საფინანსო ბაზრების აიწონა-დაიწონა

რედაქციისგან

2010 წელს ფინანსური ბაზრები ცეკვის უცნაურ ილეთებს აკეთებენ. დიდი მცდელობების მიუხედავად, MSCI-ის გლობალური აქციების ინდექსი მაინც იმ ნიშნულს დაუბრუნდა, რაც წლის დასაწყისში იყო დაფიქსირებული.

იმდინარე წლის მაისის დასაწყისში საზოგადოებამ ნათლად დაინახა ბაზრების უაზრო ქმედებები. 6 მაისს უილ სტრიტის გასაოცარმა მერყეობამ დოუ ჯონსის ინდექსის დაახლოებით 1,000 მთელით დაწევა გამოიწვია. მაგრამ ევროზონის დახმარების პაკეტის შესახებ განცხადებამ, 10 მაისს ძლიერი შეჯიბრი მოიტანა შედეგად, თუმცა, მან მხოლოდ 24 საათს გასტანა.
ბაზრების ზიგზაგით წარმოდგენა განგრძობით დაბნეულობაზე აისახა, ეკონომიკური გარემო საქმიან ადამიანებს აბნევს. დადებითი მხარეა ამერიკის ეკონომიკის გაჯანსაღების ნიშნები, რომელიც პირველ მეოთხედში მოგების ზრდაში აისახა. ძალიან დაბალი მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთები ინვესტორებს ამხნევებს, ისინი მაღალი მოგების ზრდას იწყებენ და კორპორაციულ ფასიან ქაღალდებსა და აქციებში, რაც რისკიან აქტივებად მიიჩნევა, ფულს აბანდებენ.
თუმცა, აღნიშული სურათისთვის ბევრი ნეგატიური შტრიხის შეტანაა შესაძლებელი. ვროპული ეკონომიკები კვლავ იმედის გაცრუებას ჰპირდებიან ინვესტორებს (პირველი მეოთხედის მშპ-ის ზრდა მხოლოდ 0,2% იყო ევროზონაში). გოლდმან სატჩის სკანდალისა და საფინანსო რეფორმის გამო უოლ სტრიტი უფრო ნერვიული გახდა. მნიშვნელოვანია, თუ რამდენად მყარ გავლენას მოახდენს ჩინეთის მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება მსოფლიოს ყველაზე სწრაფად მზარდ მსხვილ ეკონომიკაზე.
ინვესტორები ვერ ჩამოყალიბდნენ ფისკალური პოლიტიკის შესახებ. მათ სურთ მთავრობებმა შეამცირონ მათი დეფიციტები და შიშობენ, რომ ევროპის გადარჩენის გეგმის გამოცხადებამდე საბერძნეთიდან მოვარდნილი ტალღის შესახებ, რომელიც ევროზონასა და მის ფარგლებს გარეთ ფინანსური კრიზისის ბაქტერიას მოიტანს.
მაგრამ, თუ ინვესტორებს ნამდვილად სურთ მთავრობებმა ფისკალური პოლიტიკის შემცირების პოლიტიკა გატარონ, ისინი ასევე შიშობენ იმ გავლენაზე, რაც შესაძლებელია განვითარებული ქვეყნების მხრიდან მიბაძვამ გამოიწვიოს. შოტლანდიაში, როიალ ბანკის ეკონომისტი, გრეგ გიბსი მის მოკვლევაში წერს: “წარმოიდგინეთ სისხლიანი ომი, თუ წამყვანი ეკონომიკებისთვის სავალდებულო იქნებოდა ორციფრიანი დეფიციტი მოგებაზე გაეყვანათ, ეს დიდი დეპრესიის მსგავსი, ან უარესი სცენარი იქნება. მიახლოებითი შედეგის განხილვაც კი, ცუდ შედეგამდე მიგვიყვანს, როდესაც სესხის ღირებულება აწევას იწყებს, როგორც ეს ბოლო დროს მოხდა ევროზონის პერიფერიაში, სესხის აღება რთულდება, ინფექცია აქციებსა და აქტივების გლობალურ ბაზრებს გადაედებათ.”
2009 წელს დაწყებული დაძაბულობა გრძელდება. ეკონომიკები სულს სამთავრობო სტიმულის პროგრამებით ითქვამენ. თუ ეკონომიკა ნორმალურ მდგომარეობას დაუბრუნდება, იქნება თუ არა საჭირო ოფიციალური მხარდაჭერა? მხარდაჭერის შეწყვეტის შემთხვევაში კი საკითხავია, როგორ გაართმევს ეკონომიკა თავს პრობლემებს?
