კრიზისის ახალი სახე

მაკა ღანიაშვილი

მსოფლიო ეკონომიკას გლობალური ფინანსური რეცესიის სამი ტალღა ელოდება – მიიჩნევენ ექსპერტები. გლობალური ფინანსური კრიზისის პირველი ტალღა, შეიძლება ითქვას, უკვე გადატანილია, მეორე ტალღა მოჰყვება უმუშევრობის სულ უფრო მზარდ დონეს, რადგან უმუშევრობის ზრდა ლოგიკურად განაპირობებს შემოსავლების კლებას, შემოსავლების კლება კი სავაჭრო ბრუნვას შეამცირებს, რაც ეკონომიკის განვითარებას დადებითად ნამდვილად არ წაადგება. კრიზისის მესამე ტალღა მოსალოდნელია 2010 წლის მეორე-მესამე კვარტალში, როგორც კი ცენტრალური ბანკები შეწყვეტენ ეკონომიკის სტიმულირების პროგრამებს.

ბოლო პერიოდში მსოფლიოში სულ უფრო თამამად საუბრობენ გლობალური ფინანსური კრიზისის შესაძლო დასრულების შესახებ. ყოველ შემთხვევაში, დადებითი ტენდენციები უკვე რომ შეინიშნება, ეს ნათელია. მაგალითად, ერთიანი ევროპული ვალუტის მოქმედების ზონაში მიმდინარე წლის მესამე კვარტალში, წინა სამი თვის მონაცემთან შედარებით, ეკონომიკის 0,4%-იანი ზრდა დაფიქსირდა. მართალია, გასული წლის მესამე კვარტალთან შედარებით ევროკავშირის წევრ 27 ქვეყანაში მშპ-მ 4.3%-ით დაიკლო, თუმცა მიმდინარე წლის მესამე კვარტალში მშპ-ს ზრდამ 0,3% შეადგინა. სასიკეთო ძვრებზე საუბრობენ აშშ-იც. მარტო ის რად ღირს, რომ ამერიკაში უკვე აღარ შეიმჩნევა უმუშევრობის იმ ტემპებით ზრდა, როგორსაც აქამდე ჰქონდა ადგილი.
მაგრამ ბევრი ექსპერტი მიიჩნევს, რომ ეს ყველაფერი მოჩვენებითი და მხოლოდ ფასადური ოპტიმიზმია, რადგან გლობალური ფინანსური სისტემა და მსოფლიო ეკონომიკა ახალი გამოწვევების წინაშე დგანან. ექსპერტები ეჭვობენ, რომ კრიზისის დასრულებაზე ფიქრი ჯერ ნაადრევია და ოპტიმისტური სტატისტიკური მაჩვენებლები მხოლოდ პირველადი ეფექტია სტიმულირების იმ გეგმებისა, რომლებიც მთავრობებმა შეიმუშავეს. დღეს უკვე შეიძლება თამამად ითქვას, რომ მსოფლიო ახალი გამოწვევებისთვის ემზადება. მაგრამ ამჯერად საქმე გვექნება კრიზისის ახალ სახესთან და თუ მიმდინარე გლობალური ფინანსური კრიზისის შუქურად აშშ და იქ დაწყებული კრიზისია მიჩნეული, ახალი კრიზისის სათავე შეიძლება დუბაი და მისი შესაძლო დეფოლტი გახდეს.
დუბაის შესაძლო კოლაფსი
არაბეთის გაერთიანებული საამიროების სიდიდით მეორე საამირო ბაზრებისა და ინვესტორებისთვის არასასიამოვნო სიურპრიზად იქცა. დუბაის ეკონომიკა კვლავ კრიზისის შედეგების გავლენის ქვეშაა, რომელიც Dubai Worლდ-ის მიერ კრედიტების გადახდის შეჩერებამ გამოიწვია. ნოემბრის თვეში დუბაიმ მსოფლიო ბაზარი შეაშფოთა განცხადებით სახელმწიფო ფონდ Dubai World-ის და დეველოპერ Nakhee-ის მიერ ვალის დროულად გადახდის უუნარობის შესახებ. აგვისტოში Dubai World-ის დავალიანება 59 მლრდ დოლარს შეადგენდა, რაც დუბაის 80 მილიარდის საერთო ვალის მოცულობის ნაწილია. ეს ცნობა მსოფლიო ინევსეტორებისთვის სიურპრიზი აღმოჩნდა.
ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ სახელმწიფო ჰოლდინგ Dubai World-ის და დეველოპერ Nakheel-ის დეფოლტის საშიშროება მსოფლიო ეკონომიკაზე არასახარბიელოდ აისახება. თუმცა ყველაზე ძლიერი დარტყმის ქვეშ აშშ-ს კომერციული უძრავი ქონების ბაზარი აღმოჩნდება, ვინაიდან Dubai World-ს და დეველოპერ კომპანიას Nakheel-ს რამდენიმე ამერიკული პროქტი და სასტუმროები ეკუთვნით. ნოემბრის თვეში იპოთეკური ფასიანი ქაღალდების გადაუხდელობამ 4,8 პროცენტს მიაღწია, რაც გასულ წელთან შედარებით, ფაქტობრივად, 6-ჯერ მეტია. Dubai World-ისა და Nakheel-ის პრობლემის გართულების შემთხვევაში ამერიკის კომერციული უძრავი ქონების ბაზარი შექმნილი ვითარების ერთადერთი მსხვერპლი არ იქნება. დუბაის საინვესტიციო ფონდი კანადაში რამდენიმე კომპანიისა და ბანკის აქციების მფლობელია. სააგენტო Standard & Poor”s-მა დუბაის საამიროს კუთვნილი ექვსი კომპანიის რეიტინგი “ნაგვის”” დონეზე, BBB-მდე შეამცირა. მათ შორის მსოფლიოში პორტების უმსხვილეს ოპერატორ DP World-ისაც. გარდა ამისა, რეიტინგები შეუმცირდა დუბაის ოთხ ბანკს. S&P-მა საკუთარი გადაწყვეტილება იმით ახსნა, რომ მთავრობის მიერ ამ ორგანიზაციების დახმარების ალბათობა მცირე რჩება. ამასთან, სააგენტომ განაცხადა, რომ ამ ბანკებისა და კომპანიების რეიტინგი დაკვირვების ქვეშ რჩება და მომავალში შესაძლოა, კვლავ შემცირდეს.
ბაზრის მონაწილეებმა დეფოლტის საშიშროების შესახებ ინფორმაციის შემდეგ სამშენებლო კომპანიებისა და ბანკების აქციებისგან გათავისუფლება პროცესი დაიწყეს. საამიროს ვალებმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა განვითარებული და განვითარებადი ეკონომიკების ურთიერთკავშირის არსებობა. მსოფლიოს ინვესტორების შიში მას შემდეგ გაძლიერდა, რაც დუბაის ხელისუფლებამ უარი თქვა, Dubai World-ს ვალის გარანტად დადგომოდა. საამიროს ფინანსთა მინისტრმა განაცხადა, რომ მთავრობა საინვესტიციო კომპანიის ვალების გადახდაში დახმარებისთვის არანაირი აქტივების გაყიდვას არ აპირებს. დუბაის მთავრობის განცხადებამ იმის შესახებ, რომ ხელისუფლება Dubai World-ს არ დაეხმარება, ინვესტორებს შორის გაუგებრობა გამოიწვია. ისინი Dubai World-ს სახელმწიფო კომპანიად მიიჩნევდნენ და დარწმუნებულები იყვნენ, რომ მათ მთავრობა ინვესტიციების დაცვის გარანტიას მისცემდა. მართალია, ბოლო პერიოდში დუბაის საამირომ აბუ-დაბიმ Dubai World-ს ვალის დასაფარად 10 მილიარდი დოლარი მაინც გამოუყო, თუმცა ეს დიდი ვერაფერი ხეირია იმ ჯაჭვური რეაქციის ფონზე, რომელიც დუბაის დეფოლტის შემდეგ მსოფლიო ეკონომიკაში უკვე დაიწყო.
