მოუწევს თუ არა ევროპის ცენტრალურ ბანკს რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის ვადაზე ადრე შეჩერება

მოამზადა მაკა ღანიაშვილმა

აპრილის თვეში ევროზონის ეკონომიკის მონაცემები ჯანსაღი იყო, ამიტომ ბევრი ანალიტიკოსი უკვე სვამს კითხვას, შეაჩერებს თუ არა დრაგი რაოდენობრივი შერბილების პროგრამას ვადაზე ადრე? ევროპის ცენტრალური ბანკის თავდაპირველ გეგმაში მითითებულია, რომ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამა უნდა გაგრძელდეს 2016 წლის სექტემბრამდე ან იმ დრომდე, ვიდრე ევროზონა ინფლაციურ ტრენდზე არ გადავა.

მართალია, ევროპის ცენტრალური ბანკის წარმომადგენლები ამ შესაძლებლობას არ განიხილავენ, მაგრამ ინვესტორები ამბობენ, რომ დრაგის შეიძლება სხვა არჩევანი უბრალოდ არ ჰქონდეს. მას შემდეგ რაც მარტში ყოველთვიური 60 მილიარდიანი ევროს მოცულობის პროგრამის განხორციელება დაიწყო, ევროზონის ეკონომიკა აღმასვლას შეუდგა.
ევროზონაში გაიზრდა საცალო გაყიდვების მაჩვენებელი. ამასთანავე, გერმანიის უმუშევრობის მაჩვენებელმა 24-წლიან მინიმუმს მიაღწია და რაც ყველაზე მთავარია, ერთიანი ვალუტის მოქმედების ზონაში დასრულდა დეფლაციის ოთხთვიანი პერიოდი.

მიმდინარე წლის აპრილში, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით ევრზონაში ფასების ცვლილება არ დაფიქსირებულა. მარტში კი დეფლაცია 0.1% იყო. კორ-ინფლაცია, ენერგომატარებლებისა და საკვები პროდუქტების გარეშე, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით უცვლელი, 0.6%-იანი მაჩვენებლით.

უმუშევრობის შემცირებისა და ხელფასების ზრდის პირობებში, ევროზონაში 2015 წელს ასევე მოსალოდნელია სამომხმარებლო ხარჯების ზრდა. როგორც დასავლელი ანალიტიკოსები ვარაუდობენ, განსაკუთრებით ევროზონის უმსხვილესი ეკონომიკის უმუშევრობის მაჩვენებლის შემცირება აყენებს ეჭვქვეშ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის 2016 წლის სექტემბრამდე გაგრძელებას, მაგრამ მისი დასრულება ალბათ წლის ბოლომდე მაინც არ მოხდება.

ერთი წლის წინანდელ მაჩვენებელთან შედარებით ევროზონაში სამუშაოს მაძიებელთა რიცხვი 2.9 მილიონი ადამიანით შემცირდა, რაც სამუშაო ბაზრის გაჯანსაღების კარგი მაჩვენებელია. მარტის თვეში ევროზონაში უმუშევრობა 36 000 ადამიანით შემცირდა და უმუშევართა რაოდენობამ 18.1 მილიონი ადამიანი შეადგინა. თუმცა ეს ცვლილება საკმარისი არ აღმოჩნდა უმუშევრობის პროცენტის შესაცვლელად, ის კვლავ 11.3%-ია. იგივე მაჩვენებელი იყო თებერვალში.

ეკონომიკის გაჯანსაღება ობლიგაციების ბაზარზეც აისახა. გერმანიის 10-წლიანი ობლიგაციების შემოსავლიანობა 3 კვირის წინ რეკორდულად დაბალ ნიშნულზე, 0.049%-ზე ჩამოვიდა, მაგრამ ბოლო კვირის განმავლობაში ჯერ 12 პუნქტით, შემდეგ კი კიდევ 8 პუნქტით, 0.37%-მდე გაიზრდა. ასევე გაიზარდა პორტუგალიის, ესპანეთის და იტალიის ობლიგაციების შემოსავლიანობა.

