სავალუტო ბაზრებზე მერყეობა გრძელდება

მოამზადა მაკა ღანიაშვილმა

აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მოსალოდნელი ნაბიჯის მოახლოებასთან ერთად, რომელიც საპროცენტო განაკვეთის ზრდას უკავშირდება, დოლარი მყარდება. გასული კვირიდან მოყოლებული (2015 წლის 25-31 მაისი) დოლარის ინდექსი 2%-ით გაიზრდა. დოლარი განსაკუთრებით იაპონური იენის მიმართ გამყარდა, ეს უკანასკნელი ბოლო 12 წლის განმავლობაში აშშ დოლარის მიმართ რეკორდულად გაუფასურდა და 124.30 შეადგინა. ევროს კურსი აშშ დოლარის მიმართ კი 1.09-ზე დაფიქსირდა.
ამ პერიოდის განმავლობაში ბევრ მნიშვნელოვან მოვლენას ჰქონდა და ექნება ადგილი, რაც ისედაც მერყევ სავალუტო ბაზრებს კიდევ უფრო მგრძნობიარეს ხდის – OPEC-ის შეხვედრა, ავსტრალიის ცენტრალური ბანკის შეკრება, გარდა ამისა, საბერძნეთის ვალი და G-7-ის შეკრება გერმანიაში.

დოლარის კურსზე გავლენას მოახდენს სამუშაო ბაზრის მაჩვენებლების გამოქვეყნებაც, რომელიც უახლოეს დღეებში მოხდება. ანალიტიკოსები ვარაუდობენ, რომ ეს დოლარის კურსს გაზდის, რადგან ექსპერტების დასაქმების ბაზრის გაუმჯობესებულ შედეგებს ელოდებიან. გასულ წელს დოლარის ინდექსი 21%-ით გაიზარდა.

სავალუტო ბაზრებზე მართლაც რომ დიდი „უწესრიგობაა“. გასაკვირი არ არის ის, რომ ჩინეთს სურს მისი ვალუტა გაძლიერდეს და დოლარი ჩაანაცვლოს, როგორც მსოფლიოს სარეზერვო ვალუტა. რა თქმა უნდა, ნებისმიერ ქვეყანას სურს მისი ვალუტა სტაბილური, სპეკულაციური ფაქტორებისგან დაცული და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის SDR-ში იყოს, მაგრამ ამ გადმოსახედიდან ეს მიზანი უფრო უტოპიას ჰგავს და არა მხოლოდ განვითარებადი ეკონომიკების მქონე ქვეყნებისთვის. მაშინ როდესაც მსოფლიოს ორი წამყავანი სარეზერვო ვალუტა – ევრო და აშშ დოლარიც ვერ ახერხებენ ამას, ჩინეთის შანსები უფრო ნაკლებია. ის სტაბილურობას ნაკლებად უნდა ელოდოს. მითუმეტეს, დღეს, როდესაც ვალუტების ომია გამოცხადებული ეროვნული ბანკების მიერ. მხოლოდ მიმდინარე წლის განმავლობაში აშშ დოლარი ევროს მიმართ ჯერ 16%-ით გამყარდა, შემდეგ 5%-ით გაუფასურდა, ამას ისევ გამყარება მოჰყვა, შემდეგ ისევ 8%-იანი გაუფასურება, გასულ კვირაში კი დოლარი ევროს მიმართ ისევ გამყარდა 5.8%-ით. ამ პროცესის აღსაწერად სიტყვა „სტაბილურობა“ ნამდვილად არ გამოდგება.

აღსანიშნავია ისიც, რომ 5 თვის განმავლობაში ასეთი მერყეობა სავალუტო ბაზრებზე ხშირი მოვლენა არ არის. 1999 წლის შემდეგ, რაც ევრო მიმოქცევაში შემოვიდა, ის ასე სწრაფად აშშ დოლარის მიმართ ერთი კვირის განმავლობაში მხოლოდ სამჯერ გაუფასურდა: 2008 წლის ბოლოს Lehman Brothers-ის გაკოტრების შემდეგ, 2011 წლის სექტემბერში, როცა ევროს ყოფნა-არყოფნის საკითხი ეჭვქვეშ იყო და მიმდინარე წლის მარტში.

ამ მერყეობაში ერთ-ერთი მთავარი „დამნაშავე“ სავალო ფინანსურ ინსტრუმენტებზე სპეკულაციური ფაქტორების ზრდა იყო. ტრეიდერებმა, რომლებმაც ისესხეს იმისთვის, რომ ეყიდათ დოლარი, დაიწყეს მისი სწრაფად გაყიდვა მას შემდეგ, რაც დოლარმა კურსი მკვეთრად შეიცვალა მარტში. ამ ფაქტს დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან ასე მოიქცა ტრედიერების დიდი ნაწილი. ამის შემდეგ დოლარმა შედარებით დასტაბილურება დაიწყო.

