საქართველოს კაპიტალური მშენებლობის სახელმწიფოებრივ მართვას და რეგულირებას სრულყოფა სჭირდება

მანანა ხარხელი თსუ ასისტენტ პროფესორი

ეკონომიკის სახელმწიფო რეგულირების აუცილებლობა წარმოდგება საბაზრო ეკონომიკის ნაკლოვანებებიდან. საბაზრო ეკონომიკას თავისთავად არ გააჩნია ცენტრალური მაკოორდინირებელი ორგანო. თავისუფალ ფასებსა და კონკურენციაზე დაყრდნობით ბაზრის “უჩინარი ხელი”” აღწევს კერძო ინტერესის ჩაყენებას საზოგადოების სამსახურში, მაგრამ ამ მექანიზმებს არ ძალუძთ გადაწყვიტონ საზოგადოების მრავალი ეკონომიკური საკითხი. ამიტომ არის საჭირო, ბაზრის “უჩინარ ხელს”” სახელმწიფოს “ხილული ხელი”” შეეშველოს ანუ ეკონომიკა სახელმწიფომ დაარეგულიროს [1, გვ. 100].

ისტორიულად სახელმწიფო ყოველთვის ასრულებდა განსაკუთრებულ ფუნქციას. ეს ფუნქციები პერიოდულად ან მცირდებოდა, ან იზრდებოდა. მიმდინარე პერიოდი სწორედ ის პერიოდია, როცა მსფლიო დაუბრუნდა ეკონომიკის მარეგულირებელ ინსტრუმენტთა უფრო ფართო და ახლებური გზების ძიებას. ასე უნდა მომხდარიყო საქართველოშიც. სამწუხაროდ, საქართველოში გარდაქმნის დაწყებისთანავე სახელმწიფო “თამაშიდან” გავიდა და მთელი ეკონომიკა ბაზრის “უჩინარ ხელს” გადააბარა. შედეგად მივიღეთ მძაფრი ეკონომიკური კრიზისი თავისი კატასტროფული შედეგებით: 1998 წელსაც კი, ანუ გარდაქმნის დაწყებიდან 7 წლის შემდეგ, მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობამ 1988 წლის მიმართ შეადგინა მხოლოდ 36,6%, სამრეწველო პროდუქციის წარმოებამ 15%, სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის წარმოებამ 9,6%, კაპიტალდაბანდებებმა 13,4% და სხვ. ეს ჩამორჩენა საქართველომ ვერ დაძლია დღესაც კი. მაგალითად, 2007 წელს ქვეყანაში მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა 1990 წლის დონის მხოლოდ 67%ს შეადგენდა. ეს მაშინ, როცა ამ მაჩვენებლის რეფორმამდელი დონე უკვე დაძლეული ჰქნდათ რუსეთს, ბელარუსს, ყაზახეთს, უზბეკეთს, სომხეთს, ლატვიას, ლიტვას, ესტონეთს და აზერბაიჯანს [2, გვ.55]. ასეთ დროს არათუ მეცნიერი, არამედ დილეტანტიც კი იფიქრებს, რომ საქართველოს მთავრობა რაღაცაში შეცდა. ჩვენი აზრით, იგი დროზე ადრე გავიდა “თამაშიდან”.
შემდგომში მდგომარეობა რამდენადმე გამოსწორდა და უცხოური დაფინანსებით სახელმწიფომ დაიწყო ე.წ. საზოგადოებრივი საქონლის – გზების, ხიდების, პორტების, კომუნალური მეურნეობების, ტრანსპორტის და კავშირგაბმულობის, საირიგაციო ნაგებობების, ტყეპარკების მშენებლობა და მოვლაპატრონობა, თავდაცვის, სახელმწიფოებრივი მართვის და საზოგადოებრივი წესრიგის ორგანოების რეფორმირება. ასე გრძელდება დღესაც. მაგრამ ქვეყანაში არ მიმდინარეობს ეკონომიკის ანტიციკლური რეგულირება, ადგილი აქვს კრიზისს, ღრმა სოციალურ უთანასწორობას და სოციალურ უსამართლობას. უმრავლეს სფეროში მეფობს მონოპოლიზმი და მრავალი სხვა.
