მსოფლიო ეკონომიკის ტრანსი

რედაქციისაგან

მაისის ბოლოს ჯორჯ სოროსმა განაცხადა, რომ “მსოფლიო ფინანსური სისტემის კოლაფსის საშიშროება მოხსნილია”, პანიკამ გაიარა და ფული საინვესტიციო არხებში ბრუნდება. მაისის მთავარი შტრიხი იყო, ასევე, საფონდო ბაზრის ოდნავი გამოღვიძება, ნავთობის ფასის ზრდა და თვის ბოლოს დოლარის კურსის ვარდნა წამყვან ვალუტებთან მიმართებაში. თვის დასაწყისსა და შუა პერიოდში დოლარი საკმაოდ იმყარებდა პოზიციებს. მიუხედავად იმისა, რომ ვარდნის შეჩერება შეიძლება კრიზისის ფსკერად მოგვეჩვენოს, სინამდვილეში ეს ილუზიაა და მეტი არაფერი. მსოფლიოს წამყვანი ეკონომიკების ძირითადი ეკონომიკური მაჩვენებლები ვარდება და მსოფლიო ეკონომიკა უფრო ღრმად იძირება კრიზისში. საერთაშორისო ბირჟებზე ცხოვრების რიტმი ვერ შეაშფოთა ჩრდილოეთ კორეის ატომური ბომბის გამოცდის მეორე ეტაპმაც კი, რადგან კრიზისის ხარისხი საკმაოდ დიდია.

ევროპის ეკონომიკის დასუსტება გრძელდება
ევროპის წამყვანმა ქვეყნებმა გასულ კვირას შეაჯამეს მიმდინარე წლის I კვარტლის ფინანსური შედეგები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად წინასწარმეტყველებადი იყო, ამიტომაც სიურპრიზები არ ყოფილა. ევროპის ეკონომიკური ვარდნა, როგორც ეს მოსალოდნელი იყო, კვლავ გრძელდება, თუმცა მოლოდინს გადააჭარბა ეკონომიკური განვითარების შენელების მასშტაბებმა ევროზონის უმეტეს წამყვან ქვეყანაში. მაგალითად, პირველ კვარტალში ევროზონაში მშპ 2.5%-ით შემცირდა წინა კვარტალთან შედარებით (მოსალოდნელი იყო მისი შემცირება 2.0%-ით), ხოლო წლიური გამოთვლებით კი – 4.6%-ით (მოსალოდნელი 4.1%-ის ნაცვლად). ლუქსემბურგში მოქმედი ევროპის სტატისტიკური ბიუროს ცნობით ეს ევროპის რეგიონის ყველაზე დიდი ვარდნაა ბოლო ცამეტი წლის მანძილზე.
ევროს მიმოქცევის ზონაში შემავალ ქვეყნებს შორის ყველაზე ძლიერი ვარდნა მიმდნარე წლის I კვარტალში გერმანიაში აღინიშნებოდა. წინასწარი მონაცემებით, იქ მშპ 3.8%-ით შემცირდა (მოსალოდნელი იყო ამ მაჩვენებლის კლება 3.0%-ით) წინა კვარტლის მონაცემებთან შედარებით. წლიური გამოთვლებით 6.9%-ით შემცირდა მშპ სამუშაო დღეების გათვალისწინებით (პროგნოზით ნავარაუდევი იყო 6.0%), ხოლო სეზონური ცვალებადობის გათვალისწინებით კი – 6.7%-ით (მოსალოდნელი იყო 6.5%-ით შემცირება). ასეთი მონაცემები გამოაქვეყნა ფედერალურმა სტატისტიკურმა ბიურომ ვისბადენში. მანვე გამოაცხადა იმის შესახებაც, რომ მშპ-ს შემცირება გასულ კვარტალში ყველაზე დიდი იყო ამ მაჩვენებლის მონიტორინგის მთელი ისტორიის მანძილზე.
გერმანიაში მშპ-ს შესახებ მონაცემების გამოქვეყნების კვლადაკვალ ცნობილი გახდა მონაცემები იტალიის და საფრანგეთის მშპ-ს შესახებ. შედეგი ანალოგიური იყო. უკვე ზედიზედ მეოთხე კვარტალია, რაც აღნიშნული ორივე ქვეყნის ეკონომიკა მცირდება. იტალიაში მშპ-ს კლებამ მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში 2.4% შეადგინა წინა კვარტლის მონაცემებთან შედარებით, ხოლო წლიური მონაცემებით კი – 5.9% (პროგნოზირებული 5.2%-ის ნაცვლად). რაც შეეხება საფრანგეთს, პირველ კვარტალში აქ აღინიშნებოდა მშპ-ს ვარდნა 2%-ით, წლიური გამოთვლებით კი ეს მაჩვენებელი – 3.2%-ია. გამოქვეყნებულმა სტატისტიკამ ნათლად აჩვენა, რომ საფრანგეთში საქმე გაცილებით უკეთესადაა. ის, რომ საფრანგეთის ეკონომიკა კრიზისის მიმართ უფრო მდგრადი აღმოჩნდა, პირველ რიგში აიხსნება ექსპორტზე მისი ნაკლები დამოკიდებულებით (განსხვავებით გერმანიის ეკონომიკისგან). გარდა ამისა, საფრანგეთში სოციალური უზრუნველყოფის დონე უფრო მაღალია. ამასთან, სოციალისტები და პროფკავშირები პრეზიდენტ ნიკოლა სარკოზისგან კვლავაც მოითხოვენ, მზარდი უმუშევრობის პირობებში გააფართოვოს ქვეყნის ღარიბი ფენის დახმარების პროგრამა. ევროპის სხვა ქვეყნების მსგავსად საფრანგეთშიც გრძელდება უმუშევართა რიცხვის ზრდა. 2009 წლის პირველ კვარტალში უმუშევართა რაოდენობა 138000-ია. აღნიშნული ხელს უწყობს ეკონომიკის მამოძრავებელი ძალის – სამომხმარებლო დანახარჯების შემცირებას. ეს კი აუცილებლად შეანელებს საფრანგეთის ეკონომიკის განვითარებას მიმდინარე წლის მეორე ნახევარში. მიუხედავად ამისა, ქვეყნის სტატისტიკური ბიუროს -Insee-ის მიერ ქვეყნის მშპ-ს შესახებ მონაცემების გამოქვეყნების შემდეგ საფრანგეთის ფინანსთა მინისტრი კრისტინ ლაგარდი განახლებული სამთავრობო პროგნოზით გამოვიდა. ამჟამად საფრანგეთის მთავრობა ელოდება ეკონომიკის შემცირებას 3%-ით.
უფრო პესიმისტურია გერმანული ეკონომიკის შესახებ გაკეთებული პროგნოზები. ანგელა მერკელის უწყება მიმდინარე წლის შედეგების მიხედვით წინასწარმეტყველებს 6%-იან ეკონომიკურ ვარდნას. თავიანთი ქვეყანის რეცესიიდან გამოსაყვანად გერმანიის მთავრობა მზაა დახარჯოს 82 მლრდ ევრო. ჯერ-ჯერობით კი კლებადი ექსპორტისა და ინვესტიციების მოცულობის პირობებში მშპ-ს შემცირება იმაზე მიუთითებს, რომ უმუშევრობა უახლოეს მომავალში არ შემცირდება. უმუშევართა რაოდნეობა ექვსი თვის განმავლობაში იზრდებოდა და მან 8.3%-ს მიაღწია. ეს მაქსიმუმია ბოლო 16 თვის განმავლობაში. არ წყდება ინფორმაცია გერმანიის სამრეწველო სექტორში თანამშრომლების სამსახურიდან დათხოვნის შესახებ უკვე მიღებული, ან მოსალოდნელი გადაწყვეტილებების შესახებ. კერძოდ, მაისის დასაწყისში 3000-მდე თანამშრომლის დათხოვნის გეგმის შესახებ განაცხადა სამრეწველო გაზის ერთ-ერთმა ლიდერმა მიმწოდებელმა კომპანიამ მსოფლიოში – Linde AG-იმ. ხოლო მსოფლიოში უმსხვილესი ქიმიური კონცერნი BASF SE ამცირებს თავის 2000 თანამშრომელს და 7000-მდე მუშა გადაჰყავს შემოკლებული სამუშაო დღის გრაფიკზე.