კრიზისის ახალი სახე – სახელმწიფო ვალები
ინვესტორები თავს იმტვრევენ იმაზე ფიქრით, როგორ უნდა შეფასდეს დუბაის დეფოლტი – როგორც იზოლირებული მოვლენა თუ გაკოტრებების ახალი ტალღის მაცნე. ამერიკული გამოცემა The New York Times წერს, რომ მსხვილი ბანკები შეშფოთებულნი არიან კორპორაციებისა და მთავრობების პოტენციური სისუსტით კოლოსალური ვალების წინაშე. ანტიკრიზისული პროგრამების ხარჯები სახელმწიფოების ბიუჯეტების დეფიციტს იწვევს. სახელმწიფო ვალები გერმანიაშიც კი იზრდება, რომელიც ფრთხილი ფისკალური პოლიტიკის ბასტიონი იყო. ბულგარეთსა და ბალტიის ქვეყნებში კი საგარეო ვალებმა მათ მშპ-ებსაც გადააჭარბა.
ანალიტიკოსების დიდი ნაწილი ახლო მომავალში მსხვილი ქვეყნების დეფოლტს არ ელის. მაგრამ, როგორც გაზეთი წერს, დუბაის ხელისუფლების თავდაპირველმა უარმა – დახმარებოდა სახელმწიფო საინვესტიციო ფონდს ვალების დაფარვაში, შესაძლოა, პრეცედენტი შექმნას: სახელმწიფოები ბედის ანაბარა დატოვებენ კომპანიებს, რომლებიც, ინვესტორების აზრით, მთავრობის სრულფასოვან გარანტიებს ეყრდნობოდნენ.
დეფოლტების ტალღა, განსაკუთრებით კი განვითარებად ქვეყნებში, მომავალი ორი წლის განმავლობაშია მოსალოდნელი, როდესაც სახელმწიფოები თავიანთი მოქალაქეების ეკონომიკურ პრობლემებზე გააკეთებენ აქცენტს. ჰარვარდის ეკონომისტ კენეტ როგოფის აზრით, საკუთარი სესხებით დამძიმებული განვითარებული სახელმწიფოები უარს იტყვიან განვითარებადი ბაზრების დახმარებაზე. ამ უკანასკნელთ კი ვალების დასაფარად 2010 წლისთვის 65 მილიარდი დოლარი სჭირდებათ. რაც შეეხება კორპორაციებს, 2009-2010 წლებში მათ 200 მილიარდი დოლარის დაფარვა მოუწევთ. აქედან ნახევარი რუსეთსა და არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებზე მოდის. ჟPMორგან ჩჰასე-ის მონაცემებით, 2006-2008 წლებში რუსულმა კომპანიებმა ბანკებისგან ობლიგაციების ემისიის გზით 220 მილიარდი დოლარი ისესხეს, რაც ქვეყნის მშპ-ს 13%-ია. საამიროების ვალები კი 135,6 მილიარდ დოლარს შეადგენს, რაც მშპ-ს 53%-ია. საინტერესოა, რა ვითარებაა საქართველოს ბიუჯეტში საგარეო ვალებთან მიმართებაში.
საქართველოს საგარეო ვალის ტენდენციები
2005-2006 წლებში შეიმჩნეოდა საქართველოს საგარეო ვალის კლებადი ტენდენცია, რაც, ერთი მხრივ, საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდით და, მეორე მხრივ, სავალუტო კურსის ცვლილებით იყო გამოწვეული.
ზემოთ მოყვანილი ცხრილიდან ჩანს, რომ საგარეო ვალის მოცულობა ბოლო 2 წელია, მკვეთრად იზრდება, რაც 2008 წლის აგვისტოში განვითარებული მოვლენების შედეგია. თუმცა, საგარეო ვალის ზრდა 2007 წელსაც ფიქსირდება.
ბოლო სამი წლის განმავლობაში შემცირდა ევროგაერთიანების მიმართ დავალიანება, თუმცა მნიშვნელოვნად გაიზარდა დავალიანება მსოფლიო ბანკის, სავალუტო ფონდის და აზიის განვითარების ბანკის მიმართ.
