სუსტი ხუთეული
განვითარებადი ქვეყნების მოლოდინი იმის თაობაზე, რომ ფედერალური სარეზერვო სისტემის გადაწყვეტილება, გაეგრძელებინა ამერიკული ეკონომიკისა და საფინანსო სისტემის თვეში დაახლოებით ასეული მილიარდი დოლარით კვება, მათზე ზეწოლას შეასუსტებდა, სანახევროდ შესრულდა. თავიდან მართლაც იგრძნეს სიმსუბუქე, თუმცა, ახლა, გადავადების მიუხედავად, განვითარებადი ქვეყნებიდან კაპიტალის გადინების პროცესი გაგრძელდა. ნათელი იყო, რომ აშშ-ის ეკონომიკის სტიმულირების პროგრამა ადრე თუ გვიან დასრულდებოდა ან შემცირდებოდა.
ეს საფრთხე დამოკლეს მახვილივით ეკიდა განვითარებადი ქვეყნების თავზე, ხოლო იქაური ეკონომისტები ხშირად იხსენებენ ანდაზას იმის შესახებ, რომ მუქარა მის შესრულებაზე უარესია.
ოქტომბერში აშშ-ის შრომის ბაზრის სტატისტიკამ გადააჭარბა ანალიკიტიკოსების მოლოდინს და ამით გააძლიერა მოლოდინი, რომ ”X დღე” მოახლოვდა. საუბარია, აშშ-ის ხაზინის ფასიანი ქაღალდების ყიდვის მთლიანად შეწყვეტაზე, რაზედაც დღეს თვეში 85 მილიარდი დოლარი იხარჯება, ან მის მნიშვნელოვან შემცირებაზე. ახლა ბევრი ანალიტიკოსი პროგნოზირებს, რომ ეს დღე დეკემბერში დადგება.
შრომის ბაზრის იმედისმომცემმა სტატისტიკამ სხვა, ასევე პოზიტიური ნიშნების მქონე ინფორმაციებთან ერთად, ამერიკულ სახელმწიფო ობლიგაციებზე გაზარდა საპროცენტო განაკვეთები და გამოიწვია განვითარებად ბაზრებზე კაპიტალის გადინების ახალი ტალღა. საქმე იმაში მდგომარეობს, რომ ინვესტორები არ ხელმძღვანელობენ რაიმე მაღალი იდეებითა და სხვა მოსაზრებებით, არამედ იმ თევზებივით არიან, რომლებიც წყალში მხოლოდ სიღრმეს ეძებენ, რომ ბევრად მოგებულნი დარჩნენ. ბოლო რამდენიმე წელია დაბალმა საპროცენტო განაკვეთებმა და იაფი ფულის პოლიტიკამ აიძულა ინვესტორები განვითარებად ბაზრებზე უფრო შემოსავლიანი აქტივები მოეძებნათ. იმდენად, რამდენადაც ამერიკულ სახელმწიფო ობლიგაციებსა და სხვა დასავლეთის ქვეყნების ობლიგაციებზე საპროცენტო განაკვეთებმა ზრდა დაიწყო, ინვესტორებმა დაიწყეს ფულის გადატანა განვითარებადი ეკონომიკებიდან განვითარებულ ბაზრებზე.
რამდენიმე განვითარებადი ქვეყნის ვალუტამ ნოემბრის დასაყისში ვარდნა დაიწყო. მაგალითად, Wall Street Journal წერს, რომ ნოემბრის დასაწყისიდან ინდური რუპია დოლართან მიმართებაში 3%-ით გაუფასურდა, ბრაზილიური რეალი – 3,2%-ით, ინდონეზიური რუპია – 2,2%-ით. რა თქმა უნდა, ეს ის მასშტაბი არ არის, რომელიც მაისის შუა პერიოდიდან დაფიქსირდა და თითქმის სამთვიანი ვარდნა იყო, მაგრამ ბევრი ინვესტორი, რომელსაც ეს მწარე გამოცდილება აქვს, სიფრთხილეს იჩენს და განვითარებად ქვეყნებში აქტივების გაყიდვას ნელ-ნელა შეუდგა.
მცირე პაუზის შემდეგ, ინვესტორებმა განვითარებადი ბაზრებიდან აქტივების გამოტანა ჯერ კიდევ აშშ-ის შრომის ბარზის მდგომარეობის მონაცემების გამოქვეყნებამდე დაიწყეს. 1-დან 6 ნოემბრამდე EPFR Global-ის მონაცემებით, გატანილი იქნა 1,32 მილიარდი დოლარი. ამასთან, ჯერ კიდევ სექტემბრის დასაწყისში განვითარებად ბაზრებზე ყოველმა კვირამ მიუმატა დაახლოებით 2,44 მილიარდი დოლარი.
განვითარებადი ქვეყნების ვალუტების ზაფხულის გაყიდვები გამოწვეული იყო ფედერალური სარეზერვო სისტემის მეთაურის, ბენ ბერნანკეს განცხადებით იმის თაობაზე, რომ აშშ-ის მთავარი ბანკი აპირებს სახელმწიფო ობლიგაციების შესყიდვის მოცულობის შემცირებას. რამდენიმე კვირაში ინდური რუპია და თუქრული ლირა აშშ დოლართან მიმართებაში რეკორდულად დაბალ ნიშნულამდე შემცირდა, ხოლო ბრაზილიური რეალი ოთხი წლის წინანდელ მინიმუმს გაუთანაბრდა.
