იქნება შესაძლებელი უფრო მოქნილი რეჟიმის მეშვეობით საწყისი შეცდომების გამოსწორება, ისე, რომ შენარჩუნებულ იქნას ნდობა ვალუტისადმი. ასევე, ემისიის ხისტმა პირობებმა შეიძლება გაზარდონ ფინანსური სექტორის კრიზისების ალბათობა.
სტაბილიზაციის პროგრამის რეალიზებისას უმეტეს შემთხვევებში იწყება პოსტსტაბილური ბუმი და რეალური სავალუტო კურსის გარკვეული მატება. როდესაც CBS-ი წარმოადგენს სტაბილიზაციური პროგრამის ნაწილს, სავალუტო კურსის კორექციის საჭიროება პრობლემად იქცევა. ამგვარმა კორექციამ CBS-ის პირობებში შეიძლება მოიცვას დროის ხანგრძლივი პერიოდი, რომელიც ხასიათდება არასაკმარისი ლიკვიდურობითა და უმუშევრობის მაღალი ხარისხით, ეს კი იწვევს უნდობლობას CBS-ებისადმი. ინფლაციური ტენდენციებისა და მათ მიერ განპირობებული უარყოფითი საპროცენტო განაკვეთების თავიდან აცილება შესაძლებელია სავალუტო კურსის უფრო მოქნილი პოლიტიკის მეშვეობით, რაც შესაძლებელს ხდის კურსის ნომინალურ გაზრდას. სავალუტო კურსის მყარად დაფიქსირება სარეზერვო ვალუტის მიმართ ზოგჯერ იწვევს უარყოფით შედეგებს, როდესაც სარეზერვო ვალუტის ქვეყანაში სავალუტო კურსი მერყეობს ან თუ მისი ღირებულება იცვლება სავაჭრო პარტნიორთა ვალუტების მიმართ. ეს პრობლემა კიდევ უფრო მძაფრდება, თუ ქვეყანას შეზღუდული სავაჭრო ურთიერთობები აქვს სარეზერვო ვალუტის ქვეყანასთან ან თუ ორი ქვეყნის საქმიანი აქტივობის ციკლები ერთმანეთს არ ემთხვევა.
CBS-ის არსებითი ნაკლია ფინანსური სისტემის სისუსტე. უკანასკნელი კრედიტორის არარსებობისას CBS-ის რეჟიმში იზრდება საბანკო სისტემის არამდგრადობა ანაბრების მასობრივად გამოტანის საწყის პერიოდში. ეს რისკი განსაკუთრებით დიდია იმ ქვეყნებში, რომლებიც ხასიათდება კაპიტალის მაღალი მობილურობით და, იმავდროულად, ფინანსური სახსრების საზღვარგარეთული წყაროების შეზღუდული ხელმისაწვდომობით (ბანკებისთვის), აგრეთვე – სუსტი საბანკო სისტემის მქონე ქვეყნებში (ყველაფერი ეს ჩვენ გვეხება). CBS-ის სისტემაში გარანტირებული არაა საბანკო დეპოზიტების კონვერტირებადობა. დეპოზიტების ამოღების მოთხოვნისას ბანკები შეიძლება რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ, თუ მათ არ შეუძლიათ, მოკლევადიანი დაფინანსება მიიღონ ცენტრალური ბანკისგან. ლიკვიდური შიდა აქტივების (მაგალითად, სახელმწიფო ობლიგაციების) გაყიდვამ შეიძლება უზრუნველყოს ლიკვიდურობა ცალკეული ბანკებისთვის, მაგრამ ის ვერ დაძლევს სისტემურ კრიზისს, რადგან ამგვარი გაყიდვები არ ზრდის ფულადი სახსრების მარაგს. მართლაც, ფინანსური ორგანოები ვერ განახორციელებენ ამ ინსტრუმენტთა კვლავ აღრიცხვას (რაც დაუშვებელია CBS-ის სისტემაში) ან საზღვარგარეთ გაყიდვას.
