საინვესტიციო პროექტების ვარიანტების შემუშავება და გადაწყვეტილების მიღება

ნატო ბებიაშვილი, სტუ ასისტენტ-პროფესორი

ყველა სახის საწარმო გარკვეულწილად საინვესტიციო საქმიანობას უკავშირდება. ინვესტირების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება დაკავშირებულია მთელ რიგ ფაქტორებთან, რომლებიც ართულებენ გადაწყვეტილების მიღებას. ეს ფაქტორებია: ინვესტიციის სახე, საინვესტიციო პროექტის ღირებულება, მრავალი მისაღები პროექტის არსებობა, ფინანსური რესურსების შეზღუდულობა, რისკის ფაქტორი და სხვ.

საწარმოებს ინვესტიციები სჭირდება სხვადასხვა მიზეზების გამო, რომლებიც შეიძლება დაიყოს სამ სახედ: არსებული მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის განახლება; წარმოების მოცულობის გაზრდა; საქმიანობის ახალი სახეების ათვისება.
აღსანიშნავია, რომ პასუხისმგებლობის დონე საინვესტიციო პროექტის მიღებაზე განსხვავებულია. მაგალითად, საკმაოდ ადვილია გადაწყვეტილების მიღება არსებული მოწყობილობის უფრო თანამედროვეთი შეცვლის შესახებ, რადგან ამ დროს ნათელია თუ რა სახის და რა მახასიათებლების ახალი საშუალებებია საჭირო მოძველებულის ნაცვლად. უფრო რთულია გადაწყვეტილების მიღება, როცა საინვესტიციო პროექტი შეეხება ძირითადი საქმიანობის გაფართოებას, რადგან გასათვალისწინებელია მრავალი ახალი ფაქტორი. მაგალითად, როგორ შეიცვლება საწარმოს მდგომარეობა ბაზარზე, რადგან თუ სწორედ არ იქნება გათვლილი მოთხოვნა საწარმოს მიერ გამოშვებულ საქონელზე, წარმოების ახალმა მოცულობამ მოგების ნაცვლად შეიძლება ზარალი მოუტანოს საწარმოს. ასევე გასათვალისწინებელია მატერიალური, შრომითი და ფინანსური რესურსების ხელმისაწვდომობა და სხვ.
მნიშვნელოვანია მოსალოდნელი ინვესტიციის მოცულობაც, რადგან განსხვავებულია პასუხისმგებლობა საინვესტიციო პროექტის მიღებაზე, რომლის მოცულობა ვთქვათ, 100 ათასი დოლარია და რასაკვირველია პასუხისმგებლობა იზრდება თუ ინვესტიციის მოცულობა მილიონი და მეტია. სწორედ ამიტომ სააქციო საზოგადოებაში ხელმძღვანელს უფლება აქვს დამოუკიდებლად მიიღოს გადაწყვეტილება, რომელიც შეეხება შედარებით მცირე თანხას, ხოლო ყველა მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება უნდა შეთანხმებული და დამტკიცებული იყოს საბჭოს მიერ.
ნებისმიერი საწარმოს ფინანსური რესურსები შეზღუდულია, ამიტომ აუცილებელია საინვესტიციო გადაწყვეტილებების ოპტიმიზაცია. როდესაც გადაწყვეტილების მიღება საჭიროა რამდენიმე ალტერნატიული ან ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი პროექტის შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია სწორი არჩევანის გაკეთება, რაც ეფუძნება საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებულ კრიტერიუმებს, თუმცა მნიშვნელოვანია ხელმძღვანელის ინტუიციაც.
საინფორმაციო ხასიათის მმართველობითი გადაწყვეტილებების მიღების პროცესს საფუძვლად უდევს მოსალოდნელი ინვესტიციის მოცულობის და მომავალი შემოსავლის შეფასება და შედარება.
შესადარებელი მაჩვენებლები განეკუთვნება დროის სხვადასხვა მომენტებს, ამიტომ ძირითადი პრობლემაა მათი შესადარისობა. მისი გაგება შეიძლება სხვადასხვაგვარად, რაც დამოკიდებულია ისეთ ობიექტურ და სუბიექტურ პირობებზე, როგორიცაა: ინფლაციის ტემპი, ინვესტიციის მოცულობა, გენერირებადი (მისაღები) შემოსავლები, პროგნოზირების საზღვრები (ჰორიზონტი), ანალიტიკოსის კვალიფიკაციის დონე და ა.შ.