გარდა ამისა, ბოლო 2 წლის განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა საქართველოს დავალიანება გერმანიის და საფრანგეთის მიმართ. მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდის მიმართ არსებული ვალდებულების შემდეგ სიდიდით მოდის სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების გამოშვებით (ევრობონდები) არსებული ვალდებულება, რომელიც 2009 წლის ბიუჯეტის მონაცემებით 831 მილიონ ლარს შეადგენს. 2008 წელს 5 წლის ვადით გამოშვებულ იქნა სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები, რომლის დაბრუნებაც 2013 წლისთვის არის განსაზღვრული.
უკვე აღვნიშნეთ, რომ უახლოესი რამდენიმე წლის განმავლობაში მთავრობები სახელმწიფო ვალების გადაუხდელობის პრობლემის წინაშე აღმოჩნდებიან. საინტერესოა, განვიხილოთ საგარეო ვალის მომსახურების საპროგნოზო მაჩვენებლები მომდევნო წლების მიხედვით (2010-2030).
ვალის ძირის გასტუმრების თვალსაზრისით საკმაოდ მძიმეა 2013 წელი, როდესაც მხოლოდ ვალის დასაბრუნებლად საჭიროა 771,76 მილიონი დოლარი – დაახლოებით, 1293 მილიონი ლარი, რაც 2009 წლის ბიუჯეტის შემოსავლების 25,2 პროცენტია. სავარაუდოდ, მოხდება ამ ვალდებულების გადაფარვა სხვა ფასიანი ქაღალდების გამოშვებით მიღებული სახსრებით.
საკმაოდ მაღალია საგარეო ვალის დაფარვის საპროგნოზო მაჩვენებელი მომდევნო წლებშიც, განსაკუთრებით 2019-2025 წლებში. საგარეო ვალის მომსახურებისთვის გადასახდელი პროცენტების მოცულობაც მაღალია 2010-2013 წლებში, რაც ძირითადად ევრობონდების დავალიანების მომსახურებით არის გამოწვეული. ყოველწლიურად სახელმწიფოს უწევს 7,5%-ის გადახდა, რაც ეკონომიკური კლების პირობებში საკმაოდ მაღალი განაკვეთია.
2010 წელი – 71,34 მილიონი დოლარი;
2011 წელი – 70,06 მილიონი დოლარი;
2012 წელი – 68,16 მილიონი დოლარი;
2013 წელი – 45,72 მილიონი დოლარი.
არსებობს მიდგომა, რომ ზღვარი, რომლის ზემოთაც საგარეო ვალის მოცულობის ზრდა ეკონომიკურ ზრდას აფერხებს, დაახლოებით, მთლიანი შიდა პროდუქტის 50%-ია. ასეთი მიდგომის მიხედვით ანალოგიური ზღვარი, ექსპორტთან მიმართებაში, 100-105%-ზე გადის. ეროვნული ბანკის მონაცემით, საქართველოს საგარეო ვალი ექსპორტის 72,6%-ია. ეროვნული ბანკის პროგნოზით 2009 წელს მოსალოდნელია მშპ-ს 4%-იანი კლება. გარდა ამისა, 2009 წელს მნიშვნელოვნად იზრდება საგარეო ვალის მოცულობა, მაშინ როცა 2009 წელს ექსპორტის მოცულობის მნიშვნელოვანი ზრდა მოსალოდნელი არ არის. თუ მსოფლიოში მიმდინარე ტენდენციებსაც გავითვალისწინებთ, ამ მიმართულებით საქართველოს ბიუჯეტს იოლად გადასატანი წლები ნამდვილად არ ელის. ევროპაში კი უკვე თამამად საუბრობენ სახელმწიფო დეფოლტების საშიშროების შესახებ.
ვინ გახდება პირველი “დუბაი”” ევროპაში
არაბეთის გაერთიანებულ საამიროებში გაჩენილი პრობლემა მთელი მსოფლიოსთვის იქცა საფრთხედ. მაშინ როცა ფინანსური ბაზრების ყურადღება გაერთიანებული საამიროებისკენ არის მიპყრობილი, დასავლური პრესა ყურადღებას უკვე იმაზე ამახვილებს, რომ შენელებული მოქმედების უფრო საშიში და ძლიერი ბომბი არაბეთის ნახევარკუნძულზე კი არა, ევროპაში, კერძოდ კი საბერძნეთშია.