ყველა ეს პრობლემები მეტად მტკივნეული და სასწრაფოდ გადასაწყვეტია ქვეყნისთვის. მათ შორის კი სადღეისოდ ყველაზე მნიშვნელოვანია ეკონომიკის ანტიციკლური რეგულირება ანუ ქვეყნის გამოყვანა კრიზისიდან.
ამერიკა-ევროპიდან საქართველოში 2008 წელს შემოჭრილი ფინანსური კრიზისი, პირველ რიგში, ბანკებს და მათ უმსხვილეს მსესხებლებს – სამშენებლო კომპნიებს დაატყდათ თავზე. სულ რაღაც 11,5 წელიწადში საქართველოში კერძო სამშენებლო კომპანიების რიცხვი 98 ერთეულით შემცირდა. პროდუქციის გამოშვება 17%ით, რეალიზაცია 12%ით, დამატებული ღირებულება 24%ით, დასაქმებულთა რიცხვი 28%ით (3) და ა.შ.
თუმცა, საკითხს მივყვეთ თანდათან:
საბჭოთა კავშირიდან საქართველოს გამოყოფამ, რასაც თან მოჰყვა კავშირების მოშლა, ცენტრალიზებული დაფინანსების ლიკვიდაცია, პოლიტიკური და ეკონომიკური არასტაბილურობა, ეთნოკონფლიქტები და კრიმინოგენულ შემთხვევათა სიმრავლე, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, საქართველოს ეკონომიკის უპრეცედენტო დაცემა გამოიწვია. რადგან კაპიტალური მშენებლობა ციკლური დარგია, მას თანაბრად შეეხო ქვეყანაში მომხდარი საერთო ეკონომიკური ნეგატიური ცვლილებები, ე.ი. წარმოების დაცემა და მისი თანმდევი პროცესები.
მაგალითად, მაშინ, როცა ინვესტიციებმა ძირითად კაპიტალში 1990 წელს შეადგინა 2545 მლნ ლარი, 1995 წელს იგი მისი მხოლოდ 5% აღმოჩნდა, ამოქმედებული ძირითადი ფონდები – 3,8%, სამშენებლო სამუშაოთა მოცულობა – 2,4%, მოქმედებაში გადაცემული ფართობი – 16%, სამშენებლო კომპანიათა რიცხვი – 39,5%. ცოტა უკეთესი მდგომრეობა შეიქმნა შემდეგ წლებში, თუმცა 1990 წლის დონეს მშენებლობაში, ზოგიერთ მაჩვენებელში, დღესაც ვერ მივაღწიეთ.
საქართველოს სამშენებლო ბიზნესის ეკონომიკური მდგომარეობა კიდევ უფრო დამძიმდა 2008 წელს და 2009 წლის განვლილ პერიოდში. სამშენებლო სამუშაოთა მოცულობა შემცირდა 1412 მლნ ლარამდე, დამატებული ღირებულება 482,3 მლნ. ლარამდე, დასაქმებულთა რიცხვი 52572 კაციდან 38109 კაცამდე, ბრუნვა 1604,6 მლნ ლარიდან 1412 მლნ ლარამდე და ა.შ. [3]. ეს გამოიწვია მსოფლიო ფინანსურმა კრიზისმა და რუსეთსაქართველოს ომმა, ამ მიზეზებმა სხვადასხვა დოზით – პირველმა მეტად, მეორემ ნაკლებად, – განაპირობეს სამშენებლო ბიზნესში ამჟამად შექმნილი მდგომარეობა. დღეისათვის საცხოვრებელ და კომერციულ ფართებზე მოთხოვნა, ფაქტობრივად, შეჩერებულია. გაყიდვების შეჩერების გამო სამშენებლო ფირმები, რომლებიც კომერციული ბანკების უმსხვილეს კლიენტებს წარმოადგენენ, ვეღარ ახერხებენ სესხების დროულად დაფარვას და გაკოტრების წინაშე დგანან.