მიუხედავად აღნიშნულისა, ევროპელები ფარ-ხმალს არ ყრიან. ეკონომიკური მაჩვენებლების ვარდნის შენელების პირველი, ჯერ კიდევ სუსტი ნიშნების ფონზე პირველად ბოლო თერთმეტი თვის განმავლობაში აპრილში შეინიშნებოდა სამომხმარებლო ნდობის ზრდა. გაცილებით უფრო ოპტიმისტური გახდა ევროპის მონეტარული ხელისუფლების განცხადებებიც. ევროპის ცენტრალური ბანკის ვიცე-პრეზიდენტმა ლუკას პაპადემოსმა განაცხადა, რომ ევროზონის ეკონომიკის აღდგენის პროცესი შეიძლება გაცილებით უფრო მალე დაიწყოს, ვიდრე ამას ვარაუდობდნენ, ხოლო Bუნდესბანკ-ის პრეზიდენტი აქსელ ვებერი კი დარწმუნებულია, რომ გაჩნდა გარკვეული საფუძველი ოპტიმისტური მოლოდინისათვის, რომ ეკონომიკური აქტივობის შენელების ტემპები უახლოეს თვეებში მნიშვნელოვნად დაიკლებს.
გერმანიის საქმიან
წრეებში ძლიერდება
ოპტიმისტური განწყობა
ევროპის წამყვანი ეკონომიკის მრეწველების, ბიზნესმენებისა და ფინანსისტების წრეებში გარდატეხა მოხდა. მარტში საქმიან წრეებში რწმენის 26 წლიან მინიმუმამდე დაცემის შემდეგ, აპრილში იგი არათუ კვლავ გაიზარდა, არამედ თავისი პოზიციები მნიშვნელოვნად გაიმყარა მაისში. ევროპის ეკონომიკის შემსწავლელი ცენტრის – ZEW-ის ეკონომისტების მიერ ჩატარებული გამოკვლევების თანახმად, ინვესტორების რწმენის ზრდამ გერმანიის ეკონომიკის აღდგენასთან დაკავშირებით არა მარტო გადააჭარბა მოლოდინს, არამედ მაისში თავის ორწლიან მაქსიმუმსაც კი მიაღწია. ამ მაჩვენებლის ზრდას ექსპერტები ევროპის საფონდო ბირჟებზე გამართულ რბოლას უკავშირებენ, რომელიც ბოლო ორი თვის განმავლობაში შეიმჩნევა. ასევე, უკანასკნელ დღეებში მიღებულ სიგნალებს იმის თაობაზე, რომ ქვეყნის ეკონომიკის აღდგენა იწყება. მაჩვენებელი ZEW Survey (Economic Sentiment) – ინვესტორებისა და ანალიტიკოსების მხრიდან გერმანიის ეკონომიკური განვითარების მოლოდინის ინდიკატორი მაისში 31.1 პუნქტამდე აიწია აპრილის 13.0 პუნქტის შემდეგ, მაშინ როდესაც პროგნოზით ეს მაჩვენებელი 20.0 პუნქტი უნდა ყოფილიყო. გერმანიაში მიმდინარე ეკონომიკური სიტუაციის მაჩვენებელი ZEW Survey (Current Situation) მაისში წინა თვის -91.6 პუნქტიდან -92.8 პუნქტამდე შემცირდა, მიუხედავად მოლოდინისა, რომ იგი -90.0 პუნქტამდე გაიზრდებოდა. თითქმის ასევე ოპტიმისტურად არიან განწყობილნი ევროზონის ინვესტორებიც. მაჩვენებელი ZEW Survey(Economic Sentiment) ევროზონაში აპრილის 11.8 პუნქტიდან 28.5 პუქტამდე გაიზარდა.
საქმიან წრეებში ნდობის ზრდა იყო შედეგი ეცბ-ს მიერ საპროცენტო განაკვეთის რეკორდულ დონემდე – 1%-მდე შემცირებისა და ანგელა მერკელის მიერ ეკონომიკის მასტიმულირებელი ზომების მიღებისა (ეკონომიკაში 82 მლრდ ევროს ინვესტირების). ასევე არანაკლები როლი შეასრულა ბოლო მონაცემებმა არა მარტო ამერიკული, არამედ გერმანული საბანკო სისტემის მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ. სამწლიანი უწყვეტი ვარდნის შემდეგ აღდგენის გარკვეული ნიშნები შეიმჩნეოდა აშშ-ს უძრავი ქონების ბაზარზეც, რომელიც რეცესიის მთავარი დამნაშავეა. ყოვლივე ამან გააუმჯობესა ინვესტორთა მოლოდინი წლის ბოლოსთვის ეკონომიკური აქტივობის აღდგენასთან დაკავშირებით.
მიუხედავად ამისა, ანგარიშგებების მონაცემები მნიშნელოვნად სცდება არა მარტო გერმანიში უმუშევრობის ზრდის ტენდენციებს, არამედ უმუშევართა არმიის ზრდასთან დაკავშირებულ პროგნოზებსაც. როგორც ცნობილია, უმუშევრობის დონემ ქვეყანაში უკვე 8.3%-ს მიაღწია. პროგნოზებიც არანაკლებ სამწუხაროა. ZEW ინსტიტუტის ეკონომისტები უმუშევრობის შემდგომ ზრდას წინასწარმეტყველებენ: უახლოესი 2 წლის განმავლობაში ქვეყანა დაკარგავს 1.4 მლნ სამუშაო ადგილს, რაც გამოიწვევს უმუშევრობის გაზრდას 10.8%-ს.
მრავალი ექსპერტი თვლის, რომ ნაადრევია დასკვნების გაკეთება გერმანული ეკონომიკის აღდგენაზე. ზედმეტი ოპტიმიზმისგან თავშეკავებისკენ მოუწოდებს Bუნდესბანკ-ის ხელმძღვანელი აქსელ ვებერიც. მისი აზრით საჭირო არ არის ბოლო პერიოდში მიღებული პოზიტიური სიგნალების გაზვიადება, რადგან მიუხედავად ყველაფრისა, პროგნოზები ჯერ-ჯერობით სანუგეშო არ არის.
მერვინ კინგი: ბრიტანეთის ეკონომიის აღდგენის პროცესი ხანგრძლივი იქნება – ბრიტანეთმა შეიძლება დაკარგოს სუვერენული რეიტინგიAA
ლონდონში ეროვნული სტატისტიკური ბიუროს მიერ გამოქვეყნებული მაკროეკონომიკური მაჩვენებლების განხილვის საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ ეკონომიკური აქტივობის ვარდნა შენელდა და ეს დადებითი მომენტია. თუმცა უმუშევრობა არა თუ კლებულობს, არამედ პირიქით – იზრდება კიდეც, თანაც ყველაზე მაღალი ტემპებით ბოლო 18 წლის განმავლობაში. ეს ფაქტორი სეროიზულ შეშფოთებას იწვევს და იგი აჭარბებს ეკონომიკური ვარდნის შენელებით გამოწვეულ ოპტიმიზმს.