საინვესტიციო საქმიანობაში მნიშვნელოვანია რისკის ფაქტორი, რადგან ეს საქმიანობა ხორციელდება განუსაზღვრელობის პირობებში, რომლის ხარისხიც მნიშვნელოვნად ვარირებს. საკმაოდ რთულია ეკონომიკური ეფექტის ზუსტად განსაზღვრა.
საინვესტიციო გადაწყვეტილების მიღება ეფუძნება სხვადასხვა ფორმალურ და არაფორმალურ მეთოდებს. არ არსებობს ერთი უნივერსალური მეთოდი, რომელიც ყველა შემთხვევაში შეიძლება გამოდგეს და გამოვიყენოთ. მართვა ალბათ უფრო ხელოვნებაა, ვიდრე მეცნიერება, თუმცა ფორმალური მეთოდით მიღებული შეფასებები აადვილებს მენეჯერის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებას.
ნებისმიერი ინვესტორი ისწრაფვის, რომ მის მიერ დაბანდებული კაპიტალი იძლეოდეს მაქსიმალურ მოგებას, ანუ მის მიერ გაწეული დანახარჯები უზრუნველყოფდეს მაქსიმალურ ეფექტს. დანახარჯებში ამ შემთხვევაში იგულისხმება საინვესტიციო დაბანდებები, ხოლო შედეგებში – ის შემოსავლები, რაც მიიღება საინვესტიციო პროექტის ფუნქციონირების შედეგად. დროის ინტერვალი პროექტის ექსპლუატაციის დაწყებიდან მის ლიკვიდაციამდე – პროექტის სასიცოცხლო ციკლია. როგორც წესი, საინვესტიციო კომპანიებს გააჩნიათ რამდენიმე საინვესტიციო პროექტის ალტერნატიული ვარიანტი. მათი განხორციელების ძირითად შემზღუდველად ამ პროექტების დაფინანსების შესაძლებლობაა. ამიტომ აუცილებელია ალტერნატიული ვარიანტებიდან ყველაზე ოპტიმალური პროექტის არჩევა. საინვესტიციო პროექტის მიზანშეწონილობა განისაზღვრება პროექტის რეალიზაციაზე გაწეული დანახარჯებისა და მიღებული შედეგების ერთმანეთთან შედარებით.
ამ დროს აუცილებელია შემდეგი პირობების დაცვა:
1. შესადარებელი საინვესტიციო დანახარჯები და მიღებული შედეგები უნდა გაიზომოს ერთი და იგივე სიდიდით;
2. შესადარებელი ერთეულები უნდა გამოიხატოს ერთნაირი ვალუტით. ეს შეიძლება იყოს მოცემული ქვეყნის ეროვნული ვალუტა ან ნებისმიერი სხვა სახელმწიფოს თავისუფლად კონვერტირებადი და შედარებით სტაბილური ვალუტა (მაგალითად, დოლარი ან ევრო);
3. არასტაბილური ეკონომიკის პირობებში, ფასების მუდმივი ცვალებადობის ფონზე, საინვესტიციო დაბანდებებისა და მიღებული შედეგების შედარების დროს აუცილებელია ინფლაციური პროცესების გათვალისწინება. ასეთი მეთოდების გამოყენება რეკომენდებულია იმ შემთხვევაში, თუ ეროვნული ვალუტის ინფლაციის ტემპები აჭარბებს 5-6%-ს წლიურად1;
4. ნებისმიერი პროექტი რეალიზდება დროის გარკვეულ პერიოდში, რადგან ფულადი სახსრები დროის სხვადასხვა ინტერვალში ერთმანეთთან მიმართებაში არაექვივალენტურია, საინვესტიციო დაბანდებებისა და მიღებული შედეგების შედარებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს დროის ფაქტორი. სწორედ ამ დროს იყენებენ დისკონტირებას.