შესაძლოა 1948 წლის შემდეგ, როდესაც გერმანიამ დეფოლტი გამოაცხადა, ანალოგიური ნაბიჯი პირველად სწორედ საბერძნეთმა გადადგას. ამ ქვეყანაში ფინანსური ვითარება კრიტიკულია და ევროკავშირის წევრობა რომ არა, დეფოლტი უკვე მომხდარი ფაქტი იქნებოდა. ამის მიზეზად ანალიტიკოსები სესხების მრავალწლიანი გამოყენების პროცესს და რბილ ფისკალურ პოლიტიკას მიიჩნევენ. მათი აზრით, ჩიხიდან გამოსავალი 2010 წლის ბიუჯეტის დეფიციტის 12,7-დან 9,1 პროცენტამდე შემცირებაა. როგორც ექსპერტები მიიჩნევენ, საბერძნეთის ხელისუფლება ხარჯების შემცირების სერიოზულ გზებს ვერ სახავს და მხოლოდ იმ პირების კონტროლს ამკაცრებს, ვინც გადასახადებს თავს არიდებს. ექსპერტების აზრით, აუცილებელია საექსპორტო პროდუქციის წარმოების გაზრდა, თუმცა ევროზონაში ბერძნული პროდუქცია არაკონკურენტუნარიანია. ევროზონაში საბერძნეთი პირველი ქვეყანაა, რომელიც დეფოლტის ზღვარზე აღმოჩნდა.
თუ ევროკავშირი საბერძნეთს მრავალმილიარდიან ფინანსურ დახმარებას აღმოუჩენს, ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ ეს მნიშვნელოვნად გერმანიის ხარჯზე მოხდება. იმის მიუხედავად, რომ საბერძნეთმა მაასტრიხტის შეთანხმება დაარღვია, რომლის მიხედვით ქვეყნის ბიუჯეტის დეფიციტმა მშპ-ს 3%-ს არ უნდა გადააჭარბოს, ათენის წინააღმდეგ სერიოზული სანქციები დღემდე არ განხორციელებულა.
სარეიტინგო სააგენტოები, რომლებიც კრედიტორების გადახდისუნარიანობას აფასებენ, ინვესტორებს წინასწარ აფრთხილებდნენ, რომ საბერძნეთს ვალების გადახდის უნარი შესუსტებული ჰქონდა, თუმცა იმ დროისთვის ასეთი შეფასებები გადაჭარბებულად მიიჩნიეს. Fitch-მა ქვეყანას გრძელვადიანი ვალის გადახდისუნარიანობის მაჩვენებელი საგრძნობლად შეუმცირა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმის შესაძლებლობა, რომ საბერძნეთი ვალებს ვერ გადაიხდის, მაღალია და ეს ფაქტი აღიარებულია.
საბერძნეთის სოციალისტური მთავრობის მიერ წარმოებული ეკონომიკური პოლიტიკის შემდეგ ასეთ დეგრადაცია გასაკვირი არ არის. ჯერ კიდევ ევროს შემოღებამდე “ბუნდესბანკის” ხელმძღვანელობა ევროზონაში სამხრეთ-ევროპის ქვეყნების მიღების საშიშროებაზე საუბრობდა, მაგრამ მაშინ ეკონომიკური რისკები პოლიტიკურმა მოსაზრებებმა გადაწონა და საბერძნეთი, თავისი ბუღალტრული მაქინაციების მიუხედავად, ევროზონაში მიიღეს. დღეს კი მათ, ვინც საბერძნეთის ევროკავშირში მიღებას ემხრობოდა, იმის აღიარება უწევთ, რომ გერმანელი სპეციალისტების არგუმენტები, ბოლომდე საფუძველს მოკლებული არ იყო.
