საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების რეფორმა გარდაუვალია

მოამზადა ბესო ჯგერენაიამ
საერთაშორისო ფინანსური სტრუქტურის რეფორმირებაზე საუბარი მხოლოდ საუბრად რომ არ დარჩენილიყო, ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, შესაძლებელი იქნებოდა მსოფლიო მასშტაბით ეფექტური გარდაქმნები გვეხილა. აზიის ფინანსური კრიზისის შემდეგ, პოლიტიკოსები დარწმუნდნენ, რომ სისტემის შეცვლა აუცილებელია. წინააღმეგ შემთხვევაში, ყოველი კრიზისის წარმოქმნის დროს, ფინანსური ინსტიტუტები და მარეგულირებლები რისკის ქვეშ მოექცევიან.

მიმდინარე წლის გაზაფხულზე საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ გამართული შეხვედრის შემდეგ, ფონდის მმართველმა დირექტორმა, ჰორსტ კოჰლერმა განაცხადა – “ჩვენი მიზანი არ უნდა იყოს კრიზისის შემდეგ გამოსავალის შემუშავება, არამედ კრიზისის სიხშირის და სიმწვავის შემცირება უნდა შევძლოთ.” მისი თქმით საერთაშორისო სავალუტო ფონდი “წინასწარი გაფრთხილების სისტემას” შეიმუშავებდა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ბევრმა წარმომადგენელმა, სსფ-ის სავალუტო და ფინანსური კომისიის დამკვირვებელი თავჯდომარის, გორდონ ბრაუნის (Gორდონ Bროწნ) ჩათვლით ეს ფრაზა არაერთ შეხვედრაზე გამოიყენეს.

საუბარი იმის შესახებ, რომ კრიზისის ხელის შეშლა უკეთესია, ვიდრე მისი წარმოქმნის შემდეგ გამოსავალის პოვნა ადვილია. მაგრამ როცა ეს წინადადებები განსახილველად წამოაყენეს, პრობლემის წინაშე აღმოჩდნენ. ეს წინადადებები არა ეფექტური ჩანდა და თანაც, მათ შორის, დიდი განსხვავება არ იყო.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდი მაინც ცდილობს მომავალი კრიზისის დადგომამდე “წინასწარ გაფრთხილების სისტემა” ჩამოაყალიბოს. ზოგიერთი ჩინოვნიკი კი ამ სისტემის შემუშავებას ნაკლებ მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, რადგან ყოველივე ამას შეუძლია კრიზისის დროს გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმის საჭიროება მოშალოს. “წინასწარ გაფრთხილების სიტემის” ერთ-ერთი პარადოქსი არის ის, რომ ეს ინვესტორები რისკის შეფასების დროს ნაკლებად ფრთხილები იქნებიან”.

ფონდი და მისი მსხვილი აქციების მფლობელი, კერძოდ კი გაფართოებული ბაზრების მქონე ქვეყნები, სიძნელეების წინაშე დგანან. სანამ კრიზისი არ მოახლოვდება, ბაზრებზე სესხის პროგრამა წესრიგში არ იქნება. საერთაშორისო სავალუტო ფონდი ნაკლებად ზემოქმედებს ქვეყნებზე, რომლებიც უგუნურ პოლიტიკას ატარებენ და რჩევა-დარიგებას ყურად არ იღებენ.

გეგმამ, რომლის მიზანია ფინანსური პრობლემებისგან ქვეყნების ხსნა, პროგრესი უნდა განიცადოს. შეერთებული შტატების კლინტონის ადმინისტრაციის ხაზინის კონტიგენტური კრედიტის ორიგინალური იდეის მიზანი იყო დახმარებოდა კარგად მართვად ქვეყნებს, რომ ფინანსური ბაზრების მერყეობის რისკი თავიდან აეცილებინათ. გადაფასებისა და გადახარისხების მიუხედავად ეს ინიციატივა არც ერთმა სახელმწიფომ არ მიიღო. წინა რეფორმების მარცხი IMF-ის შეხვედრაზე ოტავაში გამოაშკარავდა.

სავარაუდოდ, აქამდე ფინანსური პრობლემის მავნე გავლენა, რომელიც წარმოიშვა თურქეთსა და არგენტინაში, თითქოსდა შეიზღუდა. ამაში დიდი როლი მოკავშირე ქვეყნებმა ითამაშეს. მათ შორის, ბრაზილიამ, რომელზეც არგენტინის ფინანსურმა პრობლემამ სერიოზულად იმოქმედა.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა მოქმედი ბაზრების მთავარი აქტივების ფასების თანაფარდობის მდგომარეობა დაიანგარიშა. ძირითადი გავლენა თურქეთისა და არგენტინის აქტივების დაცემამ მოახდინა. ეს იყო ნახევარი იმასთან შედარებით, რაც მექსიკამ 1994 წელს ფინანსური კრიზისის დროს და რუსეთმა 1998 წელს ვალების შეუსრულებლობისას განიცადეს.