მსოფლიო ეკონომიკურ პრაქტიკაში შემუშავებულია საინვესტიციო პროექტების შეფასების სხვადასხვა მეთოდი. იქიდან გამომდინარე, რომ ისინი ითვალისწინებენ პროექტების რეალიზაციის ყველა შესაძლო პირობას, ეს მაჩვენებლები ხასიათდება უნივერსალურობით. მათი გამოყენება საშუალებას იძლევა შეფასდეს ნებისმიერი პროექტის ეფექტიანობა განსაკუთრებული სიზუსტით. იმის გამო, რომ ყველა პროექტი ერთმანეთისაგან განსხვავდება, თითოეული მათგანისათვის აუცილებელია გამოვიყენოთ სწორედ ის მაჩვენებლები, რომლებიც ითვალისწინებს მათ ინდივიდუალურ თავისებურებებს. საინვესტიციო პროექტების შეფასება წარმოადგენს საინვესტიციო ხასიათის გადაწყვეტილების მიღების პროცესის უმთავრეს პროცედურას. იმაზე, თუ რამდენად სწორად, ობიექტურად და სრულად განხორციელდება შეფასება, დამოკიდებულია დასაბანდებელი კაპიტალის შედეგები.
საინვესტიციო საქმიანობის ანალიზში გამოყენებული მეთოდები შეიძლება დაიყოს 2 ჯგუფად:
1) დინამიკური, ანუ დაფუძნებული დისკონტირებული შეფასება;
2) სტატიკური, ანუ სააღრიცხვო შეფასებაზე დაფუძნებული მეთოდები2.
დისკონტირებულ შეფასებაზე დამყარებულ მაჩვენებელთა ჯგუფს მიეკუთვნება:
NPV წმინდა დისკონტირებული ღირებულება;
IRR მომგებიანობის (რენტაბელობის) შიდა ნორმა;
PI ინვესტიციების რენტაბელობის ინდექსი;
DPP ინვესტიციების გამოსყიდვის დისკონტირებული ვადა;
MIRR მოდიფიცირებული რენტაბელობის შიდა ნორმა;
სააღრიცხვო შეფასებებზე დამყარებულ მაჩვენებელთა ჯგუფს მიეკუთვნება:
PP უკუგების პერიოდი (ინვესტიციების გამოსყიდვის ვადა);
ARR ინვესტიციების ეფექტიანობის კოეფიციენტი.
ჩვენი აზრით, შეფასების ყველა ამ მეთოდის ცოდნა და გამოყენება სასარგებლოა საინვესტიციო პროექტებით დაინტერესებული ყველა პირისათვის.
აღსანიშნავია, რომ საინვესტიციო პროექტის ეფექტიანობის შეფასება ხდება შემდეგი კრიტერიუმების გათვალისწინებით, კერძოდ, ფულის დროებითი ღირებულების გავლენა; ალტერნატიული დანახარჯების გათვალისწინება; პროექტის პარამეტრების შესაძლო ცვლილებების გათვალისწინება; გაანგარიშებების წარმოება რეალური ფულადი ნაკადის და არა ბუღალტრული მონაცემების საფუძველზე; ინფლაციის ასახვა და გათვალისწინება; პროექტის განხორციელებასთან დაკავშირებული რისკის გათვალისწინება.
უკუგების პერიოდს (Payback Period, PP) სხვაგვარად უწოდებენ ინვესტიციების გამოსყიდვის (ანაზღაურების) პერიოდს. ეს მაჩვენებელი განისაზღვრება, როგორც წლების მოსალოდნელი რაოდენობა, რომლის განმავლობაშიც ანაზღაურებული იქნება თავდაპირველად გაწეული ინვესტიციები, იყო პირველი სტატიკური კრიტერიუმი, რომელიც გამოიყენებოდა საინვესტიციო პროექტების შესაფასებლად. გამოსყიდვის ვადის განსაზღვრის ყველაზე მარტივი საშუალებაა აკუმულირებული ფულადი სახსრების ანგარიში და იმ მომენტის პოვნა, როცა იგი ნულის ტოლი იქნება. ამ მაჩვენებლის ეკონომიკური არსი მდგომარეობს იმაში, რომ უჩვენებს ინვესტორს, თუ რა ვადაში შეძლებს იგი ჩადებული კაპიტალის დაბრუნებას.