სტატისტიკური მონაცემებით, სამრეწველო წარმოების მოცულობა (Industrial Production) 0.6%-ით შემცირდა მარტში თებერვალთან შედარებით, ხოლო წლიური გამოთვლებით კი მან 12.4%-ით დაიკლო. უკეთესი შედეგები იყო გადამამუშავებელი მრეწველობის სფეროში – მაჩვენებელი წინა თვესთან შედარებით 0.1%-ით დაეცა, რამაც წლიური გამოთვლებით 12.9% შეადგინა.
იმავდროულად, გამოქვეყნებული იყო სავაჭრო ბალანსის (Total Trade Balance) არც თუ ისე ცუდი შედეგები. მისი დეფიციტი თებერვალთან შედარებით 2767-დან 2537 მლნ ფუნტ-სტერლინგამდე შემცირდა. რაც შეეხება ბრიტანეთის მარტის თვის სავაჭრო ბალანსს იმ ქვეყნებთან მიმართებაში, რომლებიც არ შედიან ევროს მიმოქცევის ზონაში, მისი დეფიციტიც შემცირდა 3743-დან 3307 მლნ ფუნტი სტერლინგამდე.
სამრეწველო წარმოების ყველაზე სუსტი შემცირება ბოლო წელს სავაჭრო ბალანსის დეფიციტის შემცირებასთან ერთად იძლეოდა რეცესიის შესუსტების იმედს. თუმცა სიტუაცია შრომის ბაზარზე კვლავ მძიმეა, რასაც ადასტურებს სტატისტიკური ბიუროს მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები. ამ მონაცამების თანახმად უმუშევართა დახმარებისთვის მიმართვების რიცხვი აპრილში 57100-მდე გაიზარდა (მოსალოდნელი იყო 85000-მდე ზრდა). უმუშევრობის დონემ აიწია 4.5%-დან 4.7%-მდე. მიმიდნარე წლის პირველ კვარტალში 0.4%-ით შემცირდა ხელფასების დონე ბონუსების გათვალისწინებით (Avg. Earnings inc bonus), ხოლო ბონუსების გამოკლებით (Avg. Earnings ex bonus) კი – იმავე პერიოდში 3.0%-ით გაიზარდა. აღნიშნულ პერიოდშივე ILO სტანდარტების მიხედვით გამოთვლილმა უმუშევრობის დონემ 7.1%-ს მიაღწია.
მაკროეკონომიკური შედეგების შეჯერების საფუძველზე ინგლისის ბანკის პრეზიდენტმა მერვინ კინგმა განაცხადა, რომ ბრიტანეთის ეკონომიკა ძალიან ნელა აღდგება, ხოლო ინფლაციის დონე უახლოესი სამი წლის მანძილზე იქნება ბანკის მიერ დაწესებულ 2%-იან ზღვარზე უფრო დაბლა. მიმდინარე წელს ინფლაცია შეიძლება შემცირდეს 0.4%-მდე. ბრიტანეთის ცენტრალური ბანკის ეკონომისტები ასევე ვარაუდობენ, რომ ქვეყნის მშპ-ს შემცირებაც 2010 წლამდე გაგრძელდება.
ეს განახლებული პროგნოზები იძლევა საფუძველს ვივარაუდოთ, რომ ბრიტანეთის მონეტარულ ხელისუფლებას ეკონომიკის აღსადგენად უფრო მეტი ფულის დაბეჭდვა მოუწევს, ვიდრე ამას ქვეყნის ფინანსთა მინისტრი ალისტერ დარლინგი ვარაუდობდა (150 მლრდ ფუნტ-სტერლინგამდე). იქიდან გამომდინარე, რომ მაღალია ბრიტანეთის ეკონომიკის დამოკიდებულება ფინანსურ ინდუსტრიაზე (10%-მდე), სულ მცირე გადახრაც კი სიტუაციის გასაუმჯობესებლად ხელისუფლებისგან უდიდეს ძალისხმევას მოითხოვს.
ბრიტანეთის ეკონომიკური მდგომარეობის გადაფასების საფუძველზე სარეიტინგო სააგენტო Standard & Poor’s-ის ანალიტიკოსებმა განაცხადეს, რომ ქვეყნის ეკონომიკამ შეიძლება დაკარგოს საკრედიტო რეიტინგი AAA, ხოლო ქვეყნის მომავალი ეკონომიკური განვითარების პროგნოზი სტაბილურიდან შეიძლება “ნეგატიურად” გადააფასეს. სააგენტოს ანალიტიკოსების თქმით, უმძიმესი რეცესიის პირობებში მცირდება ბრიტანეთის მთავრობის ფინანსები. ეკონომიკის აღსადგენად მონეტარულმა ხელისუფლებამ უნდა მოახდინოს სავალო ვალდებულებების რეკორდული – 220 მლრდ ფუნტი-სტერლინგის მოცულობის რეალიზაცია. იმავდროულად ნისლიანი ალბიონის ფინანსთა მინისტრი ალისტერ დარლინგი ვარაუდობს, რომ ბიუჯეტის დეფიციტი 175 მლრდ ფუნტი-სტერლინგს მიაღწევს (მშპ-ს 12.4%).
Standard & Poor’s-ის ანალიტიკოსთა პროგნოზი რომ უსაფუძვლო არ არის, ამას ადასტურებს სახელმწიფო სექტორის მოთხოვნილება ნაღდი ფულის ნაკადებზე (PSNCR) და მონაცემები სახელმწიფო სექტორის წმინდა სესხების შესახებ (Public Sector Net Borrowing). ბრიტანელებს ბიუჯეტის ყველაზე მნიშვნელოვანი დეფიციტი აქვთ მას შემდეგ, რაც საერთოდ დაიწყო ამ მაჩვენებლის კონტროლი. ბიუჯეტის დეფიციტი 8.5 მლრდ ფუნტ-სტერლინგს შეადგენდა აპრილში, მაშინ, როდესაც ექსპერტები ვარაუდობდნენ, რომ სახელმწიფო სექტორის წმინდა სესხები 7.5 მლრდ ფუნტი-სტერლინგამდე გაიზრდებოდა. სახელმწიფო სექტორის მოთხოვნა ნაღდი ფულის ნაკადებზე 5.2 მლრდ ფუნტი-სტერლინგამდე გაიზარდა, რაც თითქმის ორჯერ აღემატებოდა პროგნოზებს.
ბიუჯეტის შესავსებად ბრიტანეთის ხელისუფლების ყველა მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა. ეკონომიკური კრიზისის უმძიმეს პირობებში, როცა კომპანიები სამუშაო ადგილებს კვლავ ამცირებენ (უმუშევართა რაოდენობამ უკვე 2.2 მლნ ადამიანს მიაღწია), მცირდება საგადასახადო შემოსავლებიც. გასული ფინანსური წლის განმავლობაში 10%-ით შემცირდა საგადასახადო გადახდები. ეკონომიკური მაჩვენებლების მიხედვით ნათელია, რომ უკეთესობისკენ სიტუაცია უახლოეს მომავალში არ შეიცვლება. ამას ადასტურებს სამომხმარებლო დანახარჯების შემცირება და ეკონომიკური აქტიურობის კლება მშპ-ს მონაცემების თანახმად (მშპ შემცირდა 1,9%-ით კვარტალური გაოთვლებიტ, ხოლო წლიური გამოთვლებით კი – 4,1%-ით). პირადი მოხმარება მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში დაეცა 1,2%-ით, კაპიტალწარმოების მთლიანი მოცულობა შემცირდა 3,8%-ით, ექსპორტისა – 6.12%-ით, ხოლო იმპორტი კი – 5.9%-ით. მოსალოდნელზე თითქმის სამჯერ ნაკლებია სახელმწიფო დანახარჯების ზრდა – 0.3%.