მართალია, თავად ოფიციალური ათენი აცხადებს, რომ ქვეყანაში დეფოლტის “აბსოლუტურად არავითარი” რისკი არ არსებობს, თუმცა სხვა აზრის არიან ექსპერტები. ევროკომისარმა ეკონომიკის საკითხებში ხოაკიმ ალმუნიამ სააგენტო “Bloomberg”-ისათვის მიცემულ ინტერვიუში განაცხადა, რომ ევროკავშირის ხელისუფლება მზად არის საბერძნეთს ბიუჯეტის დეფიციტის პრობლემების მოგვარებაში დაეხმაროს. 8 დეკემბერს სარეიტინგო სააგენტომFitch-მა საბეძნეთის რეიტინგიე დასწია – პროგნოზით “ნეგატიური”. მანამდე კი Standard & Poor”s-მა განაცხადა, რომ შესაძლოა ქვეყნის სუვერენული რეიტინგი საგარეო ვალის მომსახურებაში არსებული პრობლემების გამო შეამციროს.
უფრო მეტიც, ბევრი ექსპერტი ამაზე შორსაც მიდის. სააგენტო Bლოომბერგ-ისათვის მიცემულ ინტერვიუშიStandard Bank-ის ექსპერტი სტივ ბეროუ აკეთებს პროგნოზს, რომ საბერძნეთმა და ირლანდიამ, შესაძლოა, ევროკავშირი 2010 წელს დატოვონ. მისი სიტყვებით, ამ ქვეყნების ევროკავშირიდან გასვლის მიზეზი შესაძლოა, მათში არსებული ეკონომიკური ვითარება გახდეს, რომელიც ევროზონის კანონმდებლობას ეწინააღმდეგება. “ჩვენ ეჭვქვეშ ვაყენებთ მიმდინარე კრიზისიდან ისეთი ქვეყნების გამოსვლის შესაძლებლობას, როგორიც ირლანდია და საბერძნეთია,” – განაცხადა მან. ანალიტიკოსის თქმით, ვიდრე ეს ქვეყნები ევროზონაში შედიან, მათ არ შეუძლიათ თავიანთი ვალუტების კურსის შესუსტება და ეკონომიკის საგადასახადო-საბიუჯეტო მხარდაჭერა. ამიტომ მათ ევროზონა, შესაძლოა, 2010 წლის ბოლომდე დატოვონ.
მართალია, მაასტრიხის შეთანხმება თეორიულად კრძალავს ევროზონის იმ ქვეყნისთვის დახმარების გაწევას, რომელიც გაკოტრების პირას აღმოჩნდა, მაგრამ რთული წარმოსადგენია, რომ ჩრდილოეთ-ევროპის ქვეყნებმა და ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა ბედის ანაბარა მიატოვონ ქვეყანა, რომელიც ვალებს ვერ იხდის, რადგან ასეთ შემთხვევაში ევროსადმი ნდობა სერიოზულად შესუსტდება. თუმცა მეორე საკითხია ის, თუ რა რეაქცია ექნებათ გერმანელ, ჰოლანდიელ და ფრანგ გადასახადის გადამხდელებს, როდესაც მათ ბერძნებისა და პორტუგალიელების გადარჩენის მიზნით გადასახადებს გაუზრდიან.
ერთი რამ ცხადია, ერთიან ევროპულ ვალუტას ნამდვილი “გამოცდა” ელის. მისი სრულყოფილება და უნარი – წინ აღუდგეს სერიოზულ გამოწვევებს – სასწორზე დგება. ექსპერტები საბერძნეთის ბედს ირლანდიას, ესპანეთს და ევროპის სხვა ქვეყნებსაც უწინასწარმეტყველებენ.
საბანკო კიზისის ახალ ტალღას ელიან გერმანიაში. პოლიტიკოსები და ფინანსიტები შიშობენ, რომ 2010 წელს გერმანიას, შესაძლოა, საბანკო კრიზისის ახალმა ტალღამ გადაუაროს. ექსპერტების აზრით, “ცუდი აქტივების” ჩამოწერის შედეგად ბანკების კაპიტალის მოცულობა, შესაძლოა, 100-120 მილიარდი ევროთი შემცირდეს. პოლიტიკოსები არასაკმარისად მიიჩნევენ Deutsche Bank-ის ხელმძვანელ იოზეფ აკერმანის ინიციატივას მცირე და საშუალო საწარმოების დაფინანსებისთვის სპეციალური ფონდის შექმნის შესახებ. მათი აზრით, საუკეთესო გამოსავალი ბანკების ნაციონალიზაცია იქნებოდა. “ბუნდესბანკის” წარმომადგენლები შიშობენ, რომ პრობლემური აქტივები, შესაძლოა, ნეგატიურად აისახოს საფინანსო ინსტიტუტების მდგომარეობაზე. ექსპერტების აზრით, 2010 წელს ბანკებზე დატვირთვამ, შესაძლოა, 90 მლრდ ევროს მიაღწიოს.