საპროცენტო განაკვეთთა მატებამ შეიძლება დამატებითი სტრესი გამოიწვიოს ბანკებში და ძირი გამოუთხაროს სისტემისადმი ნდობას. თუმცა CBS-ის რეჟიმში სავალუტო კურსის გაურკვევლობის აღმოფხვრა აფერხებს საპროცენტო განაკვეთთა ზრდას, მაგრამ ზოგიერთმა მათგანმა (განსაკუთრებით – სასესხო პროცენტისა და გრძელვადიანი დეპოზიტების განაკვეთებმა) შეიძლება მიაღწიონ მაღალ დონეს, რასაც ადასტურებს არგენტინისა და ლიტვის გამოცდილება. სისტემური კოლიზიები მძაფრდება საბანკო სისტემაზე სუსტი მეთვალყურეობისა და არამდგრადი ბანკების არსებობის შედეგად. ამავე მიზეზების გამო სავალუტო კურსის ფიქსაციის სისტემამ შეიძლება განიცადოს სპეკულაციური იერიშები მოკლევადიან სახელმწიფო ვალდებულებათა დიდი მოცულობის არსებობის შემთხვევაში. სახელმწიფო დავალიანების პრობლემამ, განსაკუთრებით – საფონდო ბაზრის არამდგრადობასთან ერთად, შეიძლება, აგრეთვე, გამოიწვიოს საბანკო სისტემისა და საგადასახდელო სისტემის კრიზისი.
CBS-ის სისტემამ შეიძლება განაპირობოს ცენტრალური ბანკის ფუნქციათა გაუქმება. CBS-ის სისტემა, მისი შეზღუდვების შედეგად, ვეღარ ასრულებს გარკვეულ ფუნქციებს, რომლებიც, ჩვეულებრივ, ცენტრალური ბანკის პრეროგატივაა. ეს, პირველ ყოვლისა, ეხება ფულის მიმოქცევისა და საგადასახდელო სისტემის რეგულირებას.
CBS-ებმა, რომლებიც არ ითვალისწინებს ფულის მიმოქცევის კონტროლისა და რეგულირების ფუნქციებს და მთლიანად ემყარება კაპიტალის ნაკადებსა და საპროცენტო არბიტრაჟს (ლიკვიდურობის რეგულატორის სახით), შეიძლება გამოიწვიონ ეკონომიკის არასასურველი მერყეობა. საპროცენტო არბიტრაჟის როლი შეზღუდულია ოპერაციათა შეზღუდულობის, საკრედიტო რისკისა და ბაზრის არასრულყოფილების შედეგად.
იმან, რომ შეუძლებელია, დარეგულირდეს ლიკვიდურობის ყოველდღიური მერყეობა და საპროცენტო განაკვეთთა ცვლილების გაძლიერება, შეიძლება გაზარდოს სპრედი გარკვეულ ფინანსურ-საშუამავლო ოპერაციებში (მაგალითად, ობლიგაციური დილერების საქმიანობაში, რომლებიც ოპერირებენ მნიშვნელოვანი მოცულობის ნასესხები სახსრებითა და მიმოქცევის მაღალი სიჩქარით), რაც აზარალებს თვით ფინანსურ ოპერაციებს, კერძოდ – სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდებისა და ფულადი ბაზრის სხვა ინსტრუმენტთა ლიკვიდურობას. ამან აიძულა, მაგალითად, არგენტინა და ჰონკონგი, შემოეღოთ ისეთი მექანიზმი, რომელიც საშუალებას იძლევა, განხორციელდეს ოპერაციები ღია ფინანსურ ბაზრებზე.
სისტემას შეიძლება შედეგად მოჰყვეს საბიუჯეტო პოლიტიკის გარკვეული შეზღუდვები. CBS-ი ხელს უწყობს საბიუჯეტო დისციპლინას, მაგრამ არ უზრუნველყოფს მას.
CBS-ის შემოღების ორ მნიშვნელოვან ურთიერთდაკავშირებულ ასპექტს წარმოადგენს სავალუტო კურსის დონე და უზრუნველყოფის სიდიდე. თუ კურსი მომატებული იყო, ის დაწეულ უნდა იქნას, სულ ცოტა, იმ დონემდე მაინც, რომელიც ასახავს საბაზრო ძალების მოქმედებას. უფრო ძნელია იმის განსაზღვრა, მიზანშეწონილია თუ არა კურსის კიდევ უფრო მეტად დაწევა, რათა შემცირდეს სარეზერვო უზრუნველყოფის საჭირო მოცულობა ან შეიქმნას ამორტიზატორი რეალური სავალუტო კურსის შესაძლო მომდევნო ზრდისთვის.