მართალია, ზოგიერთი ინვესტორი ამბობს, რომ განვითარებადი ქვეყნების ვალუტების ახლანდელი გაყიდვები ბევრად სუსტი იქნება, ვიდრე ზაფხულის. ინდივიდუალური ინვესტორები და ის ინვესტორები, რომლებიც მოკლევადიან პერსპექტივაზე მუშაობენ, განვითარებადი ბაზრებიდან მიდიოდნენ მაისიდან აგვისტომდე პერიოდში. ახლა ზოგიერთი ინსტიტუციონალური ინვესტორი, რომელსაც საშუალო და გრძელვადიანი პერსპექტივა აქვს, ამბობს, რომ განვითარებადი ქვეყნების აქტივები ჯერ ისევ იაფია, მიუხედავად იმ რისკებისა, რომელსაც მათ თან ახლავს.
ეკონომისტებისა და ინვესტორების ნაწილი ფიქრობს, რომ ფედერალური სარეზერვო სისტემა დაიწყებს იაფი ფულის პოლიტიკის შესუსტებას. თან პესიმისტები ფიქრობენ, რომ ეს უკვე დეკემბერში მოხდება. ასევე, გავრცელებულია მოსაზრება, რომ სხვა ქვეყნების ცენტრალური ბანკები, მათ შორის, ევროპული და იაპონურიც, რომლებიც თვეების და წლების განმავლობაში მუშაობდნენ მსუბუქ რეჟიმში, ფედრეზერვს მიბაძავენ.
მონეტარული პოლიტიკის ეს ცვლილება სავარაუდოდ შეაჩერებს ინვესტორებს, რომლებიც მაღალ საპროცენტო განაკვეთებს ეძებენ, განვითარებად ბაზრებზე დაბრუნებისგან. ”ჩვენ არ ველოდებით ისეთ ვოლატურობას, როგორიც იყო მაისში, ივნისსა და აგვისტოში”, – ფიქრობს საინვესტიციო ფონდ Aberdeen Asset Management-ის მთავარი მენეჯერი, ედვინ გუტიერესი, რომლის მმართველობის ქვეშაც არის 312 მილიარდი დოლარი. რომლის მმართველობის ქვეშაც არის 312 მილიარდი დოლარი. ის ფიქრობს, რომ ისეთი ქვეყნების ვალუტები, როგორიცაა თურქეთი, ბრაზილია, ბევრად მოწყვლადია საპროცენტო განაკვეთების ზრდის გამო, რაც ინვესტორებს მაგნიტივით იზიდავს.
განვითარებადი ქვეყნების ცენტრალური ბანკები უკვე უწევენ წინააღმდეგობას ახალ შეტევას, ინდონეზიამ ყველასგან მოულოდნელად ასწია საპროცენტო განაკვეთი, რათა ინფლაციასთან ეფექტურად ებრძოლა და ადგილობრივი რუპია გაეძლიერებინა. სუსტი ვალუტა ზრდის იმპორტის ღირებულებას და შეუძლია ფასების ზრდა გამოიწვიოს.
ისევე როგორც გაზაფხულზე, შედარებით მოწყვლადია ის განვითარებადი ქვეყნები, რომლებთაც მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი აქვთ და იმპორტი ექსპორტს აჭარბებს. ის ქვეყნები, რომლებთაც ძალიან სჭირდებათ კრედიტები, მაგალითად, ინდოეთი და ინდონეზია, განსაკუთარებით ბევრ ვალუტას ყიდიან. მეორე მხრივ, ტაილანდი მას შედარებით მცირე რაოდენობით ჰყიდის. საინვესტიციო ბანკების კონსულტანტები ინვესტორებს ურჩევენ, თავი შორს დაიჭირონ იმ ვალუტებისგან, რომლებსაც ახლა ”სუსტ ხუთეულს” უწოდებენ: ბრაზილიური რეალი, თურქული ლირა, ინდური და ინდონეზიური რუპია და სამხრეთაფრიკული რანდა. მაშინ, როცა ოქტომბრის ბოლოდან დოლარმა 7%-ზე მეტით მოიმატა, რანდი მასთან მიმართებაში ბოლო ხუთი წლის მანძილზე ყველაზე დაბალ ნიშნულამდე დაეშვა. ლირასთან მიმართებაში დოლარი თითქმის 5%-ით გაიზარდა. განვითარებადი ეკონომიკების ცუდ მდგომარეობაში ყოფნის სურათის სრულად წარმოსაჩენად შეგვიძლია დავუმატოთ ის გარემოებაც, რომ შემცირებაა ფილიპინების ბაზარზე, რომელიც აქ ჰაიანს სუპერტაიფუნამდე დაიწყო. ნოემბერში ინდექსები 4%-ით დაეცა.
ტაილანდში უკიდურესად ნეგატიურ როლს თამაშობს პოლიტიკური ვითარების გამწვავება სამეფოში, რომელიც გამოწვეულია ამნისტიის შესახებ კანონის შესახებ დებატებით, რომლის მიღების შემდეგ, ქვეყანაში, შესაძლოა, დაბრუნდეს ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, ტაკსინ შინვატრა.
როგორც Business Insider წერს, მოკლევადიან პერსპექტივაში ბევრი ეკონომისტი ორ მთავარ რისკს ხედავს: მსოფლიო ეკონომიკის ზრდის შენელებას და აშშ-ში მონეტარული პოლიტიკის ცვლილებას. ორივე მათგანს შეუძლია კაპიტალის მსხვილი გადანაცვლება გამოიწვიოს. ამ გარე რისკებს შეგვიძლია დავუმატოთ განვითარებადი ქვეყნების შიდა პრობლემებიც, მათგან ბევრს თვითონ მოუწევს ფულადი პოლიტიკის გამკაცრება. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ მომავალ წელს ეკონომიკურ და ფინანსურ პრობლემებს მიემატება პოლიტიკურიც. 2014 წელს ამ ქვეყნებში არჩევნები ჩატარდება.