აღნიშნულმა სტატისტიკამ კიდევ ერთხელ დაადასტურა Standard & Poor’s-ის ექსპერტების განცხადება ბრიტანეთის მიერ საკრედიტო AAA რეიტინგის დაკარგვის შესახებ. გარდა ამისა, ცნობილი გახდა, რომ არ გახმაურდება ბრიტანული ბანკების სტრეს-ტესტის შედეგები. ამან შეიძლება ფინანსური ბაზრების არასტაბილურობა გააძლიეროს, რისი მოგვარებაც ქვეყნის ხელისუფლებისგან დამატებით ძალისხმევას მოითხოვს. ყოველივე ამას დაემატა მერვინ კინგის განცხადება ინფლაციასა და ეკონომიკის განვითარების ტემპებთან დაკავშირებით.
ასე რომ, დიდ ბრიტანეთს დიდი შანსი აქვს, გახდეს ევროპის რიგით მეხუთე ქვეყანა ირლანდიის, საბერძნეთის, ესპანეთისა და პორტუგალიის შემდეგ, რომელმაც შესაძლოა თავისი AAA საკრედიტო რეიტინგი დაკარგოს. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგნოზით, ბრიტანეთის სავალო დატვირთვა მომავალ წელს 66.9%-ს მიაღწევს, რითაც გაუსწრებს კანადას (29.1%) და გერმანიას (58.1%). სუვერენული საკრედიტო რეიტინგის დაკარგვის არანაკლები შანსი აქვთ აშშ-სა და ევროზონასაც, რომელთა სავალო დატვირთვა მომავალი წლისთვის გაიზრდება შესაბამისად 70.4%-მდე და 69%-მდე.
იაპონიის ეკონომიკამ 2009 წლის
I კვარტალში რეკორდული
ვარდნა განიცადა
2009 წლის I კვარტალში იაპონიის ეკონომიკამ ვარდნის რეკორდული ტემპები აჩვენა, შემცირდა რა სეზონური ცვალებადობის გათვალისწინებით 15.2%-მდე წლიური გამოთვლებით და 4%-ით წინა კვარტლის მონაცემებთან შედარებით.
ამასთან, როგორც ეკონომისტები ვარაუდობდნენ, მშპ-ს მკვეთრად შემცირების მიზეზი გახდა წინა კვარტალთან შედარებით ექსპორტის 26%-ით შემცირება (ამასთან, ექსპორტის შემცირების ნეგატივი ნაწილობრივ ნიველირებულ იქნა იმპორტის 15%-იანი კლებით), ასევე უცხოური ინვესტიციების შემცირება 10.4%-ით, რეზიდენტების ინვესტიციების 5.4%-იანი კლება, სამომხმარებლო მოთხოვნის დავარდნა 1.1%-ით. ეს არცაა გასაკვირი, რადგან იაპონიის წამყვანმა კომპანიებმა, რომლებიც ფაქტიურად მის ზრდას უზრუნველყოფენ – Toyota Motor, Hitachi,Panasonic და Sony – ექსპორტის კლების ფონზე ერთბაშად შეამცირეს სამუშაო ადგილები და წარმოების მოცულობა.
ზემოაღნიშნულის გამო 2009 წლის პირველი კვარტალში იაპონიამ გაცილებით უარესი შედეგი მიიღო აშშ-სა და ევროზონასთან შედარებით, სადაც ეკონომიკები შესაბამისად 6.1% და 2.5%-ით შემცირდა. მიუხედავად ამისა, ექსპერტების უმრავლესობა იზიარებს იმ აზრს, რომ იაპონიის ეკონომიკა ისევე მალე აღდგება, როგორც დაეცა.
იაპონიის ცენტრალურმა ბანკის მიერ ქვეყნის ეკონომიკური სიტუაციის შეფასება უკეთესობისკენაა მიმართული. Bანკმა აღნიშნა, რომ დაცემის ქვედა ზღვარი უკვე გავლილია. შეიძლება ეს მართალიც იყოს. ჯერ ერთი, ეკონომიკა პრაქტიკულად ამაზე მეტად ვეღარ დაეცემა, მეორეც – იმედის მომცემია სტატისტიკური მონაცემები, მაგალითად, სამომხმარებლო ნდობის ინდექსის დინამიკა.
იაპონიის ეკონომიკის აღდგენას ხელს შეუწყობს მსოფლიო ვაჭრობის გაუმჯობესება, რაც მრეწველობის სტაბილიზაციას გამოიწვევს. ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ რამდენად ეფექტური გამოდგება ხელისუფლების მიერ მიღებული გეგმა ეკონომიკის 15.4 ტრლნ იენით (162 მლრდ დოლარით) სტიმულირების შესახებ. საგადასახადო სტიმულირების ზომებმა დადებითი გავლენა უნდა იქონიონ სამომხმარებლო სექტორზე, თუმცა მის აღდგენას მოგვიანებით უნდა ველოდოთ. ამიტომაც სამომხმარებლო სექტორის პრობლემები დასაწყისში შეაფერხებს ეკონომიკური აქტიურობის აღდგენას. და ბოლოს, იაპონიის ეკონომიკის აღდგენას ხელი უნდა შეუწყოს მსოფლიოში საერთო სტაბილიზაციამ, რაც იქნება სხვადასხვა ქვეყნების ხელისუფლებების მიერ მიღებული მასტიმულირებელი ზომების შედეგი. გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ იაპონიის რეალური და ფინანსური სექტორები საკმაოდ მაღალგანვითარებულია და ამიტომ, როგორც კი აღდგება მოთხოვნა იაპონურ საქონელზე, მისი ეკონომიკის ზრდაც მაშინვე დაიწყება.
აშშ: დეფლაცია უკან იხევს,
წამყვანი ინდექსები იზრდება
მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ში წლის განმავლობაში სამომხმარებლო ინფლაცია კვლავ ეცემა (0.7%-ით აპრილში), სტატისტიკური მონაცემები ადასტურებენ, რომ ფასების მკვეთრად დაცემა, პირველ რიგში, დაკავშირებული იყო ნავთობის ბაზარზე შექმნილ სიტუაციასთან. ინფლაცია (საკვებ და ნავთობპროდუქტებზე ფასების გაუთვალისწინებლად) წლიური გამოთვლებით 1.9%-ს შეადგენს, ანუ განაგრძობს ზრდას წლის დასაწყისიდან. ეს ნიშნავს, რომ აშშ-ში Core Inflation არ დაეშვება უარყოფით ნიშნულამდე მაშინაც კი, როცა საერთო ინფლაცია წლის განმავლობაში, სავარაუდოდ, კვლავაც უარყოფით ტერიტორიაზე დარჩება.
აშშ-ს შრომის სამინისტროს მონაცემებით, აპრილში სამომხმარებლო ფასები (CPI) არ შეცვლილა მარტთან შედარებით, ხოლო ინფლაცია (საკვებ და ნავთობპროდუქტებზე ფასების გაუთვალისწინებლად) 0.3%-ით გაიზარდა. ამით გაცრუვდა ექსპერტების შიში დეფლაციის დადგომის თაობაზე.
ფასების ამგვარი დინამიკა მეტწილად გამოიწვია თამბაქოს ნაწარმის სააქციზო გადასახადით დაგებვრამ (რომელზეც ფასები 9.3%-ით გაიზარდა), აგრეთვე მაჩვენებლის ზრდით სამედიცინო მომსახურებაზე (თვიური +0.4%), განათლებაზე (თვიური 0.3%), ფასების მოულოდნელი ზრდით ავტომობილებზე (თვიური +0.4%). ყოველივე ამან შეინარჩუნა ინფლაცია, არ მისცა რა ნება უარყოფით ტერიტორიაზე გადასასვლელად, მიუხედავად იმისა, რომ მნიშვენლოვნად იყო დაცემული ფასები ენერგომატარებლებზე (-2.4%), საკვებ პროდუქტებზე და სასმელებზე (-0.2%).