ჩვენი აზრით, უმჯობესია ამ კრიტერიუმის მოდიფიკაციის – დისკონტირებული უკუგების პერიოდის გამოყენება, რომელიც გამოითვლება იმავე ალგორითმით, მაგრამ იმ ფულადი სახსრების ნაკადის საფუძველზე, რომელიც ამ პროექტის კაპიტალის ღირებულებით არის დისკონტირებული. პროექტის კაპიტალის ღირებულება ასახავს: 1) ფირმის კაპიტალის მთლიან ღირებულებას და 2) რისკის განსხვავებას არსებულ პროექტსა და შესაფასებელ პროექტს შორის.
ეს მაჩვენებელი განისაზღვრება როგორც წლების ის რაოდენობა, რომელიც საჭიროა ინვესტიციის ასანაზღაურებლად დისკონტირებული ფულადი სახსრების ნაკადის (DCF) მონაცემების მიხედვით.
DPP გამოითვლება ფორმულით: DPP=min n, როდესაც

სადაც Pk – დაგროვებული ფულის ნაკადის სიდიდე; – საწყისი ინვესტიცია. დისკონტირებისას გამოსყიდვის პერიოდი იზრდება ყოველთვის, ე.ი. DPP>PP.
აღსანიშნავია, რომ ორივე კრიტერიუმი თავისთავად წარმოადგენს “მკვდარი წერტილის” ანგარიშის რაღაც ვარიანტს, რომელშიც წარმოუდგენიათ დროის ის მომენტი, როდესაც აკუმულირებული ფულადი სახსრების ნაკადი დადებითი ხდება. სტანდარტული გამოსყიდვის ვადის ანგარიში არ ითვალისწინებს საკუთარი და ნასესხები კაპიტალის ღირებულების ანგარიშს, ხოლო დისკონტირებული გამოსყიდვის ვადის ანგარიში ახასიათებს იმ მომენტს, რომლისათვისაც პროექტის დაფინანსებისათვის მოზიდული საკუთარი და ნასესხები საშუალებების ყველა დანახარჯი იქნება ანაზღაურებული. ორივე კრიტერიუმს გააჩნიათ სერიოზული ნაკლოვანებები, კერძოდ, ისინი არ ითვალისწინებენ ფულადი სახსრების ნაკადის ელემენტების გავლენას, რომლებსაც გამოსყიდვის ვადის შემდეგ აქვს ადგილი. მათ აქვთ აგრეთვე სხვა ნაკლიც, მაგრამ ისინი მნიშვნელოვან დამამახინჯებელ ზემოქმედებას არ ახდენენ ალტერნატიული პროექტების შედეგებზე და ამიტომ ჩვენ მათ დაწვრილებით აღარ განვიხილავთ.
აღნიშნული ნაკლის მიუხედავად, კრიტერიუმები გვიჩვენებს, თუ რა პერიოდის განმავლობაში იქნება გაყინული ფინანსური რესურსები პროექტში. ამგვარად, სხვა თანაბარი პირობების დროს რაც უფრო მოკლე არის უკუგების პერიოდი, მით უფრო ლიკვიდურია პროექტი და გარდა ამისა, უფრო ნაკლებად სარისკოცაა. ამ კრიტერიუმების გამოყენება ასევე მიზანშეწონილია, როდესაც კომპანია დაინტერესებულია ლიკვიდურობის გაზრდით. მნიშვნელოვანია ამ მეთოდის გამოყენება საინვესტიციო პროექტების დაფინანსების ვარიანტების გაანგარიშებისას. PPდა DPP კრიტერიუმები მიზანშეწონილია გავიანგარიშოთ ისეთი პროექტებისათვის, რომლებიც გრძელვადიანი ვალდებულებებით დაფინანსდება. ამ შემთხვევაში პროექტის უკუგების პერიოდი ნაკლები უნდა იყოს ნასესხები სახსრებით სარგებლობის პერიოდზე.
ინვესტიციების ეფექტიანობის კოეფიციენტს (Accounting Rate of Return, ARR) ასევე უწოდებენ მოგების სააღიცხვო ნორმას, იგი წმინდა მოგების მაჩვენებელს ეყრდნობა და არა ფულადი სახსრების ნაკადს – ეს სტატიკური შეფასების მეთოდია, რომლის უპირატესობა გამოთვლის სიმარტივეშია.
