ინფლაციის ისტორია

თათა ალშიბაია

ინფლაციის გაანგარიშების
მეთოდიკა და ინფლაცია
ისტორიულ ჭრილიში
ინფლაცია ყველა კრიზისის წინადღე იყო. მუდმივად პრობლემის საშველად მოსული ბიზნესმენები და პოლიტიკოსები სწრაფად ზრდიდენ ინფლაციის დონეს, შემდეგ შველოდნენ, გადადიოდნენ დეფლაციაში და ეკონომიკის ინსულტს იწვევდნენ. ინფალცია ბიზნესის ხელშემწყობი ინსტრუმენტიც არის და ნგრევის ბერკეტიც. ამიტომაც ჩვენ ამუწურავად ვმსჯელობთ მასზე, განსაკუთრებით კი დღეს – კრიზისის ეპოქაში. კარგია თუ ცუდი ინფალცია? აქვს თუ არა მას დოზა და რას გვასწავლის ისტორია?

1. 1929 წლის დეპრესიის გამომწვევი მოვლენების მიმდინარეობა შემდეგნაირად წარმოგვიდგება: ვალების ლიკვიდაცია და მასთან დაკავშირებული იძულებითი გაყიდვები (2008 წელს დელევერიბის ანალოგი);
2. მიმოქცევაში ფულადი მასის მოცულობის შემცირება (ლიკვიდობის კრიზისი);
3. იძულებითი გაყიდვების გამო აქტივების ფასების მინიმალურ დონემდე დაწევა;
4. ბიზნესში შემოსავლების შემცირება;
5. პროდუქტიულობის, ბრუნვის შემცირება და დასაქმების დონის დაცემა;
6. პესიმიზმი, სისტემისადმი ნდობის დაკარგვა;
7. ფულის დაგროვება, მარაგებისადმი გადაჭარბებული მისწრაფება;
8. დეფლაცია, ფასების დაცემა, უმუშევრობა და დეპრესია.
მსოფლიოს საფინანსო ბაზრებზე კვლავაც დიდი გაურკვევლობაა. სულ უფრო და უფრო ძლიერდება რეცესიის მოლოდინი. პროგნოზების მიხედვით მოთხოვნა შემცირდება. თავის მხრივ აღნიშნული ფაქტი იწვევს საინვესტიციო და სამომხმარებლო ხარჯების შემცირებას. ამიტომაც არის, რომ კრიზისამდე ფასების ზრდასა და ინფლაციაზე ვსაუბრობდით. ეხლა კი, მსოფლიო ფინანსური კრიზისის ფონზე ადგილი აქვს ერთობლივი მოთხოვნის შემცირებასა და ფასების ფართომასშტაბიან კლებას. ამიტომაც სრულიად საფუძვლიანია დეფლაციურ პრობლემებზე ყურადღების გამახვილება და მსჯელობა იმაზე, გვემუქრება თუ არა დღეს დეფლაციის საფრთხე ისევე, როგორც ეს იყო დიდი დეპრესიის დროს.
2007 წლამდე აშშ-ში მშენებლობების მაღალი ტემპების, აშენებულ ფართებზე არაადეკვატურად მაღალი ფასების, მშენებლობაში არსებული დიდი მოცულობის ინვესტიციებისა და იპოთეკური დაკრედიტების არასათანადო მეთოდების გამოყენების გამო, აშშ-ს უძრავი ქონების ბაზარი გაჯერდა და ფასებმა სწრაფად იწყო ვარდნა. ამას მოჰყვა ინვესტორთა მხრიდან დიდი დანაკარგები, რასაც ისიც ემატებოდა, რომ საბანკო დაწესებულებები ხშირ შემთხვევაში თანამონაწილეობის გარეშე, დაბალი საპროცენტო განაკვეთით გასცემდნენ კრედიტებს უძრავი ქონების შესაძენად. ყოველივე ზემოთქმულმა გამოიწვია მასობრივი გადაუხდელობები, რამაც საბანკო სექტორს სერიოზული პრობლემები შეუქმნა. პრობლემა იმანაც გაამწვავა, რომ ნავთობზე ფასები უპრეცედენტოდ გაიზარდა და 2008 წლის ივლისის დასაწყისში გადააჭარბა ბარელზე 140 დოლარს.