პარალელურად არც ისე კატასტროფულია ბოლო სამი თვის განმავლობაში ფასების შემცირება საკვებ პროდუქტებზე, რადგან რეალურად წლიური გამოთვლების მიხედვით ისინი იზრდება 3.3%-ით. შედეგად ამერიკული ეკონომიკის ერთადერთი რისკია ფასების შემცირება ენერგომატარებლებზე, რომელიც 25.2%-ს შეადგენს.
თუ გათვალისწინებთ, რომ ვარდნა ამერიკის ეკონომიკაში გრძელდება, წარმოება იკვეცება, ხოლო უმუშევრობა კი იზრდება, შეუძლებელია არ დავეთანხმოთ იმას, რომ წლის განმავლობაში (ან მეტიც) ყველა ეს ფაქტრი უარყოფით გავლენას მოახდენს ფასებზე. მიუხედავად ამისა, საერთო მაკროეკონომიკური სიტუაციის გაუმჯობესებასთან ერთად უკვე წლის მეორე ნახევარში ამ ფაქტორების ეფექტი უნდა შემცირდეს.
აქ მნიშვნელოვანი მომენტი უნდა გახდეს როგორც ნავთობზე ფასების ზრდა და რეკორდულად დაბალი საპროცენტო განაკვეთები, ისე მთავრობის მიერ აშშ-ს ეკონომიკაში უზარმაზარი ფულის ჩაშვება. მთავრობა გეგმავს ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ 300 მლრდ დოლარის ღირებულების გრძელვადიანი სახაზინო ობლიგაციების, ასევე იპოთეკური გირაოთი უზრუნველყოფილი 750 მლრდ დოლარის ღირებულების ფასიანი ქაღალდების გამოსყიდვას, ასევე ბანკების მხარდაჭერას 2010 წლამდე მათთვის 75 მლრდ დოლარის კაპიტალის წარდგენის გზით. ყოველივე ეს გულისხმობს, რომ შემგომი რამდენიმე თვის განმავლობაში გაიზრდება მიმოქცევაში დოლარის რაოდენობა. შესაბამისად, გაიზრდება ინფლაციური რისკებიც. შესაძლოა, ეს კიდევ ერთი დამატებითი პრობლემა გახდეს აშშ-თვის, მაგრამ ამჯერად უკვე გრძელვადიან პერსპექტივაში.
რაც შეეხება აშშ-ს წამყვანი ინდიკატორების ინდექსს, ჩონფერენცე Bოარდ-ის მონაცემებით, ბოლო შვიდი თვის განმავლობაში მან პირველი მკვეთრი ზრდა აჩვენა 1%-ით, მისი შემადგენელი 10 ქვეინდექსიდან 7-ის ზრდის წყალობით. საფონდო ბაზრებზე და სამომხმარებლო მოლოდინზე პასუხისმგებელი ინდიკატორები, ასევე საპროცენტო განაკვეთების სპრედი, მიმართვები უმუშევართა თავდაპირველი დახმარებისთვის, სამუშაო კვირის საშუალო ხანგრძლივობა და მიწოდების მოცულობა – ყველა მათგანმა დადებითი წვლილი შეიტანა ინდექსის დინამიკაში. Aმან შესაძლებელი გახადა ისეთი უარყოფითი ფაქტორების გავლენის დაძლევა, როგორიცაა ფულის მიწოდების ზრდა და მშენებლობაზე გაცემული ნებართვების შემცირება.
აღნიშნული მაჩვენებლის ვარდნა 2007 წლიდან წლიდან იწყება, თუმცა ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში მისი კლება მნიშვნელოვნად შენელდა და ამჟამად იგი მხოლოდ -0.6%-ს შეადგენს (-1.2% წლიური გამოთვლებით).
აქ მოულოდნელი არაფერია. სააქციო ბაზარზე ფასების ზრდამ ბოლო პერიოდში თავისთავად განაპირობა ლიდერი ინდიკატორების ინდექსის 0.4%-ით ამაღლება. აქვე აღსანიშნავია, რომ გასულ თვეში სიტუაცია გაუმჯობესდა საცხოვრებელი ფართების ბაზარზეც და სამომხმარებლო სექტორშიც.
თუმცა, ყოველივე ამის ფონზე ინდექსის ზრდის ტემპები წლიური გამოთვლებით კვლავაც უარყოფითია. ეს ცხადყოფს, რომ ამერიკას თავისი ისტორიის მანძილზე ერთ-ერთ უმძიმეს პერიოდი აქვს. ამას აჩვენებს Conference Board-ის მიერ გათვლილი კიდევ ერთი ინდექსი, რომელიც ეკონომიკის მიმდინარე მდგომარეობას ასახავს. აპრილში იგი 0.2%-ით დაეცა, რაც სამრეწველო წარმოების შეკვეცამ და უმუშევრობის ზრდამ გამოიწვია.
ამასთან, როგორც Conference Board-ის გამოკვლევები, ისე მაკროეკონომიკური სტატისტიკის სხვა მონაცემები გვაფიქრებინებს, რომ ეკონომიკური ვარდნა აშშ-ში მაინც შენელდება. რა თქმა უნდა, ეს არ ნიშნავს ეკონომიკის სწრაფად აღდგენას, მაგრამ თუ წლის შუა პერიოდისთვის საავტომობილო მრეწველობაში მასშტაბური შემცირებები ხელს არ შეუშლის, უნდა შენელდეს უმუშევრობის ზრდა, უძრავი ქონების ბაზარმა უნდა მიაღწიოს თავის ფსკერს და საგადასახადო სტიმულირების წყალობით მომხმარებლებმა, შესაძლოა დაიწყონ უფრო მეტი ფულის ხარჯვა. ყველაფერი ეს კი დაეხმარება ამერიკას, დაამუხრუჭოს ეკონომიკური ვარდნა და შექმნას პლაცდარმი მისი აღდგენის ნელი და მძიმე პროცესისთვის.
აშშ-ს საფონდო ბაზრებზე სიტუაციის
შენარჩუნებას ცდილობენ
მაისის შუა რიცხვებში აშშ-ს საფონდო ბაზრებზე შეინიშნებოდა წამყვანი ინდექსების შემცირება. კერძოდ, წითელ ზონაში აღმოჩნდნენ ფინანსური სექტორის კომპანიები. ბოლო ორი თვის განმავლობაში ბანკების ფასიანი ქაღალდების ფასის მნიშვნელოვნად ზრდას ხელს უწყობდა სტრეს-ტესტების შედეგები, თუმცა ბაზრის კორექციის ფონზე მათი ფასი შედარებით დავარდა. კერძოდ, შემცირდა ჩიტიგროუპ-ის კოტირებები 4%-ით, ხოლო Bანკ ოფ Aმერიცა-ს აქციები გაიაფდა 8.7%-ით, J.P.morgan Chase & Co.-ს აქციები კი – 8%-ით. 7%-ით დაეცა იპოთეკური ბროკერის – Fannie Mae-ის აქციები.
მძიმე სიტუაციაში აღმოჩნდნენ ავტომწარმოებლები. მაგალითად, აშშ-ში სიდიდით მეორე ავტომწარმოებლის -Ford Motor Co.-ს ფასიანმა ქაღალდებმა ერთბაშად 17.6%-ით დაიკლო მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა კომპანიის განცხადება 300 მლნ აქციათა განთავსების შესახებ. General Motors-ის აქციებმა კი 20.14%-ით დაიკლო.