თუმცა ანალიტიკოსთა ნაწილი სვამს კითხვას – რამდენად მყარია ევროზონის ეკონომიკის გაჯანსაღება? ენერგომატარებლების ფასების კვლავ შემცირების შემთხვევაში, ევროზნას კვლავ დეფლაციაში დაბრუნების საფრთხე ემუქრება.

ამასთანავე, ანალიტიკოსთა ის ნაწილი, ვინ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის 2016 წლის სექტემბრამდე გაგრძელების მომხრეა, მიუთითებენ აშშ-ს ეკონომიკიდან ბოლო პერიოდში გამოსულ არამყარ ეკონომიკურ მაჩვენებლებზე. როგორც ჩანს, მიუხედავად იმისა, რომ ფედი უკვე დიდი ხანია ახორციელებს რაოდენობრივი შერბილების პროგრამას, ის ეკონომიკური პარამეტრების მყარ ზრდას არ უზრუნველყოფს.
აშშ-ის ვაჭრობის დეპარტამენტის შეფასებით, აშშ-ს ეკონომიკა ამ წლის პირველ კვარტალში მხოლოდ 0.2%-ით გაიზარდა, გასული წლის იანვარ-მარტთან შედარებით. 2014 წლის ბოლო კვარტალში კი მშპ-ს ზრდამ 2,2% შეადგინა.

წლის დასაწყისიდან ერთბაშად რამდენიმე დროებითმა ფაქტორმა იმოქმედა ნეგატიურად საქმიან აქტივობაზე ამერიკაში – მაგალითად, ანომალიურმა ყინვებმა და პორტებში დასაქმებულთა მასობრივმა გაფიცვებმა თებერვალში. ამის გათვალისწინებით, ექსპერტები ელოდნენ, რომ ეკონომიკური ზრდის ტემპი 1%-მდე შენელდებოდა.
ექსპორტის მოცულობა 7.2%-ით შემცირდა და ამაზე უარესი მაჩვენებელი (-13.3%) იყო მხოლოდ კრიზისული 2009 წლის პირველ კვარტალში. წელს იანვარ-მარტში იმპორტი მხოლოდ 1.8%-ით გაიზარდა, წინა კვარტალში 10.4%-იანი ზრდის შემდეგ.

საექსპორტო შემოსავლებზე გავლენა მოახდინა დოლარის გამყარებამ. იანვრიდან მარტამდე დოლარი 4.5%-ით გამყარდა. თეთრი სახლი ფიქრობს, რომ დოლარის გამყარებამ მშპ-ის ზრდა 1.25%-ით შეამცირა.
საბოლოოდ კი ამ ფაქტორებმა მომხმარებლების ხარჯებს „დაარტყა“, რომლებიც ქვეყნის მშპ-ის ორ მესამედს უზრუნველყოფენ. შიდა მოხმარება პირველ კვარტალში მხოლოდ 1.9%-ით გაიზარდა.
თუმცა რამდენიმეთვიანი გაუფასურების შემდეგ აპრილის ბოლოს ევრო დოლარის მიმართ დაახლოებით 1%-ით გამყარდა და 1.125 აშშ დოლარი შეადგინა, რაც ყველაზე მაღალი ნიშნულია თებერვლის შემდეგ. მაგრამ ევროს გამყარების მიზეზი არა ევროზინის ეკონომიკური, არამედ აშშ-ს ეკონომიკური მაჩვენებლებია. ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის შეწყვეტის გზაზე უკან დაიხია. ახლა კითხვა ის კი არ არის თუ მიმდინარე წლის რა პერიოდში გააკეთებს ფედი ამას, არამედ ის გააკეთებს თუ არა ის ამას საერთოდ და შეაჩერებს თუ არა რაოდენობრივი შერბილების პროგრამას. მას შემდეგ რაც ცნობლი გახდა, რომ ფედი საპროცენტო განაკვეთს არ ცვლიდა, აშშ დოლარი თითქმის ყველა წამყვანი ვალუტის მიმართ გაუფასურდა. დოლარის ინდექსი, 2-თვიან მინიმუმამდე შემცირდა და 94.4 შეადგინა.