ჩვენი ანალიზის მიზანია ვიმსჯელოთ, როგორია დღეს რეალური ვითარება საქართველოში და მსოფლიოში; როგორია ინფლაციური პროცესები და გვემუქრება თუ არა დეფლაციის საფრთხე.
ინფლაციის არსი
ინფლაცია წარმოდგება ლათინური სიტყვისაგან ინფლატიონ და ნიშნავს გაბერვას. ინფლაციას იწვევს ფულის მიმოქცევის არხების ავსება ჭარბი ფულით შესაბამისი სასაქონლო უზრუნველყოფის, ანუ სასაქონლო მასის ადექვატური ზრდის გარეშე. ამას შედეგად მოჰყვება ფასების ზრდა, როგორც სამომხმარებლო, ისე საწარმოო დანიშნულების საქონელზე. ძვირდება მოსახლეობის საარსებო საშუალებები.
ფულის რაოდენობრივი თეორია კარგად ხსნის ინფლაციის არსს. აღნიშნული თეორიის თანახმად ეკონომიკაში არსებული ფულის რაოდენობა განსაზღვრავს ფულის ღირებულებას. ფულის მიწოდების ზრდა კი ინფლაციის ძირითადი მიზეზია. მილტონ ფრიდმანის განმარტებით “ინფლაცია ყველგან და ყოველთვის მონეტარული მოვლენაა.
მონეტერისტული ანალიზის თანახმად, რომ სწრაფად მზარდი ინფლაციის მიზეზი ფულის მიწოდების ზრდის მაღალი მაჩვენებელია.
1911 წელს ი. ფიშერმა თავის ნაშრომში “ფულის ძალაუფლების შეძენა” ჩამოაყალიბა ფულის რაოდენობის თეორია,2 სადაც ახსნილია, რომ ფულის მიწოდება შეეფარდება მის სიხშირეს. ნიშნული, რომელზეც დოლარი ტრიალებს ბაზარზე, უდრის მწარმოებლურობას გამრავლებულს ფასის დონეზე. უფრო მნიშვნელოვანი, ალბათ, იმის მიგნებაა, როგორ შეიძლება გამოიწვიოს რეალური საპროცენტო განაკვეთის ნომინალურიდან გადახრა ცვალებადმა სიხშირემ და ფასებმა. ამგვარად, ფულად ფაქტორებს შეუძლია გამოიწვიოს ფასების სწრაფი ზრდაცა და გაკოტრებაც.
ფიშერის თანახმად, დოლარის ღირებულება უნდა მიებას არა ოქროს ფასს, არამედ სასაქონლო კალათას. ეს გახდება ყველა იმ ცენტრალური ბანკის მასულდგმულებელი, რომელსაც ფასების სტაბილურობის შენარჩუნება სურს.
ირვინგ ფიშერს სჯეროდა, რომ ფულის მსყიდველობითუნარიანობის ცვალებადობა მაკროეკონომიკური პრობლემის ძირითადი მიზეზია და ამ ცვალებადობის თავიდან აცილება შეიძლება ფულის მიმოქცევის შესაფერისი მართვის მექანიზმით. მან დაასკვნა, რომ ფულის მსყიდველობითუნარიანობის მოსალოდნელი ცვლილებები დიდ ზეგავლენას ვერ ახდენს ვაჭრობაზე, რადგან მის კომპენსირებას სარგებლის განაკვეთი არეგულირებს. კერძოდ, ისინი არ ზემოქმედებენ ბუმებისა და დეპრესიების წარმოქმნაზე. მან შეამჩნია, რომ არასაკმარისია ფასის მიხედვით სარგებლის ნორმის რეგულირება, განსაკუთრებით კი ხანმოკლე პერიოდისათვის. მისი აზრით, ხანმოკლე პერიოდში ხშირად მოულოდნელად ხდება ფულის მსყიდველობითუნარიანობის ცვლილება.