2009 წლის 1/IVის მდგომარეობით საქართველოს ბანკებს სამშენებლო ფირმებზე სესხად გაცემული ჰქონდათ ეროვნული ვალუტით 96,9 მლნ ლარი, უცხოური ვალუტით 291,6 მლნ. ლარი. აქედან მათ ჯამში ვადაგადაცილებული აქვთ 38,9 მლნ. ლარი [4, გვ. 35]. სესხების დაუბრუნებლობა გახდა ბანკების მხრიდან ნდობის დაკარგვის მიზეზი და იპოთეკურ სესხებზე საპორცენტო განაკვეთის 40-45%-მდე ამაღლების საფუძველი. ეს გაგრძელდა რამდენიმე თვის განმავლობაში, შემდეგ კი საქართველოს ბანკებმა სამშენებლო ფირმებს საერთოდ შეუჩერეს სესხების მიცემა. ამან გამოიწვია მშენებლობის შემცირება, გაიზარდა დაწყებულ და დაუმთავრებელ მშენებლობათა რიცხვი, იმატა კონფლიქტებმა სამშენებლო კომპანიებსა და ბანკებს შორის, სამშენებლო კომპანიებსა და უკმაყოფილო დამკვეთებს შორის, დაიწყო სასამართლოები, წილების განაწილება და ა.შ.
გვიან, მაგრამ საქართველოს მთავრობამ აღიარა კრიზისის დადგომა საქართველოში და დაიწყო სამშენებლო ფირმების დასახმარებლად ღონისძიებების გატარება (მერიის თავდებობით 7 ფირმა მიიღებს 53 მლნ დოლარს კრედიტს, დადგა საკითხი თბილისში სამშენებლო მიწის ნაკეთობის ღირებულების 20%ით შემცირების შესახებ და ა.შ.). ასეთი შეთავაზებებით საქართველოს მთავრობა აპირებს სამშენებლო კომპანიები გამოიყვანოს კრიზისიდან, მაგრამ რამდენად სწორია მისი ასეთი ქცევა საბაზრო ეკონომიკის პირობებში? ევალება კი სახელმწიფოს კერძო კომპანიების მიერ გამიზნულად თუ უნებლიეთ ჩადენილი შეცდომების გამოსასწორებლად კოლოსალურად დიდი სახსრების გაღება (მაშინ როცა მოსახლეობის 40% სიღარიბის ზღვარს მიღმაა)? თუ ეს მშენებლების და ბანკების ერთობლივი აფიორა იყო, როგორც ამას ეჭვობენ არა მხოლოდ ქართველი, არამედ უცხოელი სპეციალისტებიც [5. გვ. 26], მაშინ ქვეყნის მთავრობა მათ კი არ უნდა ეხმარებოდეს, არამედ დამსჯელ ღონისძიებებს უნდა ატარებდეს.
ჩვენი აზრით, სამშენებლო სექტორში განვითარებულ ამ ნეგატიურ მოვლენებში ლომის წილი სახელმწიფოს ეკუთვნის. რადგან საქართველოში ჯერჯერობით სრულყოფილი საბაზრო ეკონომიკა არ არსებობს და ქვეყანა მხოლოდ გარდმავალ ეტაპზე იმყოფება, ამიტომ სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს კერძო ეკონომიკური სუბიექტების მაკონტროლებელი მექანიზმი. ასეთ შემთხვევაში მას არ დასჭირდებოდა კრიზისის დაძლევის ღონისძიებების “პოსტფაქტუმ” გატარება.
ამის გარდა, საქართველოს მთავრობას იმთავითვე უნდა განესაზღვრა კაპიტალური მშენებლობის მიმართულებები და მათთვის უნდა დაედგინა სავალდებულო საკუთარი რესურსები (დამკვეთების დაზღვევის მიზნით), დროულად შეექმნა მშენებლობის საკანონმდებლო ნორმატიული ბაზა, არ გაეუქმებინა ურბანიზაციისა და მშენებლობის სამინიტრო და ა.შ. სამწუხაროდ, ეს ყველაფერი მოხდა და შედეგად მივიღეთ ის, რაც გვაქვს დღეს.
დღეს საქართველოში გვაქვს 14-კაციანი (!) და სამგანყოფილებიანი (1. ურბანული განვითარების; 2. მშენებლობის საქმეთა; 3. განსაკუთრებული მნიშვნელობის ობიექტების მშენებელობის ნებართვის) ურბანიზაციის და მშენებლობის დეპარტამენტი, რომელიც შედის ეკონომიკის განვითარების სამინისტროში და რომელიც მართავს და არეგულირებს საქართველოს მთელ კაპიტალურ მშენებლობას.