ARR ახდენს ფულის დროითი ღირებულების იგნორირებას და არ ითვალისწინებს დისკონტირებას, შესაბამისად გამოიყენებოდა მხოლოდ მოკლევადიანი პროექტების შესაფასებლად, რომლებსაც ახასიათებთ შემოსავლების თანაბარზომიერი შემოსვლა. უნდა აღინიშნოს, რომ ფირმები ARR-ს თავიანთი ქვეგანყოფილებების მოღვაწეობის შესაფასებლად იყენებენ. ARR კრიტერიუმის ამგვარი მიზნებისათვის გამოყენება სავსებით გამართლებულია, მისი პროექტის შესაფასებლად გამოყენებასთან შედარებით.
ARR და PP კრიტერიუმებს გააჩნია აშკარა ნაკლოვანებები, ამიტომ მკვლევარები ყოველთვის ცდილობდნენ ეპოვათ პროექტის შეფასების რაიმე უფრო ეფექტური კრიტერიუმები. ერთ-ერთ ასეთ კრიტერიუმად ითვლება წმინდა დისკონტირებული ღირებულების (Net Present Value, NPV) ანგარიში, რომელიც ფულადი სახსრების ნაკადის დისკონტირების მეთოდოლოგიას ეყრდნობა.
ეკონომიკურ ლიტერატურაში ამ მაჩვენებელს სხვადასხვა ავტორი განსხვავებული სახელწოდებით იყენებს: წმინდა დისკონტირებული შემოსავალი, წმინდა დაყვანილი შემოსავალი, წმინდა მიმდინარე ღირებულება, პროექტის რეალიზაციის საერთო ფინანსური შედეგი, მიმდინარე ღირებულება.
NPV-ს ანგარიშის ალგორითმი შემდეგნაირია:
1. გაიანგარიშება ფულადი სახსრების ნაკადის ყველა ელემენტის აწმყო ღირებულება, დისკონტირებული მოცემული პროექტის კაპიტალის ღირებულებით;
2. იკრიბება DCF-ის მნიშვნელობები და ამით ვპოულობთ პროექტის NPV-ს;
3. თუ NPV>0, მაშინ პროექტი უნდა იქნას მიღებული, ხოლო თუ NPV 0, მაშინ ფულადი სახსრების ნაკადი ახდენს მოგების გენერირებას და კრედიტორებთან ფიქსირებული ნორმით ანგარიშის გასწორების შემდეგ დარჩენილი მოგება გროვდება უშუალოდ ფირმის აქციონერებისათვის. შესაბამისად, თუ ფირმა იღებს ნულოვანი NPV-ს მქონე პროექტს, აქციონერების მდგომარეობა არ იცვლება – წარმოების მასშტაბი იზრდება, მაგრამ აქციის ფასი უცვლელი რჩება და პირიქით, თუ ფირმა იღებს დადებითი NPV-ს მქონე პროექტს, მაშინ აქციონერების მდგომარეობა უმჯობესდება. როგორც ანალიტიკოსები, ასევე ინვესტორები თვლიან, რომ ფირმები დაიწყებენ დადებითი NPV-ს მქონე პროექტების გამონახვას და მიღებას, ხოლო აქციების მიმდინარე ფასები მაშინვე მოახდენს რეაგირებას ამ ქმედებებზე. ამგვარად, აქციის ფასი რეაგირებს ახალი საინვესტიციო პროექტის გამოცხადებაზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პროექტი არ იყო ადრე გათვალისწინებული და უკვე არ იქონია გავლენა ფასის დინამიკაზე. ამ თვალსაზრისით ფირმის კაპიტალიზებული ღირებულება შეიძლება წარმოდგენილი იყოს, როგორც ორი ელემენტის ერთობლიობა: 1) უკვე არსებული აქტივების საბაზრო ღირებულება და 2) “ზრდის შესაძლებლობის” ღირებულება, რომელიც წარმოდგენილი იქნება როგორც მიღებული პროექტების NPV-ს ჯამი.
მომგებიანობის (რენტაბელობის) შიდა ნორმა (Internal Rate of Return, IRR) განისაზღვრება, როგორც დისკონტის ისეთი ნორმა, რომელიც პროექტიდან მოსალოდნელი შემოსავლების აწმყო ღირებულებას გაღებულ ინვესტიციებს უტოლებს.