ფიშერის ვარაუდით, მსესხებელ ფირმებს უკეთესი შორსმჭვრეტელური მიდრეკილება აქვთ, ვიდრე გამსესხებლებს, რომლებადაც უმეტესწილად ოჯახები გვევლინებიან. შედეგად ინფლაცია ასტიმულირებს ინვესტიციებსა და ვაჭრობას. თუ სესხების გამცემებს უკეთესი განჭვრეტის უნარი აქვთ, ვიდრე გამსესხებლებს, მაშინ ნაკლებადაა მოსალოდნელი ინფლაციური ბუმი. ერთობ პრიმიტიულად გამოიყურება ასეთი მიდგომები ინფლაციისა და სარგებლის ნორმების შესახებ. თუმცა ინფლაციისა და სარგებლის ნორმების ავტორისეულმა ანალიზმა დასაბამი მისცა კვლევის სფეროს, რომლებიც დღესაც საკმაოდ თანამედროვედ გამოიყურება.
დეფლაციის არსი
დეფლაცია ეს არის საქონელსა და მომსახურებაზე ფასების საერთო დონის შემცირება. იგი იწყება მაშინ, როდესაც ინფლაციის მაჩვენებელი ნულს ქვემოთ ეცემა. დეფლაცია თანამედროვე ეკონომიკის დიდი პრობლემაა.
დეფლაცია არის ფასების არა დროებითი შემცირება, არამედ მუდმივი და უწყვეტი პროცესი.
დეფლაციური მოლოდინი კიდევ უფრო უწყობს ხელს დეფლაციური პროცესების გაღრმავებას. დეფლაციის მოლოდინში ადამიანები გადადებენ საქონლისა და მომსახურების ყიდვას მანამე, სანამ ფასები უფრო მეტად არ დაეცემა. ეს დეფლაციურ სპირალს უწყობს ხელს. ეცემა ინვესტიციები, მცირდება მოთხოვნა საქონელსა და მომსახურებაზე.
დეფლაცია მჭიდროდაა დაკავშირებული რისკთან. იმისათვის, რომ ლიკვიდობის საფრთხისაგან დაიცვან თავი, ინვესტორები თავს არიდებენ და წყვეტენ ინვესტიციების განხორციელებას.
დეფლაცია ზრდის რეალურ ხელფასს, რომლის დაწევაც მენეჯმენტისათვის საკმაოდ რთული და ხშირ შემთხვევაში შეუძლებელიცაა. ამის შედეგად ადამიანები კარგავენ სამუშაო ადგილებს, და იზრდება უმუშევრობის დონე ქვეყანაში. დეფლაციური სპირალი თანამედროვე მაკროეკონომიკური ვერსიაა, რომელსაც ჭარბწარმოების კრიზისთან მივყავართ.
ინფლაციის ტარგეტირება
ინფლაციის ტარგეტირება არის ეკონომიკური პოლიტიკა, რომლის დროსაც ქვეყნის ცენტრალური ბანკი ანგარიშობს და აქვეყნებს ინფლაციის არსებულ და მომავალ დონეს. ინფლაციის ტარგეტირებით ცენტრალური ბანკი ცდილობს არსებული ინფლაცია საპროცენტო განაკვეთის ცვლილებით მიუახლოვოს სასურველ დონეს.