მის სამუშაოებში შედის [3]: საქართველოს ურბანული განვითარება, სივრცით-ტერიტორიული მოწყობა, ქალაქთმშენებლობა და ქალაქთდაგეგმარება, მიწათსარგებლობის დაგეგმვა და ზონირება, სამშენებლო პროექტების და პროგრამების შედგენა, მარეგულირებელი კანონმდებლობის ანალიზი, საცხოვრებლების ინდიკატორების შემუშავება და ა.შ.
ამ ჩამონათვლიდან კარაგად ჩანს, თუ რაოდენ მასშტაბურ და საპასუხისმგებლო საქმეს აკეთებს მოცემული 14-კაციანი კოლექტივი. საზღვარგარეთ ასეთ სამუშაოს 150-200-კაციანი კოლექტივები ასრულებენ და თანაც ისეთ პირობებში, როცა მოწესრიგებულია დარგის საკანონმდებლონორმატიული ბაზა.
ჩამონათვლიდან ისიც ჩანს, რომ დეპარტამენტს სამშენებლო კომაპნიების არანაირი კონტროლის ფუნქცია არა აქვს შექმნილი, რაც, ჩვენი აზრით, არ არის სწორი. გარდამავალ პერიოდში ასეთი მექანიზმი საჭიროა იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ კერძო პირთა თვითნებობები.
არქიტექტურისა და მშენებლობის დეპარტამენტი მშენებლობის მართვის რეგულირების ერთადერთი ორგანო არ არის. ადგილებზე, კერძოდ, საქართველოს ქალაქებში შექმნილია არქიტექტურის ადგილობრივი სამსახურები, რომელთაც კანონმდებლობის ფარგლებში ევალებათ არქიტექტორულ-სამშენებლო პროცესების მართვა. ასეთი სამსახური, ცხადია, აქვს ქ. თბილისსაც, რომელიც შეიქმნა 2008 წელს, ქ. თბილისის მერიის ურბანული დაგეგმარების სამსახურის ბაზაზე.
სამშენებლო სექტორის სახელმწიფო მართვის და რეგულრიების ერთ-ერთი ორგანოა “არქმშენინსპექციაც” (მთავარი არქიტექტურული სამშენებლო ინსპექცია). იგი საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ახორციელებს შენობანაგებობათა ხარისხის კონტროლს მათი საექსპლუატაციო საიმედოობის უზრუნველსაყოფად. შემოწმებას ექვემდებარება საკუთრივ მშენებლობის ხარისხიც და მშენებლობაში გამოყენებული სამშენებლო ნაკეთობებისა და კონსტრუქციების ხარისხიც. ამ სტრუქტურაშიც სამუშაოები მეტად მრავალფეროვანი, რთული და მასშტაბურია, შემსრულებელთა რაოდენობა კი – შეზღუდული. ალბათ ამის შედეგია ის პრეტენზიები, რომელსაც გამოთქვამს მშენებლობის ექსპერტი ა. საკანდელიძე: “ყველა, დიდი თუ მცირე ფირმის მიერ აშენებული სახლი აუცილებელ გადახედვას მოითხოვს კონსტრუქციული სიმტკიცის, მდგრადობისა და ყველა იმ სამშენებლო პარამეტრის თვალსაზრისით, რომლებითაც ამ კორპუსების საიმედოობა უნდა იყოს უზრუნველყოფილი”. [6, გვ. 13]. სამწუხაროა, რომ განუკითხავი მშენებლობის პროცესი დღესაც გრძელდება და სპეციალისტების აზრი გათვალისწინებული არ არის.
რადგან კაპიტალური მშენებლობა საქართველოსთვის სტრატეგიული დარგია, მშენებლობის სამინისტროს გაუქმება დიდი შეცდომა იყო. ამ სამინისტროს აღდგენაზე ამჟამად ალბათ ფიქრიც კი ზედმეტია. ასეთ შემთხვევაში ურბანიზაციისა და მშენებლობის დეპარტამენტი მაინც უნდა გაძლიერდეს, როგორც მატერიალურ-ტექნიკური და ინფორმაციული ბაზით, ისე კადრებით (ამ დეპარტამენტის 14 თანამშრომლიდან ნახევარზე მეტი არ არის მშენებელი). ეს დეპარტამენტი ამჟამადაც დიდ სამუშაოს აკეთებს, მაგრამ კიდევ უფრო მეტი აქვს გასაკეთებელი – სამშენებლო კოდექსი დასაწერი, ტექნიკური რეგლამენტები და სტანდარტები შესამუშავებელი და ა.შ. ამ სამუშაოების მაღალ აკადემიურ დონეზე შესრულება მხოლოდ მშენებლებს შეუძლიათ.