სავალუტო ფონდი აცხადებდა, არ არსებობს იმის გარანტია, რომ მომავალი სერიოზული კრიზისის დროს მავნე გავლენა არ წარმოიშობა, მაგალითად, როგორიცაა, არგენტინის ვალების შეუსრულებლობა. ექსპერტები კრიზისის შემდეგ გამოსავლი პოვნის, რეზოლუციის მიმართ სისტემურ მიდგომას მოითხოვდნენ, რადგან კრიზისს ჩვეულებრივ მოვლენად მიიჩნევდნენ! ლონდონის ბიზნეს-სკოლის აკადემიკოსი, რიჩარდ პორტე (ღიცჰარდ Pორტე) დიდი ხანია ამტკიცებდა იმას, რომ კანონები, რომელიც რეზოლუციას ეხება უფრო მკაცრი უნდა იყოს და ასევე, კერძო სექტორის ინვესტორები იძულებულნი გახადონ ჩაერთონ და თავიდან აიცილონ ისეთი შემთხვევები როგორიც არგენტინაში მოხდა.

ეჭვგარეშეა ის ფაქტი, რომ ამ არეების რიტორიკული გარემოცვა შესამჩნევად შეიცვალა, რომელიც რადიკალური რეფორმების აქტიური მხარდამჭერებისათვის სასიამვონოა. ასევე, ინგლისის ბანკისა და გერმანული მართველობისთვისაც. შეერთებული შტატების ქონების მინისტრს, პოლ ონეილსაც ცვლილებების შესაძლებლობა დასაშვებად მიაჩნია. როცა ონეილს ოტავის შეხვედრაზე მის მიერ მხარდაჭერილ სუვერენული ბანკროტის სტრუქტურაზე ეკითხებოდნენ, ის საკმაოდ გაურკვევლად საუბრობდა ვალების კონტრაქტის მახასიათებლებზე, მოპასუხეთ კონკრეტულ გამოსავალს არ სთავაზობდა.

შესაძლებელია, ონელი ობლიგაციებში კოლექტიური მოქმედების ფორმებს მიმართავდა, რომელიც ნებას აძლევს ობლიგაციების მეპატრონეების უმრავლესობას დათანხმდნენ უფრო რეკონსტუქციას, ვიდრე სრულ ერთპიროვნულ მოთხოვნას. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ახლანდელი დოკუმენტების მიხედვით, კოლექტიური მოქმედების პირობებს არ მოუხდენია ზეგავლენა მოქმედი ბაზრების მიერ გაცემული სესხების სიძვირეზე. ისინი შეერთებული შტატების კანონგარეშე რჩებიან, რომელიც მოქმედი ბაზრების ობლიგაციების თანაზომიერად გამოცემას ითვალისწინებს.

შემოსული წინადადებები, რომლებიც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელშეკრულებებში მუხლების შეცვლას ითვალისწინებდა ისე რომ, კერძო სტრუქტურების ვალების რეკონსტუქცია მოეხდინა, ჩიხში მოექცა.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდი ცდილობს კერძო ინვესტორებთან ურთიერთობის გაღრმავებას, იმით, რომ ქმნის ახალ, გრძელვადიანი სესხების კაპიტალის ბაზრების სათათბირო ჯგუფებს, რომლებიც ერთმანეთს უკვე რამდენჯერმე შეხვდნენ. მაგრამ გრძელვადიანი სესხების კაპიტალის ბაზრების მონაწილეები ეწინააღმდეგებიან კერძო სექტორის ჩარევის იდეას.

თუ ინდუსტრიული ქვეყნების ეკონომიკა და ფინანსური ბაზრები გააგრძელებენ მერყეობას, ფინანსური სტრუქტურის სიძლიერე, რომელმაც თავი უნდა გაართვას შოკს, მომავალი წლისთვის შეიძლება ტესტირებულ იქნეს.

როგორც პროფესორი პორტესი აცხადებს; “უფრო მეტი გამჭვირვალობაა საჭირო იმის გასაანალიზებლად, რაც ამჟამად მსოფლიო ფინანსურ სტრუქტურებში მიმდინარეობს და პრინციპში, ეს შესანიშნავია. მაგრამ ყველამ კარგად იცოდა თუ რა ხდებოდა 1994 წელს მექსიკაში და ამას კრიზისი მაშინ არ შეუჩერებია “.