წამყვანი ინდექსების ვარდნას ხელს უწყობდა გამოქვეყნებული მაკროეკონომკური მონაცემები. განსაკუთრებით არასახარბიელო აღმოჩნდა აშშ-ს ვაჭრობის სამინისტროს მოხსენება, რომლის თანახმად საცალო გაყიდვები მოულოდნელად აპრილში 0.4%-ით დაეცა, მაშინ როდესაც ანალიტიკოსები პირიქით, მის ზრდას მოელოდნენ. ამავე უწყების კიდევ ერთი ცნობით, აშშ-ში თებერვალთან შედარებით 1%-ით შემცირდა წარმოებული პროდუქციის, მაკოპლექტებელი და ნახევარფაბრიკატების მარაგები. გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით ამ მაჩვენებელმა 4.8%-ით დაიწია.
ამ ფონზე გამონაკლისი აღმოჩნდა მაღალტექნოლოგიური სექტორის კომპანიები, რომელთა აქციებს ფასი მოემატა ინვესტორთა მხრიდან მსოფლიო ეკონომიკის გამოჯანსაღების მოლოდინის გამო. მაგალითად, პროგრამული უზრუნველყოფის მწარმოებელი კომპანია Oრაცლე-ის აქციები 1.3%-ით გაიზარდა, CA Inc.-ის აქციები კი – 5.61%-ით. ამას ხელს უწყობდა კომპანიის მიერ გამოქვეყნებული ანგარიში, რომლის თანახმადაც 39%-ით გაიზარდა მისი წმინდა მოგება. არანაკლებ წარმატებული იყო ეს პერიოდი მოკროსქემების მწარმოებელი კომპანია Intel Corp.-ისა და Apple Inc.-სთვის, რომელთა აქციებმა შესაბამისად 2.71% და 2.9% მოიმატეს.
ნავთობის ფიუჩერსებზე ფასის შემცირების გამო დაიკლო ენერგეტიკული სექტორის კომპანიების ფასიანი ქაღალდების კოტირებებმაც. კერძოდ, მსოფლიოს უმსხვილესი ნავთობკომპანიის Exxon Mobil-ის აქციები 0.93%-ით გაიაფდა, ხოლო მისი კონკურენტების – Chevron da Conoco Phillips-ის აქციები კი – შესაბამისად 2.9% და 1.81%-ით.
შედეგად, 15 მაისის მდგომარეობით Dow Jones-ის ინდექსი 62.68 პუნქტით შემცირდა (-0.75%) 8268.64 პუნქტამდე,NASDAQ – 9.07 პუნქტით (-0.54%) 1680.14 პუნქტამდე, ხოლო შ&P-ის ინდექსი კი – 10.19 პუნქტით (-1.14%) 882.88 პუნქტამდე.
მაკროეკონომიკური მაჩვენებლების ფონზე მაისის ბოლო კვირის დასაწყისში სავაჭრო სესიები აშშ-ს საფონდო ბირჟებზე წამყვანი ინდექსების განსხვავებულ მიმართულებაზე დაიხურა. კერძოდ, აშშ-ს ვაჭრობის სამინისტრომ გამოაქვეყნა მონაცემები ახალი სახლების მშენებლობების მოცულობისა და ახალი სახლებისმშენებლობაზე გაცემული ნებართვების რაოდენობის შესახებ. ამათგან პირველი 12.8%-ით შემცირდა წინა თვესთან შედარებით 458 ათას ერთეულამდე, ხოლო მეორე – 3.3%-ით და შეადგინა 494 ათასი ერთეული. გამომდინარე აქედან, საშუალოდ 3-4%-ით გაიაფდა დეველოპერებისა და მშენებლობასთან დაკავშირებული კომპანიების აქციები.
ვაჭრობის შედეგად Dow Jones-ის ინდექსი 29.23 პუნქტით შემცირდა (-0.34%) 8474.85 პუნქტამდე, NASDAQ 2.18 პუნქტით გაიზარდა (+0.13%) 1734.54 პუნქტამდე, ხოლო შ&P-ის ინდექსი კი 1.58 პუნქტით დაეცა (-0.17%) 908.13 პუნქტამდე.
Mიუხედავად აღნიშნულისა, აშშ-ს საფონდო ბაზარზე მაინც შენარჩუნდა დაღმავალი ტრენდი. ამის მიზეზი ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ 2009 წლისთვის აშშ-ს მშპ-ს შესახებ პროგნოზის დაწევაა, ასევე პროგნოზი უმუშევრობის გაზრდის შესახებ. Yოველივე ამან უარყოფითად იმოქმედა იმ კომპანიათა აქციების კოტირებაზე, რომელთა საქმიანობა პირდაპირ არის დამოკიდებული ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე. ეს პირველ რიგში ეხება ფინანსურ კომპანიებს. მაგალითად, Goldman Sachs-ის აქციები 3.3%-ით გაიაფდა, ხოლო J.P.Morgan-ის ფასიანმა ქაღალდებმა კი ფასის 3.5% დაკარგა. გამონაკლისი აღმოჩნდა Bank of America (+2%). მან აქციათა დამატებითი ემისია განახორციელა სამთავრობო სტრეს-ტესტის საპასუხოდ, რომლის შედეგებმა აჩვენა, რომ ბანკს მეტი ფული სჭირდებოდა. სულ გამოშვებული იქნა 13.5 მლრდ დოლარის ღირებულების 1.25 მლრდ აქცია.
აშშ-ს საფონდო ბაზრისთვის უარყოფითი ფაქტორი იყო შრომის სამინისტროს მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები უმუშევართა თავდაპირველი დახმარებისათვის მიმართვების რაოდენობაზე. იგი მოსალოდნელზე უფრო მეტი აღმოჩნდა – 631 ათასი, ნაცვლად ნავარაუდევი 630 ათასისა. უარყოფითი შედეგი მოუტანა საფონდო ვაჭრობას ინვესტორების იმის შიშმა, რომ ხანგრძლივ რეცესიას შეეძლო მოთხოვნის შემცირება ნედლეულსა და მანქანების მოწყობილობაზე. სესიის შედეგად 4.11%-ით გაიაფდა აშშ-ს ალუმინის მწარმოებელი უმსხვილესი კომპანია Aლცოა Iნც.-ის აქციები. ანალოგიურად, მსოფლიოს ნავთობსაბადოების მომსახურების ერთ-ერთი უმსხვილესი კომპანიაSchlumberger Ltd.-ის აქციები 5.63%-ით შემცირდა.
თვის ბოლო კვირაში დადებითი მომენტი იყო აშშ-ს ფინანასთა მინისტრის ტიმოტი გეიტნერის განცხადება, რომ ბანკებისთვის გაწეულმა სახელმწიფო დახმარებამ ქვეყნის ფინანსური სისტემა გაამყარა. შედეგად, JPMorgan Chase & Co.-ის, Citigroup-ისა და Wells Fargo-ის აქციების კოტირებებმა შესაბამისად 1.01%, 0.81% და 2.37% მოიმატა. თუმცა, ბაზრის ლიდერი აღმოჩნდა ავტოგიგანტი General Motors, რომელის აქციებმა ერთბაშად 32.41% მოიმატეს მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა, რომ United Auto Workers პროფკავშირების წევრებმა შეძლეს წინასწარი შეთანხმების დადება ავტომწარმოებელსა და აშშ-ს ფინანსთა სამინისტროსთან შრომითი ხელშეკრულების პირობების შეცვლის შესახებ, რომელიც General Motors-ს გაკოტრებისგან დაიცავს.