ინფლაციის ტარგეტირების რეჟიმი შედარებით ახალია და მისი პოპულარობა თანდათან იზრდება. ახალი ზელანდია იყო პირველი ქვეყანა, რომელმაც 1991 წელს ტარგეტირების რეჟიმზე გადასვლა ამჯობინა. დღეისათვის ინფლაციის ტარგეტირებას უკვე მრავალ ქვეყანაში მიმართავენ.
ეროვნული ბანკი საქართველოში ყოველდღიურ ინფორმაციას აგროვებს კომერციული ბანკებისა და მთავრობისაგან. ხდება დაკვირვება ბანკთაშორის ბაზარზე, ანალიზდება ზოგადი ტენდენციები და ფინანსური აგენტის კონკრეტული მნიშვნელოვანი ქცევები. ტარდება კვლევები საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე მაკროეკონმიკური ტენდენციების შესახებ. ყველა ეს ანალიზი და კვლევა წარედგინება მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტს, რომელიც თვეში ერთხელ იკრიბება და იღებს გადაწყვეტილებას ინფლაციის სამართავად მონეტარული ინსტრუმენტების გამოყენების შესახებ.
თუ ინფლაცია საანგარიშო პერიოდში მიზანზე (გარკვეულ დონეზე) მაღალია, მაშინ ცენტრალური ბანკის ამოცანაა, საპროცენტო განაკვეთის აწევით შეამციროს ფულის მიწოდება, რაც თავისთავად ინფლაციის დონეს ამცირებს.
იმ შემთხვევაში, როცა ინფლაცია ნაკლებია ქვეყნის ცენტრალური ბანკის მიერ დადგენილ ზღვარზე, ცენტრალური ბანკი ამცირებს საპროცენტო განაკვეთს, ეს კი თავის მხრივ განაპირობებს ფულის მიწოდების ზრდას და საბოლოო ჯამში ინფლაციას სასურველ დონემდე აბრუნებს.
მიზნობივი ინფლაციის მოდელის უპირატესობები:
იგი გარკვეულ პასუხისმგებლობას აკისრებს პოლიტიკოსებსაც.
გამჭვირვალობა ამცირებს ფინანსურ და ეკონომიკურ გაურკვევლობას. ცენტრალური ბანკის მიერ თავისი გეგმებისა და მოლოდინების შესახებ ინფორმაციის მეტი დოზით მიწოდება შეამცირებს ფინანსური ბაზრის წარმომადგენლების გაუთავებელ ვარაუდებს, როგორმე გამოიცნონ ცენტრალური ბანკის მიზნები. ეს თავისთავად გაამარტივებს მეწარმეთა და მომხმარებელთა დაგეგმვასაც.
მიზნობრივი ინფლაცია კარგი იარაღია ფასების ვარდნის საწინააღმდეგოდ.
ინფლაციის პროგნოზირების ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა დადგინდეს დროითი კავშირი ინფლაციასა და მის ფაქტორებს შორის, რითაც შესაძლებელი ხდება ინფლაციური პროცესების მართვა. აღსანიშნავია, რომ მოქმედ ფაქტორებსა და ინფლაციას შორის დროითი ლაგი არსებობს, ანუ ფაქტორები მყისიერად არ იწვევენ ინფლაციურ პროცესებს. ამიტომაც, პროგნოზირების ამოცანაა ამ დროითი “დაგვიანების” განსაზღვრა. მაგალითად, ფულის მასის ზრდასა და მისი საქონლით დაფარვას შორის დამოკიდებულების პროგნოზირებისათვის საჭიროა წარმოების მოცულობისა და ფასების დონის დინამიკის ანალიზი. ფასების ინდექსი ინფლაციის მოახლოების საკვანძო სიგნალიზატორს წარმოადგენს. თუმცა, არაა გამორიცხული, რომ იგი ინფლაციის რეალურ დონესთან შედარებით უფრო დაბალი აღმოჩნდეს. ამის მრავალი მიზეზი არსებობს, რომელთაგან აღსანიშნავია: ხშირ შემთხვევაში ფასები იზრდება ახალ პროდუქციაზე, რომელიც ფასების ინდექსის განსაზღვრაში არ მონაწილეობს; მომპოვებელ და ენერგეტიკულ დარგებში ფასების ზრდა გარკვეული დროის დაგვიანებით ფასების ინდექსის გაანგარიშებაში მონაწილე სამომხმარებლო საქონლის გაძვირებას იწვევს.