IRR შეგვიძლია, გავიანგარიშოთ ფინანსური კალკულატორების და კომპიუტერის მეშვეობით. ფირმების უმეტესობამ ბიუჯეტის ფორმირების და IRR, NPV და PP კრიტერიუმების ანგარიშის პროცესის ავტომატიზაცია მოახდინა ყველა საინვესტიციო პროექტისათვის.
არსებითად, IRR პროექტის მოსალოდნელ შემოსავლიანობას ახასიათებს. თუ IRR პროექტის დასაფინანსებლად გამოყენებული კაპიტალის ღირებულებას აღემატება, ეს იმას ნიშნავს, რომ კაპიტალით სარგებლობისათვის ანგარიშის შემდეგ გაჩნდება ნამეტი, რომელიც ფირმის აქციონერებს ხვდება წილად. შესაბამისად, პროექტის მიღება, სადაც IRRმეტია კაპიტალის ღირებულებაზე, ზრდის აქციონერების კეთილდღეობას. მეორეს მხრივ, თუ IRR კაპიტალის ღირებულებაზე ნაკლებია, მაშინ პროექტის რეალიზაცია წამგებიანი იქნება აქციონერებისათვის. სწორედ ამით აიხსნება IRR კრიტერიუმის გამოყენების სარგებლიანობა საინვესტიციო პროექტების შესაფასებლად. პროფ. ი.ა. ბლანკი აღნიშნავს: “მომგებიანობის შიდა ნორმის დახასიათებისას უნდა აღინიშნოს, რომ იგი ყველაზე გამოყენებადია შედარებითი შეფასების დროს”5.
შემდეგი კრიტერიუმი, რომელიც გამოიყენება პროექტის შესაფასებლად – რენტაბელობის ინდექსი (Profitability Index, PI), ან როგორც მას ხანდახან უწოდებენ ერთეულ დანახარჯზე მოგებაა.
რენტაბელობის ინდექსი საინვესტიციო პროექტის ეფექტიანობის ფარდობითი მაჩვენებელია და გვიჩვენებს დანახარჯის ერთეულზე შემოსავლის დონეს. თუ PI>1 პროექტი უნდა მივიღოთ, თუ PI0, მაშინ IRR>k და მისი PI>1. თუმცა NPV, IRR, PIშეიძლება მოგვცეს ერთმანეთის საწინააღმდეგო პასუხები ალტერნატიული პროექტებისათვის.
ჩვენი თვალსაზრისით, NPV კრიტერიუმი უფრო მიზანშეწონილია IRR და PI კრიტერიუმებთან შედარებით. მიუხედავად ამისა, IRR და PI კრიტერიუმები ხშირად გამოიყენება პრაქტიკაში და გარკვეული უპირატესობაც გააჩნიათ. ამიტომ, აუცილებელია ცხადად წარმოვიდგინოთ IRR და PI კრიტერიუმების ბუნება, გვესმოდეს და შეგვეძლოს იმის ახსნა, თუ რატომ ხდება, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში უფრო დაბალი IRR და PI მნიშვნელობების მქონე პროექტებს მიენიჭებათ უპირატესობა, უფრო მაღალი მნიშვნელობების მქონე პროექტებთან შედარებით.
შესაძლებელია IRR-ს მოდიფიცირება და მისი ეფექტიანობის მაჩვენებლად გარდაქმნა, რაც საშუალებას იძლევა აღმოიფხვრას IRR-ის დამახასიათებელი ნაკლოვანებები, რომლებიც წარმოიქმნება ფულადი სახსრების მრავალჯერადი გადინებისას. მაჩვენებელი, რომელსაც მოდიფიცირებული IRR (Modified IRR, MIRR) ეწოდება, რომლის გამოთვლაც შესაძლებელია შემდეგი ფორმულით:

PVcosts=

MIRR მაჩვენებელს გააჩნია არსებითი უპირატესობანი ჩვეულებრივ IRR-თან შედარებით. MIRR გულისხმობს, რომ პროექტიდან შემოსული მთელი შემოსავლის რეინვესტირება ხდება კაპიტალის ღირებულებით, მაშინ როდესაც IRRგულისხმობს, რომ რეინვესტირება ხორციელდება მოცემული პროექტის წყაროს ღირებულებით. რადგანაც k-ს მიხედვით რეინვესტირება საერთოდ უფრო კორექტულია, ამიტომაც MIRR უკეთესად ასახავს პროექტის შემოსავლიანობას. MIRR აგრეთვე წყვეტს IRR-ს სიმრავლის პრობლემას. MIRR-ის მეთოდის შემოღების მიზანშეწონილობას ემხრობიან ცნობილი მეცნიერები ჯ. ფრიდმანი და ნ. ორდუეი7.