ყოველივე ამას დაემატა ინვესტორთა განწყობა დაეფიქსირებინათ წინა პერიოდის სავაჭრო სესიებიდან მიღებული მოგება, რამაც ფინანსური სექტორის კომპანიების აქციებზე ფასის შემცირება გამოიწვია. მათ შორისაა Bank of America Corp. (-3%), აშშ-ს საკრედიტო ბარათების უმსხვილესი ოპერატორი American Express Co. (-3.1%), Master Card Inc. (-1.9%). ამ უკანასკნელის აქციების გაუფასურება დაკავშირებულია JPMorgan Chase & Co.-ის გეგმასთან, რომლის მიხედვით იგი თავისი კლიენტების ნაწილის გადაყვანას აპირებს კონკურენტ Vისა Iნც.-თან. Aმის შდეგადაცMaster Card Inc. კარგავს თავისი კლიენტების პორტფელის ნახევარზე მეტს, რომელიც 59 მლრდ დოლარადაა შეფასებული. უარყოფითი შედეგი მოიტანა რეგულატორების მიერ პრობლემური ბანკების – Bank United Financil Corp.-ის დახურვამ და მისი აქტივების კერძო ინვესტორებზე მიყიდვამ.
სავაჭრო სესიის შედეგებით Dოწ ჟონეს-ის ინდექსი 14.81 პუნქტით შემცირდა (-0.18%) 8277.32 პუნქტამდე,NASDAQ – 3.24 პუნქტით (-0.19%) 1692.01 პუნქტამდე, ხოლო შ&P-ის ინდექსი კი – 1.33 პუნქტით დაეცა (-0.15%) 887 პუნქტამდე.
ნავთობის ფასმა ბარელზე
60 დოლარს გადააჭარბა
მაისის თვის შუა პერიოდში ნავთობის ფასებმა დაიწია. ეს გამოიწვია აშშ-ს აქციათა ბაზარზე კოტირებების დავარდნამ, დოლარის გამყარებამ და სპეკულაციამ, რომ ნავთობის რეკორდული მარაგებისა და მოთხოვნის შესუსტების პირობებში ფასები ძალიან იყო გაზრდილი. საფონდო ბირჟებზე ფასების დაწევის შედეგად ინვესტორებს გაუქრათ ეკონომიკის გაუმჯობესებისა და, შესაბამისად, ენერგომატარებლებზე მოთხოვნის გაზრდის იმედი.
მართალია, ფასები მცირე ხნით გაიზარდა ბარელზე 60 დოლარამდე, რაც იმ ინფორმაციის შედეგი იყო, რომ ჩინეთში ნედლი ნავთობის იმპორტმა იმატა, მაგრამ ზოგადად სიტუაციაზე ამას რაიმე მნიშვნელოვანი შედეგი არ მოჰყოლია. კვალდაკვალ გაისმა აშშ-ს ენერგეტიკის დეპარტამენტის პროგნოზი “შავ ნავთობზე” მოთხოვნის კლების შესახებ.
აღნიშნული მიზეზებიდან გამომდინარე, New York Mercanile Exchange და InterContinental Exchange ბირჟებზე ნავთობის ფასი ივნისის ფიუჩერსული კონტრაქტის მიხედვით იყო ბარელზე 57-59 დოლარის ფარგლებში.
18 მაისის შემდგეგ ფასებმა ნავთობზე გარკვეულწილად იმატა. Eს მტელი რიგი ფაქტორებით იყო გამოწვეული. მათ შორისაა გეოპოლიტიკური ფაქტორი – მღელვარება ნიგერიაში: შეიარაღებულმა დაჯგუფებამ ცნობა გაავრცელა ორი ნავთობსადენის აფეთქების შესახებ, რომელიც უზრუნველყოფდა ნავთობის და გაზის მიწოდებას Chevron Corp.-ის ქარხნიდან ადგილობრივ ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებში და ელექტროსადგურებზე. ასევე აღსანიშნავია აფეთქება აშშ-ს ნავთობგადამამუშავებელ ქარხანაში და ზოგიერთი კომპანიების აქციათა გაძვირება საფონდო ბირჟებზე. ფასების ზრდას ხელი შეუწყო აშშ-ს ფინანასთა მინისტრის ტიმოტი გეიტნერის განცხადებამაც, რომ ქვეყნის ეკონომიკა გარკვეულწილად სტაბილიზირდა – მნიშვნელოვნად შემცირდა ეკონომიკური საქმიანობის მაჩვენებლების უმეტესობა.
შედეგად Dow Jones-ის ინდექსი 2.85%-ით გაიზარდა, მაღალტექნოლოგიური NASDAQ – 3.11%-ით, ხოლო ფართო ბაზრის ინდექსი შ&P კი – 3.04%-ით. ევროპაში ბრიტანული FTSE-მ 2.26%-ით მოიმატა, ფრანგულმა CAC-მა – 2.41%-ით, გერმანულმა DAX-მა კი – 2.42%-ით.
ინვესტორებმა ეს მოვლენები დადებითად მიიღეს. მათ საფონდო ინდექსების ზრდა ეკონომიკის აღდგენის პირველ ნიშნებად და შესაბამისად, ნავთობზე მოთზხოვნის ზრდის ნიშნად მიიჩნიეს. აქედან გამომდინარე 1 ბარელის ნავთობის ფასმა 60 დოლარს გადააჭარბა.
ფასების კატალიზატორი გახდა ტეხასის შტატში კომპანია Flint hills Resourses LLC-ის ერთ-ერთ ქარხანაში გაჩენილი ხანძარი და აშშ-ს ენერგეტიკის სამინისტროს ანგარიშგება, რომელის თანახმად საავტომობილო სეზონის მოახლოების გამო შეინიშნებოდა ნავთობისა და ბენზინის მარაგების შემცირება შესაბამისად 2.1 მლნ ბარელით 368.5 მლნ ბარელამდე და 4.3 მლნ ბარელით 204 მლნ ბარელამდე. კოტირებებს მხარდაჭერა გაუწია ევროსთან მიმართებაში დოლარის კურსის შემცირებამაც, რის გამოც ინვესტორები დაინტერესდენენ სასაქონლო ბაზრით, როგორც ალტერნატიული ინვესტიციით.
ანალიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ ბოლო პერიოდში გაჩნდა საფონდო ინდექსებსა და WTI მარკის უახლოესი თვის ნავთობის კონტრაქტს შორის კორელაციის შემცირების ტენდენცია. ამან შეიძლება გამოიწვიოს კორექცია ნავთობის ბაზარზე. სააქციო ბაზრებზე ინვესტორთა ოპტიმიზმის გავლენა ვრცელდება ნედლი ნავთობის გრძელვადიან ფასებზე. ეს იმის ნიშანია, რომ ინვესტორთა სულ უფრო მეტი რაოდენობა აკეთებს დაბანდებებს გრძელვადიანი მოთხოვნის აღდგენაში. მაშინ, როცა სააქციო ბაზრის დინამიკა სულ უფრო ნაკლებად განსაზღვრავს WTI მარკის ნავთობზე უახლოეს კონტრაქტზე ფასების ცვლილებას, იზრდება ალბათობა იმისა, რომ ფორვარდის მრუდის ახლო ბოლოზე განთავსებულ ფასებში მოთხოვნის დაბალი კონიუნქტურა ჩაიდება.
ნავთობზე ფასების დაწევას ვარაუდობს BNP Paribas-ის უფროსი ანალიტიკოსი ჰარი ჩილინგურიანი. ნავთობის დიდი მარაგებისა და განვითარებულ ეკონომიკებში საქმიანი აქტიურობის შემცირების გათვალისწინებით უნდა ველოდოთ მიმდინარე დონეების მნიშვნელოვან კორექციას. იმ შემთხვევაში, თუ ნავთობი უკან დაბრუნდება მარაგებიდან ბაზრებზე, მოსალოდნელია ფასების ვარდნა ბარელზე 40 დოლარამდე.