ინფლაციის ადექვატური შეფასება შესაძლებელია მხოლოდ ეფექტური მაჩვენებელთა სისტემის გამოყენებით. მსოფლიო პრაქტიკაში ინფლაციის საერთო დონის დახასიათებისათვის გამოიყენება ორი მაჩვენებელი: სამომხმარებლო ფასების ინდექსი, რომელიც საშუალებას იძლევა შეფასდეს ინფლაციის დონე სამომხმარებლო ბაზარზე და მშპ-ს დეფლატორი, რომლითაც ფასდება ინფლაციის დონე ქვეყანაში წარმოებული და მოხმარებული მთლიანი დოვლათის მიხედვით.
დღეისათვის საქართველოში სამომხმარებლო ფასების ინდექსია ერთადერთი მაჩვენებელი, რომლის საშუალებითაც ქვეყანაში ინფლაციის დონე იზომება. სფი იანგარიშება ლასპეირესის ფორმული მიხედვით, რომელიც წმინდა სახით სტატისტიკაში გამოიყენება საცალო ფასების ინდექსის ასაგებად. ამ ფორმულის მიხედვით შემდეგნაირად განისაზღვრება ინფლაციის დონე საბაზისო პერიოდის წონებზე დაყრდნობით.
ლასპეირესის ფასების ინდექსი

პააშეს ფასების ინდექსი

კორ-ინფლაციის არსი
ინფლაციის გაანგარიშებისათვის გამოიყენება ისეთი მაჩვენებელი, როგორიცაა კორ ინფლაცია. კორ ინფლაციის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ სამომხმარებლო ფასების ინდექსიდან გამოირიცხება საკვებისა და ენერგიის ფასები, რომლებიც თვის განმავლობაში სწრაფად იცვლება.
ბოლო წლების გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ აშშ-ში ცპი-ს მაჩვენებლები დაახლოებით 1.1 %-ითაა გადაჭარბებული ინფლაციის რეალურ მაჩვენებელზე 1996 წელს, და ცოტათი უფრო მეტით ბოლო 20 წლის განმავლობაში.
გამოკვლევებმა ასევე უჩვენა, რომ გადახრას ზოგჯერ იწვევს ცპი-ის მეთოდოლოგიის არაადექვატურობა. ზოგ შემთხვევაში ცპი არ შეესაბამება მომხმრებელთა შესყიდვებს, ხარისხის ცვლილებას საქონელსა და მომსახურებაზე, ახალი პროდუქიის შემოტანასა და ფასდაკლებების ზრდას მაღაზიებში.
დიდი მნიშვნელობა აქვს აღნიშნული გადახრის ზრდას ოფიციალური ინფლაციის საპროცენტო განაკვეთის ცვლილებაში:
1) ცვლილება რეალურ ხელფასში. რეალური ხელფასის ზრდა.
2) ბიუჯეტის დანახარჯების ზრდა.
წლიური ინფლაცია გაანგარიშებულია, როგორც პროცენტული ცვლილება მოცემული თვის სამომხმარებლო ფასების ინდექსისა წინა წლის შესაბამისი თვის ანალოგიური მაჩვენებლის მიმართ.
ინფლაციის ისტორიული მაგალითები
ფულადი სისტემის კოლაფსსა და ჰიპერინფლაციას ადგილი ჰქონდა სხვადასხვა დროს სხვადასხვა ქვეყანაში, მაგრამ მსოფლიო ისტორიაში განსაკუთრებულია გერმანიის შემთხვევა. იგი იშვიათი სიმძიმით დაატყდა თავს განვითარებული ეკონომიკის მქონე ქვეყანას. ასეთი სავალალო შედეგები არც ერთ სხვა ინფლაციას არ მოჰყოლია.