მშენებლობის სახელმწიფოებრივი რეგულირება მეტად მრავალ საკანონმდებლო-ნორმატიული აქტების არსებობას მოითხოვს. ამის ნაკლებობა საქართველოში დღევანდელი მდგომარეობით ნამდვილად არ იგრძნობა. მიღებულია კანონები “სამშენებლო საქმიანობის შესახებ”, “არქიტექტურული საქმიანობის შესახებ”, “სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობის შესახებ”. “სივრცული მოწყობისა და ქალაქთმშენებლობის შესახებ” და ა.შ. მაგრამ სამშენებლო ბიზნესის რეგულირებას და მართვას განაპირობებს არა მათი სიმრავლე, არამედ სრულყოფილება. კანონმდებლებს ამ კანონების წერის დროს სწორედ ეს მომენტი გამორჩენიათ მხედველობიდან, მაგალითად, კანონში “სამშენებლო საქმიანობის შესახებ” არც ცნება “სამშენებლო საქმიანობაა” განმარტებული, არც სამშენებლო სამუშაოთა სახეებია ჩამოთვლილი, არც სამშენებლო კომპანიის უფლებამოსილებანი და პასუხისმგებლობები, არც აკრძალვები და შეზღუდვები და მრავალი სხვა.
ანდა, კანონში “არქიტექტურულსამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობის შესახებ” ვკითხულობთ, რომ “სახელმწიფო ზედამხედველობა უნდა განხორციელდეს მხოლოდ იმ შენობა-ნაგებობებზე, რომელთაც საქართველოს კანონმდებლობით ესაჭიროებათ მშენებლობის ნებართვა” [7, მუხლი 3გვ.], ჩვენი აზრით, ზედამხედველობა უნდა განხორციელდეს ყველა სახის ობიექტზე, განურჩევლად იმისა, სჭირდება მის მშენებლობას ნებართვა თუ არა, რადგანაც ნებართვის გარეშე მშენებარე ობიექტებიც ადამიანთა საცხოვრისად ან ადამიანების სადგომადაა გამიზნულნი და ექსპლუატაციის მთელ პერიოდში მათი მდგრადი წონასწორობის შენარჩუნება არ შეიძლება საეჭვო იყოს.
“მშენებლობის ნებართვის შესახებ” დადგენილების უარყოფითი მხარეა მისი ტევადობა (87 გვერდი). ამის გარდა, ამ დადგენილებაში 88 ტერმინია განმარტებული, რომელთა ადგილი არა ამ კანონში, არამედ სამშენებლო კოდექსში უნდა იყოს. კანონში დაფიქსირებული ნებართვების მიღების მესამე ეტაპისთვის გამოყოფილი 10 დღეც, რომელიც საჭიროა ნებართვის სამართლებრივი აქტის გამოსაცემად და დამკვეთებისთვის (მოთხოვნაზე) მისაწოდებლად, სრულიად ზედმეტად მიგვაჩნია. ამისთვის დღევანდელ კომპიუტერულ სამყაროში ერთი დღეც საკამრისია.