ჩვენ ვთვლით, რომ MIRR უფრო მიზანშეწონილია, ვიდრე IRR პროექტის რეალური შემოსავლიანობის დასახასიათებლად, მაგრამ NPV მაინც უკეთესია მასშტაბებით განსხვავებული ალტერნატიული პროექტების ანალიზის დროს, რადგან იგი თვალნათლივ გვიჩვენებს, თუ რამდენად ზრდის ფირმის ღირებულებას ოპტიმალური პროექტი.
პროექტის შეფასების განსხვავებული კრიტერიუმები მენეჯერებს განსხვავებულ ინფორმაციას აწვდიან. რადგან კრიტერიუმების გამოთვლა ძნელი არ არის, ყველა მათგანი გათვალისწინებული უნდა იქნას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ერთი კრიტერიუმი უფრო წონადი აღმოჩნდება, მეორესთან შედარებით, მაგრამ შეცდომა იქნებოდა თითოეული კრიტერიუმის დამახასიათებელი ინფორმაციის იგნორირება.
ჩვენი აზრით, ყველა ზემოთ განხილული მაჩვენებელი, ცალკე აღებული, არ წარმოადგენს საკმარის საფუძველს იმისათვის, რომ მივიღოთ გადაწყვეტილება საინვესტიციო პროექტის მიღების ან უარყოფის შესახებ. ინვესტირების შესახებ გადაწყვეტილება უნდა მივიღოთ ყველა მაჩვენებლის გათვალისწინებით და ასევე საჭიროა საინვესტიციო პროექტის ყველა მონაწილის ინტერესების გათვალისწინება. ჩვენი აზრით, ინვესტიცია აუცილებლად უნდა გულისხმობდეს ორ მხარეს, რომელთაგანაც ორივე ერთნაირად დაინტერესებული უნდა იყოს საბოლოო შედეგით. ინვესტორს უნდა შეეძლოს შეარჩიოს სათანადო პარტნიორი, გაითვალისწინოს რისკის ფაქტორები და საბოლოო შედეგი – მოგება. მიმღებმა მხარემ კი უნდა შექმნას ისეთი სათანადო პირობები, როგორიც არის უსაფრთხო გარემო, კორუფციის მინიმალური გავლენა სამოქმედო არეში. სამაგიეროდ მეორე მხარე იღებს შესაძლებლობას ააღორძინოს ესა თუ ის დარგი, მიიღოს სათანადო მანქანა-დანადგარები თუ ხელსაწყოები, სამუშაო ადგილები, რაც საბოლოოდ გააუმჯობესებს მიმღები მხარის სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოს. ამგვარად, მიღებულ უნდა იქნეს ოპტიმალური ვარიანტი, როდესაც ორივე მხარე ეზიარება ინვესტიციის დადებით შედეგს. გადაწყვეტილების მიღებისას მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კაპიტალის სტრუქტურა, რომელიც მოიზიდება ინვესტიციის განხორციელებისათვის, თუმცა ყველაფრის მათემატიკური ფორმულებით გამოთვლა შეუძლებელია, გასათვალისწინებელია ადამიანური ფაქტორიც.
ჩვენს მიერ ზემოთგანხილული საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებული მაჩვენებლები, რომლებიც უნდა გამოიყენებოდეს საინვესტიციო პროექტების შერჩევასა და გადაწყვეტილების მიღების დროს, საქართველოს რეალობაში, შეიძლება ითქვას ნაკლებად გამოიყენება, რაც აისახება არასასურველ შედეგებში. ბოლო პერიოდში საივესტიციო პროექტების შედგენის დროს შეინიშნება გარკვეული დადებითი ძვრები საერთაშორისო სტანდარტებთან მიახლოების თვალსაზრისით.
ჩვენი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანია საქართველოში საინვესტიციო პროექტების ეფექტიანობის შეფასების მეთოდების გამოყენების ფართოდ დანერგვა.