უკეთესი ვითარება არც ევროკავშირის ახალ წევრ ქვეყნებშია. აღმოსავლეთ ევროპის განვითარება დაფუძნებული იყო უპირველესად უცხოური კაპიტალის შემოდინებასა და იაფ კრედიტებზე, ორივე შესაძლებლობა დღეს ჰორიზონტიდან გაქრა. განსაკუთრებით მძიმე ვითარებაა უკრაინაში, ყაზახეთში და ბალტიის ქვეყნებში. ლიტვის სეიმმა 2010 წლის საფინანსო ბიუჯეტი რეკორდული დეფიციტით დაამტკიცა. დოკუმენტის თანახმად, ლიტვის ბიუჯეტის დეფიციტი მომავალ წელს ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის 10%-ს შეადგენს.
ბრიტანულმა კომპანიამ ჩრედიტ Market Analysis (CMA)-მა 63 ქვეყნის დეფოლტის შესაძლებლობების რეიტინგი გამოაქვეყნა. CMA-ს მონაცემებით, ყველაზე მაღალი რისკის ქვეშ ამ მხრივ უკრაინა დგას, სადაც დეფოლტის ალბათობამ მომდევნო 5 წლის განმავლობაში 53,7% შეადგინა. ათეულში უკრაინასა და რუსეთთან ერთად მოხვდნენ არგენტინა, ვენესუელა, ლატვია, ისლანდია, ლიტვა, დუბაი, ყაზახეთი და ლიბანი.
არაბულმა დეფოლტმა პანიკა რუსეთშიც შექმნა. რუსული კომპანიები ნელი მოქმედების ნაღმზე სხედან, რადგან მათ ასეულ მილიონობით ვალი აქვთ. რუსი ბანკირების განცხადებით, რესტრუქტურიზაციის მკაფიოდ გაწერილი გეგმის არარსებობის პირობებში, მოსალოდენლი დეფოლტის საფრთხე მატულობს. ივნისიდან მოყოლებული რუსეთის სავალუტო ბაზარზე ვითარება მნიშვნელოვნად უმჯობესდებოდა, რამაც გარკვეულწილად შექმნა იმის განცდა, რომ საფინანსო პრობლემები დაძლევისკენ მიდიოდა. თუმცა, დუბაიას დეფოლტმა რუსეთს შეახსენა, რომ არსებული მრავალმილიონიანი დავალიანებები ქვეყნისთვის კვლავ რეალურ საფრთხეს წარმოადგენს.
უკვე ნათელია, რომ დუბაის შესაძლო დეფოლტს შეიძლება ისეთივე გავლენა ჰქონდეს გლობალურ ეკონომიკაზე, როგორც ამერიკული გიგანტის Lehman Brother-ის გაკოტრებას 2008 წლის სექტემბერში. მაგრამ თუ აქამდე ფინანსურ კრიზისს სახელმწიფოები კერძო სექტორის სტიმულირების გეგმებით ებრძოდნენ, საინტერესოა, ახლა ვინ დაეხმარება თავად სახელმწიფოებს, რომელთა დეფოლტის საშიშროებაც მომდევნო წლებში სულ უფრო რეალური ხდება? შეიძლება, საქმე გვაქვს კრიზისის მართლაც ახალ სახესთან, რომელიც პირველ რიგში ევროპას ემუქრება. შესაბამისად, უკვე მერამდენედ დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ ერთიანი ევროპისა და ერთიანი მყარი ვალუტის არსებობის საკითხი ბებერ კონტინენტზე.