თვის ბოლო დღეებში ნავთობზე ფასების ზრდას ხელი შეუწყო ევროს მიმართ დოლარის კურსის ვარდნამ და ჩინეთში ნავთობზე მოთხოვნის მნიშვნელოვნად გაზრდამ. საბოლოოდ, New York Mercanile Exchange ბირჟაზე WTIმარკის ნავთობის ფასი ივლისის ფიუჩერსული კონტრაქტის მიხედვით 0.62 დოლარით გაიზარდა ბარელზე 61.67 დოლარამდე, ხოლო InterContinental Exchange ბირჟაზე ლონდონში კი ნავთობის ფასი ივლისის ფიუჩერსული კონტრაქტის მიხედვით გაძვირდა 0.85 დოლარით, დაიხურა რა 1 ბარელზე 60.78 დოლარის ნიშნულზე.
ამავდროულად, ელოდებიან ნავთობის ბაზარზე განწყობის გაუარესებას. ინვესტორები თამაშობენ დაწევაზე იმის მოლოდინში, რომ ოპეკის კრებაზე ნავთობის მოპოვების ქვოტები იგივე დონეზე დარჩება.
გასული წლის ბოლოდან ნავთობზე ფასები 86%-ით გაიზარდა და მიაღწია ბარელზე 62.26 დოლარს. ფასების ასეთ დინამიკაში არც თუ უმნიშვნელო როლი შეასრულა ოპეკის მიერ ნავთობის მოპოვების მოცულობის შემცირებამ. გასული წლის სექტემბრის შემდეგ “შავი ოქროს” წარმოების მიზნობრივი დონე შემცირდა კარტელში 4.2 მლნ ბარელით.
დოლარის ფასი ევროს
მიმართ 1.4-მდე დაეცა
მაისის დასაწყისში Fორეხ-ზე დოლარის დასუსტების შემდეგ 11 მაისს ბაზარზე კვლავ გაიზარდა მოთხოვნა დოლარზე. ამას ხელი შეუწყო უმსხვილესი ბანკების სტრეს-ტესტის შედეგების გამოქვეყნებამ, რომელმაც ახალ კაპიტალზე შეზღუდული მოთხოვნა აჩვენა. ხელშემწყობი ფაქტორი იყო ასევე მონაცემები აშშ-ს შრომის ბაზრის შესახებ, რომლებმაც ამერიკის ეკონომიკის აღდგენის იმედი ჩასახეს. თუმცა, უოლ-სტრიტის ანალიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ ბანკების ექსპერტიზა არც ისე მკაცრად ჩატარდა. საუბარია იმაზე, რომ რეგულატორებმა მეთოდოლოგიურ საფუძვლად აირჩიეს კაპიტალის აქტივებთან თანაფარდობის კოეფიციენტი შეფასებული რისკების მიხედვით.
კაპიტალის შეფასებისას სხვა მაჩვენებელი რომ გამოეყენებინათ, კერძოდ, ბანკის მთლიანი კაპიტალის შეფარდება (ბანკის პრივილეგირებული აქციებისა და არამატერიალური აქტივების გამოკლებით) აქტივებთან, მაშინ ბანკებს გაცილებით მეტი ახალი კაპიტალის მოზიდვა მოუწევდათ. გარდა ამისა, აშშ-ში გატარებული ეკონომიკისა და ბანკების მასტიმულირებელი ქმედებები სათანადო ზომების მხოლოდ ნაწილია. ბანკების მხრიდან სრულფასოვანი დაკრედიტების უნარი კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას.
ინვესტორთა განწყობის ამაღლებას ხელი შეუწყო არა მხოლოდ სტრეს-ტესტების შედეგებმა, არამედ ჩინეთიდან მოსულმა ცნობებმა საცალო გაყიდვების 14.8%-ით ამაღლების შესახებ. ამას დაემატა ევროპის ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელის, ჯან-კლოდ ტრიშეს ვარაუდი, რომ გლობალური ეკონომიკური ვარდნის პერიოდი შესაძლოა უკვე უკან დარჩა.
ამ პერიოდში ევრო/დოლარის წყვილი 1.3690 ნიშნულზე კოტირდებოდა, ბრიტანული ფუნტი დაახლოებით 1.5295 დოლარი ღირდა, ხოლო იაპონური იენი კი – 96.61 დოლარი.
ინვესტორთა პოზიტიურმა განწყობამ მას შემდეგ იკლო, რაც გამოქვეყნდა მონაცემები ევროზონაში წარმოების მოცულობის რეკორდული შემცირების შესახებ გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით. ამასთან ერთად ნავთობის ფასის გაზრდამ ბარელზე 60 დოლარამდე, ხელი შეუწყო ევროს გაზრდას 2 თვიან მაქსიმუმის დონემდე. გარდა ამისა, აშშ-ს ფინანასური კონტროლის ყოფილი თავმჯდომარის თქმით, ქვეყნის AAA რეიტინგი შეიძლება შეიცვალოს. მიუხედავად უარყოფითი ინფორმაციის ნაკადებისა, რომლებმაც ინვესტორებს შეახსენეს, რომ რეცესია ჯერ კიდევ არსებობს, საფონდო ბირჟებზე აღინიშნა დადებითი დინამიკა ამ ფონზეც ევრო დოლართან მიმართებაში გაძვირდა.
15 მაისს ევრო/დოლარის წყვილის კოტირება 1.36-ის დონეზე. ბრიტანული ფუნტი დაახლოებით 1.5225 დოლარი ღირდა. დოლარი/იენის წყვილი 95.7050 დონეზე კოტირდებოდა. გაზრდილი პოზიცია ევრომ დიდხანს ვერ შეინარჩუნა მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა მონაცემები ევროზონის მშპ-ს შესახებ, რომელმაც რეკორდული კლება აჩვენა. ეს შედეგად მოჰყვა წარმოების და საცალო გაყიდვების შემცირებისა და უმუშევრობის ზრდას. თუმცა, შერბილებული იყო როგორც საფონდო ბაზრების, ისე მაღალშემოსავლიანი ვალუტების ვარდნა. მონაცემებმა აშშ-დან ინფლაციისა და სამომხარებლო ნდობის შესახებ განამტკიცეს მოლოდინი რეცესიის შერბილების შესახებ.
მაისის ბოლო კვირაში დოლართან მიმართებაში მაღალშემოსავლიანი ვალუტების ფასის ზრდას ხელი შეუწყო ინფორმაციამ იმის შესახებ, რომ ცნობილი ამერიკული ბანკები – Goldman Sachs Group Inc., JPMorgan Chase & Co. და Mორგან შტანლეყ გაისტუმრებენ ვალს. საერთო მოცულობა ვალისა, რომელიც მათ TARP პროგრამის ფარგლების მიიღეს, 45 მლრდ დოლარია. ექსპერტების აზრით, ეს კლიენტებისა და დამატებითი კაპიტალის მოზიდვისა და კადრების ფუნქციონირების აღდგენის კარგი საშუალებაა. თუმცა, როცა ცნობილი გახდა, რომ რეიტინგების სააგენტომStandard & Poor’s-მა დაწია ბრიტანეთის რეიტინგი, ინვესტორები ფიქრობდნენ, რომ აშშ-საც შეიძლება იგივე ბედი ეწიოს ბიუჯეტის მზარდი დეფიციტის გამო. ამის გამო დოლარის ფასმა კვლავ დაიწია და ევრო/დოლრის წყვილი 1.383 დონეზე კოტირდებოდა.
22 მაისს ევრო/დოლარის წყვილის კოტირება 1.3935 დონეზე იყო. ბრიტანული ფასი 1.5875 დოლარი იყო, ხოლო იაპონური იენისა კი – 94.2850 დოლარი. შემდეგ დოლარის გაყიდვები გაიზრდა, რის გამოც ევროს კოტირებამ აშშ-ს ვალუტის მიმართ მიმდინარე წლის მაქსიმალურ დონეს მიაღწია. იგი აიწია 1.40 ნიშნულამდე. დოლართან ერთად თავიანთ პოზიციებს კარგავდნენ როგორც სახელმწიფო ობლიგაციები, ისე ჩვეულებრივი აქციებიც.