ჰიპერინფლაცია, რომელიც 1920-1923 წლებში გერმანიაში მძვინვარებდა, XX საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური ტრაგედია იყო. “გერმანელი ხალხი არაფერს ისე არ გაუმწარებია, არ გაუბოროტებია და ჰიტლერის მიღებისათვის ისე არ მოუმზადებია, როგოც ინფლაციას – წერდა სტეფან ცვაიგი.
1920 წლის იანვრიდან 1923 წლის ნოემბრამდე პერიოდში მარკის კურსი დოლართან მიმართებაში 100 მილიარდჯერ დაეცა. 1 დოლარი 4.2 ტრილიონი მარკა ღირდა.
ჰიპერინფლაციის მიზეზები ომსა და გერმანელ კანონმდებლებს უკავშირდება, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს სახელმწიფოს მიერ მოქალაქებისთვის ქაღალდის ფულის ოქროზე გადაცვლის უფლების შეზღუდვას. ამასთან ერთად, ცენტრალურ ბანკს მიეცა უფლება ახლად გამოშვებული ბანკნოტებისათვის უზრუნველყოფის რეზერვად გამოეყენებინა სახელმწიფო და კომერციული ქაღალდები. ამან სახელმწიფოს მისცა საშუალება, ფული ომის საწარმოებლად ებეჭდა, რასაც შედეგად ფასების ზრდა მოჰყვა. 1918 წლის დასასრულს მარკა დოლართან მიმართებაში 50%-ზე მეტად გაუფასურდა.
გერმანელ-ეკონომისტთა დიდმა ნაწილმა სწორად ვერ გაიგო პირველი მსოფლიო ომის შემდგომი ინფლაციის მიზეზები. ისინი ამას დადებითი საგადასახადო ბალანსის არსებობით ხსნიდნენ. ვალტერ ოიკენს (1891-1950წწ) ასეთი ახსნა არ აკმაყოფილებდა და ამის გამო მიმართა თეორიას, რომელიც მას ეკონომიკური რეალობის არსში წვდომის საშუალებას აძლევდა.
ვ. ოიკენმა შეიმუშავა საგადასახდელო ბალანსის თეორია3, რომლის მიხედვითაც ინფლაციის მიზეზი იყო არა სახელმწიფო ბანკის მიერ განხორციელებული ფულის ემისია, არამედ ბაზარზე გაუფასურების გამო ფულზე გაზრდილი მოთხოვნა. ამ თეორიის მიხედვით ასეთი გაუფასურების მიზეზი ქაღალდის ფულის ექსპორტია. რომლის მიზეზიც, თავის მხრივ, გერმანიის დიდი საგადასახდელო ვალდებულებებია საზღვარგარეთის მიმართ. ასეთ პირობებში უცხოელები სწრაფად ყიდდნენ მიღებული ქაღალდის ფულს, რაც ხელს უწობდა მარკის კურსის დაცემას. ამის შედეგად მოჰყვებოდა, პირველ რიგში, საიმპორტო და შემდეგ კი ყველა სხვა სახის ფასების ზრდა. ოიკენმა გერმანიის საგადასახდელო ბალანსის თეორიის გაკრიტიკების შემდეგ შემოგვთავაზა ინფლაციის თეორიული ანალიზი. მისი აზრით ინფლაციის მიზეზი ბიუჯეტის დეფიციტი და სარგებლის განაკვეთის ხელოვნური შეზღუდვაა. საგადასახდელო ბალანსის თეორტიკოსები ცდებოდნენ, როცა დეფიციტს განიხილავდნენ, მხოლოდ როგორც შედეგს. ფულის რაოდენობა არა მარტო დეფიციტის დაფინანსების, არამედ სტიმულირებული დაბალპროცენტიანი საბანკო კრედიტის გამოც იზრდება. ეს კი პროდუქტების ბაზარზე ფასებს ზრდის, რაც თავის მხრივ ბიუჯეტის დეფიციტს, კრედიტებზე მოთხოვნასა და ინფლაციას აძლიერებს. აქედან გამომდინარე დასკვნები ბიუჯეტის დეფიციტისა და მოთხოვნის შესახებ სრულიად განსხვავებულია იმისაგან, რასაც საგადასახდელო ბალანსის თეორია ასკვნის. სახელმწიფომ ხელში უნდა აიღოს ძალაუფლება, რათა ფულის რაოდენობის განსაზღვრა შეძლოს. ამასთან, კრედიტებზე მოთხოვნის მიზნით უნდა გაიზარდოს სარგებლის განაკვეთი.