საწყისი სავალუტო კურსის დასადგენად გასათვალისწინებელია ინფლაციის ინერცია და ფასების შესაძლო ცვლილებები, რომლებიც უკავშირდება დევალვაციასა და სხვა თანმხლებ ღონისძიებებს, მაგალითად – ფასების ლიბერალიზაციას. ამასთან, მოსალოდნელია, რომ ინფლაციისთვის გასაქანის შეგნებულად მიცემა ძირს გამოუთხრის ნდობას სისტემისადმი და მის ხანგრძლივ მყარ ფუნქციონირებას. შესაბამისად, ამგვარი შესაძლებლობა (საწყისი კურსის დამატებითი დაწევის მეშვეობით) მხოლოდ მინიმალურ დონეზე უნდა განხორციელდეს.
საწყისი სავალუტო კურსის დამატებითი შემცირების მეორე სტიმული უკავშირდება საზღვარგარეთული ვალუტით უზრუნველყოფის გაძლიერების მიზანს. მაგრამ თუ მიმდინარე სავალუტო კურსი მიახლოებით დაბალანსებულია, მაშინ დევალვაციამ შეიძლება ბიძგი მისცეს ფასების შიდა ინფლაციას და ფიქსაციის ახალ სისტემაზე გადასვლასაც კი. ალტერნატივას წარმოადგენს რეზერვის თანდათანობითი ფორმირება ან მისი შექმნა საშუალო და გრძელვადიანი საზღვარგარეთული კრედიტების ხარჯზე. რეზერვის შექმნის მეშვეობით შესაძლებელი იქნება საიმედო სისტემის ფორმირება, რომელიც ნდობას დაიმსახურებს.
დიდი ოდენობის სავალუტო რეზერვის არსებობა ამყარებს CBS-ის სისტემას, მაგრამ ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ოპერაციათა განსახორციელებლად ამ რეზერვის გამოყენება ეწინააღმდეგება სისტემის ძირითად პრინციპებს. მიუხედავად ამისა, თუ რეზერვი საკმარისად დიდია და ხელისუფლება მოქმედებს გარკვეული წესების თანახმად, მოქნილი პოლიტიკა, როგორც ჩანს, მხოლოდ განამტკიცებს სისტემის საიმედოობას. მაგალითად, სავსებით შესაძლებელია, რომ გაჩნდეს უკანასკნელი კრედიტორის ფუნქციის საჭიროება ფინანსური სექტორის პრობლემათა გადასაჭრელად. მისი საშუალებით უნდა მოხდეს სისტემურ პრობლემათა გადაწყვეტა და არა – გადახდისუუნარო ბანკების ხსნა. ამგვარი რეზერვის შექმნა შეიძლება უფრო მაღალი სარეზერვო მოთხოვნების დადგენის მეშვეობით ან საზღვარგარეთული ვალუტის ლიკვიდურობასთან დაკავშირებული მოთხოვნების წყალობით. მაგალითად, ეს უკანასკნელი შემოღებულ იქნა არგენტინაში, ჰონკონგსა და ესტონეთში. ადეკვატური დამატებითი რეზერვების არსებობისა და საიმედოობის შემთხვევაში სავალუტო საბჭოებს შეუძლიათ ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ტრადიციულ ფუნქციათა განხორციელება მკაცრად განსაზღვრულ ჩარჩოებში.
საჭიროა სახელმწიფო სესხის მართვის კორექტირებაც CBS-ის მოთხოვნების შესაბამისად, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს სესხი დიდია. მიზანშეწონილია სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების სტრუქტურის დაბალანსება ვალდებულებათა ვადების მიხედვით. გამორიცხული არაა ღია ბაზარზე იმ ოპერაციათა ჩატარება, რომლებიც აუცილებელია სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების ბაზრის მხარდასაჭერად და სისტემური კრიზისის შემთხვევაში ლიკვიდურობის კრიზისის თავიდან ასაცილებლად, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები წარმოადგენს ბანკების ლიკვიდურობის მნიშვნელოვან კომპონენტს. ამგვარი ოპერაციებისთვის აუცილებელია ადეკვატური უზრუნველყოფა საზღვარგარეთული რეზერვებით, რომელთა შექმნა სახელმწიფოს შეუძლია აქტიური საბიუჯეტო სალდოს ან გრძელვადიანი საგარეო სესხის მეშვეობით. შემდგომში შესაძლებელია სასესხო ვალდებულებათა დამატებითი გამოშვებების გაყიდვისგან შემოსული სახსრების ნაწილის სისტემატური სტერილიზება და დეპონირება ცენტრალურ ბანკში. ამავე დროს, საბაზრო წონასწორობის შესანარჩუნებლად საწყის ეტაპზე საჭირო იქნება საპროცენტო განაკვეთების გაზრდა.