გასული კვირის ფიუჩერსული კონტრაქტების ანალიზი აჩვენებს, რომ ჰეჯ-ფონდებს და სხვა სპეკულანტებს კვლავ გრძელი პოზიცია უკავია დოლარის და მოკლე ევროს მიმართ. ამან შეიძლება შექმნას მოლოდინი, რომ ამ პოზიციებით მოგების მიღება და რისკების შემცირებაა შესაძლებელი თუ დოლარი კიდევ უფრო გამყარდება, რაც ამერიკული ვალუტის კიდევ უფრო გამყარების საფუძველს ქმნის. მეორე მხრივ, მსგავსი კონტაქტების რაოდენობა შეიძლება კიდევ გაიზრდოს, რაც უფრო მეტად შეუწყობს დოლარის გამყარებას ხელს.
სპეკულაციური ფაქტორების გამორიცხვის შემთხვევაში, კარგად ჩანს, რომ დოლარის კურსი კვლავ უკავშირდება საპროცენტო განაკვეთებს. ჩვეულებრივ, სავალუტო კურსები მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი მოკლევადიანი ობლიგაციების შემოსავლიანობასთან, შემოსავლიანობის მაღალი განაკვეთი იზიდავს ფულს და ზრდის ვალუტის კურსს. ეს ფაქტორი მიმდინარე წლის დასაწყიდიან დიდ გავლენას არ ახდენდა ევროსა და დოლარის ვოლატილურობაზე. თუმცა, როგორც ჩანს, გასული ორი კვირის განმავლობაში ეს კავშირი ისევ აღდგა: რადგან აშშ-ს 2-წლიანი ობლიგაციების შემოსავლიანობა გაიზრდა ქვეყნის ეკონომიკის დადებითი ტენდენციების შესახებ ანგარიშების გამოქვეყნების შემდეგ, გერმანული ობლიგაციების შემოსავლიანობა დაეცა, ამასობაში კი დოლარი გამყარდა.

თუ ეს კავშირი კვლავ გაღრმავდება, ეკონომიკის ფუნდამენტალური ანალიზიდან ნათელი ხდება, რომ დოლარი დომინანტურ პოზიციებს შეინარჩუნებს – ყოველ შემთხვევაში, მანამდე, სანამ სპეკულანტები გადაწყვეტენ დიდი მოცულობის თანხების ამჯერად აშშ-ში გადატანას.

აშშ-ში მთავარი ყურადღების ცენტრში ფედი და მისი შეკრებაა ივნისში. ევროპას კი გაცილებით ბევრი პრობლემა აქვს გადასაჭრელი. პირველ რიგში, საბერძნეთის ვალთან დაკავშირებული პრობლემები. პოლიტიკური გაურკვევლობა ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, არჩევნების მოლოდინში. ასევე აქციებისა და ობლიგაციების ბაზართან დაკავშირებული სირთულეები. ამ ყველაფერმა გასულ კვირაში ევროს დოლარის მიმართ გაუფასურებას შეუწყო ხელი. სპეციალისტების შფასებით, საბერძნეთის ვალის ჩამოწერა კიდევ უფრო ბევრ პრობლემას შეუქმნის ევროზონის ეკონომიკას. გერმანიაში, საფრანგეთსა და დიდ ბრიტანეთში ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგების მიხედვით, ევროპელების დიდი ნაწილი საბერძნეთისთვის ვალის ჩამოწერის წინააღმდეგია. თვითონ საბერძნეთში კი ამ პოზიციას გამოკითხულთა ნახევარზე მეტი არ იზიარებს, სადაც გამოკითხულთა 55% მიიჩნევს, რომ ქვეყანას ვალი უნდა ჩამოეწეროს, 25% კი მიიჩნევს, რომ ქვეყანამ საგარეო ვალი თვითონ უნდა გადაიხადოს. ამასთან, რესპოდენტთა 8%-ის აზრით, საბერძნეთის საგარეო ვალზე პასუხისმგებლობა ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა, საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა და ევროკომისიამ უნდა აიღოს, 6% კი დარწმუნებულია რომ საბერძნეთის ვალი ევროკავშირმა უნდა დაფაროს.

ფასიანი ქაღალდების ბაზარი

აშშ-სა და ევროპის აქციების ბენჩმარკი შემცირდა გასულ კვირას. აზიაში კი ერთმანეთისგან განსხვავებული ტენდენციები დაფიქსირდა: შანხაის იდექსი შემცირდა, იაპონიის აქციები კი გაიზარდა ბოლო 25 წლის განმავლობაში სარეკორდო ნიშნულამდე, რადგან იაპონური იენი 12 წლის განმავლობაში რეკორდულად გაუფასურდა.

S&P 500 ნიუ-იორკში 9 პუნქტით შემცირდა და 2.114 შეადგინა, ევროპაში კი შემცირდა FTSE Eurofirs 300 ინდექსი 0.8%-ით. რაც შეეხება ობლიგაციების, აშშ-ს 10-წლიანი ობლიგაციანობის შემოსავლიანობა ისევ 2.14%-ზეა, გერმანიისა და 1 პუნქტით შემცირდა – 0.54%-მდე.