ჰიპერინფლაცია ანგოლაში: 1991-1995 წლებში. 1 ახალი კვანზა = 1000.000.000 (1991 წლის) კვანზას.
ჰიპერინფლაცია არგენტინაში: 1975-1991 წლები: 1 (1992 წლის) პესო = 100.000.000.000 (1983) პესოს.
ავსტრალია: 1921-1922 წლებში წლიური ინფლაციის მასშტაბებმა მიაღწია 134 %-ს.
ბრაზილია: 1996-1997 წლები. საშუალო წლიური ინფლაციის მასშტაბებმა 311% შეადგინა.
საქართველო: 1993-1994 წლებში. 1995 წელს ლარის შემოღების შემდეგ 1 ლარი იცვლებოდა 1000.000 კუპონზე.
გერმანია: 1923 წელს ინფლაციის განაკვეთი ყოველთვიურად შეადგენდა 3,25X106 პროცენტს.
საბერძნეთი: 1 (1953 წლის) დრაჰმა = 50.000.000.000.000 (1944 წლის) დრაჰმას.
უკრაინა: 1993-1994 წლები. ჰიპერინფლაციის ტემპებმა 1400%-ს გადააჭარბა.
აშშ: 1861-1865 წლები. ჩPI-მ 100-დან 900 პროცენტს მიაღწია.
იუგოსლავია: 1989-1994. 1 ახალი დინარი = 1 X 1027 (1990 წლის) დინარს.
უნგრეთი: 1945-1946 წლები. 1946 წელს 4 X 10 29 პენგო გახდა 1 ფრონიტი
ზიმბაბვე: 2004 წელი – ჰიპერინფლაციამ 624%-ს მიაღწია, 2007 წელს – 11.000%-ს, ხოლო 2009 წლის დასაწყისში – 79.6 მილიარდ პროცენტს თვეში ფასები ორმაგდება ყოველ 24.7 საათში.
ჰიპერინფლაცია საქართველოში
გარდამავალ ეტაპზე რთული გზა გამოიარა საქართველოს ფულად-საკრედიტო პოლიტიკამ. სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის პირველ წლებში ქვეყანა ობიექტურად მოექცა ჯერ სამანეთო, შემდეგ კი რუბლის ზონაში, რის გამოც შეუძლებელი გახდა ანტიინფლაციური ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გატარება. ეროვნულმა ბანკმა ვერ უზრუნველყო შექმნილ კრიზისულ სიტუაციასთან მისადაგებული ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გატარება. ეს გამოიხატებოდა ე. წ. ჰაერიდან აღებული ურესურსო კრედიტების იაფად გაცემაში. ასეთი სესხები ემსახურებოდა არა ეკონომიკას, არამედ წარმოადგენდა ყიდვა-გაყიდვის ობიექტს. ამან კიდევ უფრო გაამწვავა ინფლაციური პროცესები. ფულის სუროგატის – კუპონის შემოღებამ კიდევ უფრო დააჩქარა ინფლაციის ზრდის ტემპები და საბოლოო ჯამში კუპონი დაახლოებით 6500-ჯერ გაუფასურდა. ბიუჯეტის დეფიციტის დიდი ნაწილი იფარებოდა ეროვნული ბანკის შეღავათიანი კრედიტებით. მიმოქცევაში იქნა გაშვებული სარეზერვო ფულის დიდი ნაწილი. სწრაფად დაეცა კუპონის უცხოურ ვალუტაზე გაცვლითი კურსი. ინფლაციის და ჰიპერინფლაციის არნახული ზრდის ტემპების გამო კუპონმა სწრაფად დაკარგა გადახდისა და დაგროვების ფუნქცია.