ზოგიერთ ქვეყანაში, რომლებისთვისაც აშკარად მომგებიანია (ვაჭრობის ან სხვა თვალსაზრისით) ერთიან სავალუტო ზონაში შესვლა, CBS მუდმივმოქმედი სისტემაა, სხვები კი მათ მიიჩნევენ დროებით ზომებად, რომლებიც განამტკიცებს შიდა ინსტიტუტებს ან მოქმედებს ახალი საგარეო პირობების შექმნამდე, ე.ი. მანამ, სანამ არ წარმოიშობა ახალ სისტემაზე გადასვლის აუცილებლობა. შეზღუდვათა თანდათანობითი შესუსტება და CBS-ის სისტემიდან გამოსვლა ზოგჯერ შეიძლება წარმოადგენდეს გარდამავალი პერიოდის ბუნებრივ დასასრულს, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, რომლებიც ხასიათდება საფინანსო ინსტიტუტთა თავდაპირველი სისუსტით და ბაზრების განუვითარებლობით. ამგვარ ქვეყნებში სრულმასშტაბიანი ფულად-საკრედიტო პოლიტიკა და სავალუტი კურსების მოქნილობა განიხილება მნიშვნელოვანი გრძელვადიანი მიზნების სახით. ამასთან, CBS-ის უგულებელყოფას შეიძლება ბიძგი მისცეს შიდა და გარე რყევებმა, კერძოდ, რეალური სავალუტო კურსით დაუბალანსებლობამ.
CBS-ის სისტემის მუდმივი ან გრძელვადიანი შენარჩუნების შემთხვევაში შეიძლება საჭირო გახდეს დაცვითი ღონისძიებების ჩატარება, რომლებიც ასუსტებს ამ სისტემაზე შიდა და გარე რყევების ზემოქმედების ძალას. ერთ-ერთი ამგვარი ღონისძიებაა დოლარიზაცია – ის ამცირებს დევალვაციის რისკს. ინსტიტუციური და სტრუქტურული რეფორმები (კერძოდ – საბიუჯეტო-საგადასახადო სფეროსა და შრომის ბაზარზე) ხელს უწყობს სისტემის გამყარებასა და მასთან დაკავშირებული ხარჯების შეკვეცას.
CBS-ის სისტემიდან გამოსვლისას ჩნდება სხვადასხვაგვარი პრობლემები (სავალუტო კურსის აუცილებელი კორექციის ხასიათის შესაბამისად).
CBS-თან დაკავშირებით მიზანშეწონილია კანონმდებლობაში საგანგებო პუნქტის შეტანა. CBS-ის რეჟიმის გაუქმების ან სავალუტო კურსის შეცვლის პირობები შეიძლება წინასწარ იყოს აღნიშნული შესაბამის კანონში (მაგალითად, საგანგებო სიტუაციაში გაუქმების უფლება), თუმცა ეს ხელს არ უწყობს CBS-ისადმი ნდობის განმტკიცებას. ზოგჯერ ეს პირობები სხვადასხვაგვარია კურსის მატების ან დაცემისას. მაგალითად, არგენტინასა და ესტონეთში ცენტრალურ ბანკებს უფლება მიეცათ, გაეზარდათ კურსი საგანგებო პირობების მითითების გარეშე. ლიტვაში ცენტრალურ ბანკს უფლება აქვს, შეცვალოს კურსი ნებისმიერი მიმართულებით (საგანგებო ვითარებაში), თუ ამ ღონისძიების გარეშე ეკონომიკის სტაბილურობა დაირღვევა.