დაახლოებით იგივე ითქმის კანონზე “სივრცითი მოწყობისა და ქალაქთმშენებლობის საფუძვლების შესახებ”. კანონის წამკითხავი სპეციალისტი მიხვდება, რომ მისი 50% (მთლიანად კანონი მოიცავს 38 გვერდს) არაფრისმთქმელი უშინაარსო ფრაზები და ტავტოლოგიაა. ისინი უფრო კანონის გასაზრდელად არის დაწერილი, ვიდრე საქართველოს სივრცითი მოწყობისა და ქალაქთმშნებლობის რეგულირებისთვის. ამ კანონის ერთ-ერთ მიზნად აღიარებულია კავკასიურ, ევროპულ და მსოფლიო სიტემებსა და სტრუქტურებში საქართველოს სრულფასოვანი ინტეგრაცია (მუხლი 4, პუნქტი 1დ). ჩვენი აზრით, არ შეიძლება ამ კანონს ასეთი მიზანი ჰქონდეს. თუ ეს ასეა, მაშინ უნდა არსებობდეს ქვეყნის სივრცითი მოწყობისა და ქალაქთმშენებლობის ევროპული ან მსოფლიო სტანდარტი (მოდელი), რომელ მოდელსაც მიიღებდა (ან არ მიიღებდა) საქართველო. რადგან მსოფლიოს ქვეყნები ერთმანეთისაგან სივრცითაც განსხვავდებიან და რელიეფითაც, რაც განაშენიანებას უდევს საფუძვლად, ასეთი მოდელი არ შეიძლება არსებობდეს. ასე რომ, საქართველოს სივრცითი მოწყობის და ქალაქთმშენებლობის ფორმა არ შეიძლება გვაშორებდეს ან გვაახლოებდეს ევროპასთან.
ამ კანონში ვკითხულობთ (მუხლი 6, პუნქტი 2): სივრცითი ტერიტორიული დაგეგმვის სფეროში ფიზიკურ და იურიდიულ პირთა საქმიანობა შეიძლება შეიზღუდოს იმ შემთხვევაში, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონმდებლობას, ინტერესებს, ხელყოფს სხვათა უფლებებს”. კანონში არაფერია ნათქვამი, რა უნდა გაკეთდეს მაშინ, თუ საჯარო მოხელეების ქმედებები ზიანს აყენებს ფიზიკურ ან იურიდიულ პირთა კანონიერ უფლებებს (თუნდაც ადრე დაკანონებულს).
კანონში დაფიქსირებულია (მუხლი 17, პუნქტი 1) სივრცითტერიტორიული გეგმების საჯაროობა. კანონში არ ჩანს, რა სახის საჯაროობაზეა ლაპარაკი. თუ ეს მარტო 56-კაციან თავყრილობაზე იქნება განხილული, თუნდაც ისინი ამ დარგის ექსპერტები იყვნენ, ამას საჯაროობას ვერ ვუწოდებთ. ქალაქთმშენებლობის სქემები (მაგ., ქ. თბილისის განაშენიანების გენერალური გეგმა) უნდა იხილებოდეს პრესით, ტელევიზით, ეწყობოდეს მისი განხილვამოსმენები წარმომადგენლობით სტრუქტურებში (მეცნიერებათა აკადემია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ტექნიკური უნივერსიტეტი და ა.შ.), აგრეთვე ამ ადამიანთა წრეებში, რომლებიც აქტიურად მონაწილეობენ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაში. ყველას კარგად გვახსოვს, რომ ამერიკელთა ინიციატივით ასეთი წესით მოეწყო საქართველოში ბაქოთბილისჯეიჰანის ნავთობსადენის პროექტის განხილვა და ამ პროექტს საქართველოს მოსახლეობის მხარდაჭერა რომ არ მიეღო, ეს პროექტი ვერ განხორციელდებოდა. რითია ამ პროექტზე ნაკლები, თუ არა მეტი, საქართველოს სივრცითი მოწყობის და ქალაქთმშენებლობის გენერალური გეგმები?! ისინიც ხომ ზოგადსაქვეყნო მნიშვნელობის არის? ამდენად, მათი მიღება-არმიღებაც ამ ტიპის საჯარო მსჯელობის საგანი უნდა გახდეს.
ამის გარდა, საქართველოში არ არის შექმნილი მშენებლობის ეროვნული ტექნიკური რეგლამენტები. ეს სამუშაო დაწყებულია, მაგრამ დაფინანსების არქონის გამო მისი დამთავრება ჭიანურდება. იქამდე ქართველ მშენებლებს მიცემული აქვთ უფლება (საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 24 თებერვლის #45 დადგენილება), გამოიყენონ 36 უცხო ქვეყნის ტექნიკური რეგლამენტი (8, გვ. 22). ცხადია, უცხო ქვეყნის სამშენებლო ნორმებში და წესებში არ არის და არც შეიძლება იყოს ჩადებული საქართველოს ბუნებრივი პირობები, ცხოვრების წესი და სხვა ფაქტორები, რის გამოც ქართველი მშენებლები დიდი სიძნელეებს აწყდებიან.