დეფლაციის მაგალითები
პირველი მსოფლიო ომის დროს ბრიტანული ფუნტი სტერლინგი ჩანაცვლებულ იქნა ოქროს სტანდარტით. ამის მიზეზი იყო პირველი მსოფლიო ომის დაფინანსება, ოქროზე ფასების ზრდა და ფუნტ სტერლინგზე გაცვლითი კურსის დაცემა. პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ ფუნტი სტერლინგი მიმოქცევაში კვლავ იგივე გაცვლითი კურსით დაბრუნდა, რაც ომამდე ჰქონდა. ამან განაპირობა დეფლაციური პროცესები.
დიდ ბრიტანეთში დაახლოებით 10 პროცენტიანი დეფლაცია დაფიქსირდა 1921 წელს, 14 პროცენტიანი კი – 1922 წელს. დეფლაცია 3 დან 5 პროცენტამდე მერყეობდა 1930 იანი წლების დასაწყისში.
აშშ-ს ისტორიაში სამჯერ დაფიქსირდა დიდი დეფლაცია:
1. პირველი უკავშირდებოდა 1836 წლის რეცესიას.
2. მეორე იყო ცივი ომის შემდგომი პერიოდი, რომელასც სხვაგვარად უდიდესი დეფლაციის პერიოდსაც უწოდებან.
3. მესამედ დეფლაცია 1930-1933 წლებში დაფიქსირდა, როცა დეფლაციის განაკვეთმა წლიურ 10 პროცენტს მიაღწია, ხოლო უმუშევრობამ – 25 პროცენტს.
დიდი დეპრესიის დროს დეფლაცია გამოწვეული არ იყო მხოლოდ საქონელსა და მომსახურებაზე ფასების უეცარი შემცირებით. საკრედიტო ფულისა და ნაღდი ფულის მიწოდების შემცირებამ გამოიწვია ბანკების ერთმანეთის მიყოლებით გაკოტრება. ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ ამ ფაქტს ადექვატური ღონისძიებებით ვერ უპასუხა.
1990 წელს დეფლაცია იყო იაპონიაშიც. 1980-1990 წლებში კატასტროფულად გაიზარდა ფასები უძრავ ქონებაზე და თავის პიკს 1989 წელს მიაღწია. ამან გამოიწვია 1990 წლიდან აქტივებზე ფასების დაცემა. იაპონიის ცენტრალური ბანკი შეეცადა საპოცენტო განაკვეთების დაწევით გაეზარდა ფულის მიწოდება, მაგრამ ეს მცდელობა წარუმატებლად დასრულდა და დეფლაციურმა პროცესებმა 2006 წლამდე გასტანა.
დეფლაცია ირლანდიაში. 2008 წელს ირლანდიაში საშუალო წლიური ინფლაცია 2008 წლის საშუალო წლიურ ინფლაციასთან მიმართებაში 0,1 %-ით შემცირდა. ყოველთვიური საშუალო სამომხმარებლო ფასების ინდექსი კი დაეცა 1,7 %-ით. ეს ირლანიაში ფასების ყველაზე მასშტაბური შემცირებაა 1960 წლის შემდეგ.