CBS-იდან გამოსვლის დრო დამოკიდებულია მის მიზნებზე. ცენტრალური ბანკის ფუნქციონირების ჩვეულ სისტემაზე გადასვლა შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც ნორმალური და წარმატებული განვითარება, თუ CBS-ი ის საშუალება იყო, რომელიც უზრუნველყოფდა შესაბამის ფუნქციათა მოწესრიგებას. მიზანი, აგრეთვე, შეიძლება უკავშირდებოდეს სავალუტო კავშირში გაწევრიანებისთვის პირობების შექმნას.
CBS-ი როგორც მუდმივმოქმედი სისტემა შეიძლება მიმზიდველი იყოს ღია ეკონომიკის ქვეყნებისთვის, რომლებიც ცდილობენ, სარგებლობა მიიღონ იმისგან, რომ ფართო სავალუტო ზონას ეკუთვნიან. დროებითი ზომების სახით ეს ღონისძიებები გამოსადეგია სრული მასშტაბით ფუნქციონირებადი ცენტრალური ბანკებისა და ფინანსური ბაზრების ჩამოყალიბების პერიოდში, აგრეთვე – იმ ქვეყნებში, რომლებშიც შეიმჩნევა ინფლაციის მაღალი დონე. ასეთ შემთხვევებში CBS წარმოადგენს სტაბილიზაციის პროგრამის ნაწილს და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკისადმი ნდობის განმტკიცების საშუალებას. ეს ღონისძიებები, აგრეთვე – მათთან დაკავშირებული საბიუჯეტო დისციპლინა და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის თავისუფლების შეზღუდვები სერიოზულ ყურადღებას იმსახურებს, რადგან მარცხი აქ მნიშვნელოვან ზარალს მოასწავებს. ყველა შემთხვევაში, საკვანძო პირობებს წარმოადგენს სახელმწიფო ფინანსების გამყარება, ხელფასის მოქნილობა, ფინანსურ სისტემათა სიმტკიცე, საზღვარგარეთული ვალუტის რესურსების ხელმისაწვდომობა, რაც ამცირებს ლიკვიდურობის სისტემურ კრიზისებთან დაკავშირებულ რისკს. CBS-ის გამოყენებაზე დამყარებულ პროგრამათა მხარდაჭერა უნდა იქცეს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ერთ-ერთ ამოცანად.
განვითარებადი და გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნების მიერ გატარებული სავალუტო პოლიტიკა ამ ქვეყნების ეკონომიკური აგენტებისა და ჯგუფების ეკონომიკურ ინტერესთა დაბალანსების საფუძველზეა შემუშავებული. აღსანიშნავია, რომ დროის გარკვეულ პერიოდებში ცალკეული ქვეყნის ან ქვეყანათა ნაციონალური ეკონომიკური ინტერესები წინააღმდეგობაში ექცევა ტრანსნაციონალურ ეკონომიკურ ინტერესებთან. ამ წინააღმდეგობათა გამწვავების გამოვლინების ერთ-ერთ ფორმას სავალუტო-საფინანსო კრიზისი წარმოადგენს, რომლის მასშტაბურ გავრცელებას ზღუდავს სავალუტო საბჭოს პოლიტიკა CBS-ი.
არსებობს თუ არა სავალუტო საბჭოს სავალუტო პოლიტიკის ფორმირებისა და ფუნქციონირების რეალური საფუძვლები საქართველოში რთული სათქმელია, რადგან ჯერ-ჯერობით არანაირი კვლევა ამ მიმართულებით არ ჩატარებულა და არ არსებობს მეცნიერულად დასაბუთებული დასკვნები და შესაძლო პროგნოზები. ამასთან ერთად ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ სავალუტო საბჭოს პოლიტიკა არ გახლავთ ერთი რომელიმე დამოუკიდებელი (თუნდაც ძლიერი ეკონომიკური პოტენციალის მქონე) ქვეყნის მთავრობის წარმატებული პროექტი. ამ პოლიტიკის გასატარებლად სერიოზული ძალისხმევაა საჭირო როგორც ხელისუფლების, ასევე მეგობარი ქვეყნების მხრიდან. არანაკლები მნიშვნელობა აქვს საზოგადოებისა და საქმიანი წრეების ინფორმირებასა და გარკვევას ამ პოლიტიკის ფუნქციონირების ზოგიერთ დეტალებსა და სასურველ შედეგებში.