ინვესტორების მხრიდან პრობლემის გადაჭრისას დადგა დღეები, როდესაც რისკიანი აქტივების (აქციები, საქონელი, ავსტრალიური დოლარი) ფასი გაიზარდა და რისკის მოძულე ინვეტორებმა გამოყოფილი კალათები შეიძინეს, მათ შორის, სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები და ამერიკული დოლარი.
მაისის დასაწყისში, სარისკო კალათამ ყველაზე ცუდი შედეგი აჩვენა: მაგალითად, ავსტრალიური დოლარის გაცვლითი კურსი იენთან მიმართებაში მხოლოდ ოთხ დღეში 6%-ით დაეცა.
აქტივების განთავსების გადაწყვეტილების მიღება უფრო და უფრო რთულდება. 2008 და 2009 წლებში ინვესტორები დიდ ფულს იშოვნიდნენ, თუ მართებულ ზარებს გააკეთებდნენ და კორპორატიული ობლიგაციების ნაცვლად, აქციებს შეიძენდნენ, ან სამთო მრეწველობის წილებს სახელმწიფო აქციების ნაცვლად. ევროზონის კრიზისმა გამოკვეთა, რომ ახლა ინვეტორებს კიდევ ერთი თავის ტკივილი – ქვეყნისა და ვალუტის რისკიც შეემატათ.
ინვეტორების ბოლოდროინდელი ეჭვიანობის საუკეთესო საზომია VIX ანუ მოწყვლადობის ინდექსი (volatility index), რომელიც Chicago Board Options Exchange-ზეა ასახული. ინდექსი აჩვენებს ფასს, რომლის გადახდაზედაც თანახმაა ინვესტორი ბაზრის ცვალებადობისგან თავის დაზღვევის მიზნით, 2009 წლის შუა პერიოდში ინდექსი მყარად მცირდებოდა, მიმდინარე წლის მაისის დასაწყისში კი გაორმაგდა.
ერთადერთი აქტივი, რომელიც მყარად იზრდებოდა ფასში მიმდინარე წელს, არის ოქრო, რომელმაც 12 მაისს უნციაზე 1237 დოლარს მიაღწია. ოქროს ზოდები ორმხრივ ფსონად განიხილება: რისკმოძულე ინვესტორების თავშესაფარი და რისკის ბარიერი, რომ მთავრობა ცდუნდება და მათ ვალებს გაბერავს. აღნიშნული რისკის აღქმა გაძლიერდა, როდესაც ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა თანხმობა განაცხადა შეეძინა ევროზონის სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები გადარჩენის პაკეტის ფარგლებში.
უნდა ითქვას, რომ ამ პერიოდში ბაზრის კონსოლიდაცია გადაუდებელი იყო. 2009 წლის მაისის შემდეგ სააქციო ბაზრები თითქმის სწორი ხაზით გაიზარდა, რადგან გაძლიერდა შიში ფინანსური სექტორის დაღმავლობის შესახებ, გლობალურმა ეკონომიკამ კი, ფსკერს მიაღწია. შედეგად, აქციების ფასის ოდნავ შემცირებული ღირებულება გრძელვადიან პერსპექტივაში გაძვირდა. მაღალშემოსავლიანი კორპორატიული ფასიანი ქაღალდების სპრედი 2009 წლის დასაწყისიდან 16%-ით შემცირდა.
ეკონომისტი კრის უოლთინგი აცხადებს, რომ ეს ციკლური ხარის ბაზრის კლასიკური “მეორე ფაზაა”, სადაც ინვესტორები სააქციო კაპიტალს რბოლის დასაწყებად იღებენ. მოცული ეკონომიკური და პოლიტიკური პერსპექტივები ბურუსით მოცული რჩება, როგორც მონეტარული, ასევე ფისკალური პოლიტიკის კუთხით, რაც დიდ გავლენას ახდენს მთავრობის დამატებით რეგულაციებზე, ეკონომიკურ ზრდასა და მოგებაზე. დახმარების პროგრამების (რომლის საფუძველზეც ცენტრალური ბანკები ქმნიან ფულს აქტივების შესაძენად) შემცირებით, ბაზრებს ლიკვიდურობის მხარდაჭერის ფუფუნება ჩამოერთმევათ, უფრო საოცარი ის იქნებოდა, თუ მათ ამოსუნთქვისათვისაც კი არ დარჩებოდათ დრო.