სწორად არ მიგვაჩნია, თუ ეროვნული ტექნიკური რეგლამენტები და სამშენებლო ნორმები და წესები ერთნაირი იქნება მთელი საქართველოსთვის, რადგან მშენებლობის პირობები სხვადასხვა რეგიონში სხვადასხვანაირია. არც ის მიგვაჩნია სწორად, თუ ეს რეგლამენტები იქნება სტატიკური, როგორც იგი ყოფილი საბჭოთა კავშირის დროს იყო. იგი პერიოდულად უნდა შეიცვალოს ტექნიკური პროგრესის გავლენით და უფრო მაღალ საფეხურზე ავიდეს.
საქართველოს სამშენებლო ბიზნესს არ გააჩნია სახელმწიფოებრივი რეგულირების ისეთი ფუნდამენტური დოკუმენტი, როგორიც არის სამშენებელო კოდექსი. მის შესამუშავებლად პარლამენტმა 2004 წლის 26 ოქტომბერს სპეციალური დადგენილება მიიღო, მაგრამ ეს დოკუმენტი ჯერ არ შექმნილა.
ამრიგად, საქართველოს სამშენებლო ბიზნესის სახელმწიფოებრივი რეგულირების და მართვის საკანონმდებლო-ნორმატიული ბაზა გამდიდრებას მოითხოვს. მთელი რიგი კანონები ჩასასწორებელია, რიგი კანონები და კანონქვემდებარე აქტები თავიდან დასაწერი, გარკვეული სტრუქტურები შესაქმნელი, არსებული კი – გასაფართოებელი. ყველაზე მთავარი კი ის არის, რომ არ ხდება კანონის მოთხოვნების პრაქტიკული რეალიზაცია. ამის მრავალი მაგალითის მოყვანა შეიძლება. მაგალითად, ქ. თბილისში მშენებლობის დასაწყებად აუცილებელია მიწის ნაკვეთის მშენებლობის კოეფიციენტიების (K1 და K2) გამოთვლა. K1=0,5ს და იგი გვიჩვენებს, რომ შემოსაზღვრული მიწის მხოლოდ 50%ზე შეიძლება განაშენიანება, K2 კი გვიჩვენებს რა ფართის შენობა შეიძლება აშენდეს ამ 50%ზე. თუ ქალაქ თბილისის მშენებლობებს დავაკვირდებით (მაგალითად, სპორტის სასახლის მიმდებარე ტერიტორია), დავინახავთ, რომ K1 კოეფიციენტი არსად დაცული არ არის: შენობებს არა აქვთ ეზო, სათამაშო მოედანი, ავტომანქანების მისასვლელი და სხვა დამხმარე ფართობები. ისინი თევზებივით ერთმანეთზეა მიწყობილი. ამ ახალმშენებლობებმა თბილისი დაამახინჯა. თუ ასე გაგრძელდა, უარესი მოხდება.
გამოყენებული ლიტერატურა
1. მ. გველესიანი – “ეკონომიკსი””, თბ., კომენტარი, 2000, გვ. 100;
2. ნ. ჭითანავა – საქართველოს ეკონომიკის მეტამორფოზები; ჟურ. “ბიზნესი და კანონმდებლობა”, #3, მარტი, 2009 წ. გვ. 55;
3. საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს ვებგვერდიhttp://www.economy.ge/geo/departments.php.;
4. მონეტარული და საბანკო სტატისტიკის ბიულეტენი, #1, 2009 წ. გვ. 35;
5. თ. აქუბარდია – ქართული სამშენებლო ბუმი ამერიკული კრიზისის ფონზე; ჟურ. “ბიზნესი და კანონმდებლობა”, #1920, 2007 წ. გვ. 26;
6. ა. საკანდელიძე – რას ვაშენებთ, როგორ ვაშენებთ და ვისთვის ვაშენებთ; ჟურ. “ბიზნესი და კანონმდებლობა””, 2007, #18 გვ. 13;
7. საქართველოს კანონი “არქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე ზედამხედველობის შესახებ””;
8. ვ. კიკუტაძე – მშენებლობის განვითარების დინამიკა და მართვის ორგანიზაცია საქართველოში; საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრის ბიულეტენი, აგვისტო, 2009 წ. გვ. 15.