საგადასახადო დაგეგმვის მსოფლიო გამოცდილების ანალიზი

თსუ ასოცოცირებული პროფესორი ალექსანდრე ცერცვაძე

განვითარების თანამედროვე ეტაპზე მსოფლიო მეურნეობაში შეინიშნება კაპიტალის საერთაშორისო მიგრაციასთან დაკავშირებული პროცესების მნიშვნელოვანი ინტენსიფიკაცია. არც თუ ისე დიდი ხნის წინ მსოფლიო სამეურნეო კავშირების სისტემაში წამყვანი როლი ეკუთვნოდა საქონლისა და მომსახურების გაცვლას, რასაც თან სდევდა კაპიტალის გატანა სასესხო ფორმით. თანამედროვე პირობებში სულ უფრო მნიშვნელოვან ადგილს იკავებენ პირდაპირი ფინანსური, საწარმოო და ტექნოლოგიური კავშირები სხვადასხვა ქვეყნის კომპანიებს შორის, რის შედეგადაც შესაძლებელი ხდება კაპიტალის უფრო ადვილად და თავისუფლად გადაადგილება ერთი ქვეყნიდან მეორეში.

ამით შესაძლებელი ხდება მათი გამოყენების, მოგების მაქსიმალიზაციის პრინციპის მიღწევის უფრო ხელსაყრელი პირობების მოძიება. ამისთვის აუცილებელია, გავითვალისწინოთ უამრავი ფაქტორის გავლენა, მათ შორის ისეთის, როგორიცაა საგადასახადო ფაქტორი. იმ კომპანიებისათვის, რომლებიც ეწევიან საგარეო ეკონომიკურ საქმიანობას, საგადასახადო ფაქტორის გათვალისწინება დღეისათვის იძენს გადამწყვეტ მნიშვნელობას, რადგან, საბოლოო ჯამში, სწორედ საგადასახადო დაგეგმვა იძლევა საშუალებას, გაკეთდეს არჩევანი საქმიანობის განხორციელებისა და აქტივების განთავსების სხვადასხვა ვარიანტებსა და მეთოდებს შორის, და, რაც მთავარია, მივაღწიოთ დაბეგვრის უფრო დაბალ დონეს. ეკონომიკურ ლიტერატურაში ფართოდ შუქდება საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის საკითხები საგარეო-ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელებისას, კონკრეტულ სიტუაციებში საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის მეთოდების გამოყენებისას, ფილიალებისა და წარმომადგენლობების შექმნისას. საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის პროცესის ანალიზის დროს მის მიმართულებებში შეიძლება გამოიყოს ორი მეტად მნიშვნელოვანი ასპექტი: პირველი – სახელმწიფოთაშორისი ტერიტორიული ასპექტის გათვალისწინების აუცილებლობა, რაც განაპირობებს საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის განმასხვავებელ ნიშნებს; მეორე – იმ გარემოების გათვალისწინების აუცილებლობა, რომ საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის შესაძლებლობების გამოყენება შესაძლებელია არა მარტო საგარეო-ეკონომიკური საქმიანობის სუბიექტებისათვის, არამედ იურიდიული პირების – რეზიდენტებისთვისაც, რომლებიც თავიანთი იურისდიქციის საზღვრებში მიისწრაფიან საგადასახადო ვალდებულებების მინიმიზაციისაკენ (შემოსავლების გადარიცხვის გზით) დაბეგვრის შეღავათიანი რეჟიმის მქონე ქვეყნებში და ინვესტიციებით ყველაზე უფრო შემოსავლიან, საიმედო და დაუბეგრავ აქტივებში კაპიტალის საერთაშორისო ბაზრებზე.
აუცილებელია აღინიშნოს, რომ საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის პროცესზე მოქმედი ფქტორების ანალიზის შედეგები, საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვაში გამოყენებული ფორმები და მეთოდები, რომლებსაც ქართული ორგანიზაციებიც იყენებენ, საშუალებას იძლევა, განხორციელდეს საგადასახადო დაგეგმვის ღონისძიებების კომპლექსი იმის მიხედვით, თუ განვითარების რომელ საფეხურზეა ორგანიზაციის საქმიანობა (ახლო და შორეულ მომავალში მისი მიზნებისა და ამოცანების გათვალისწინებით); ამასთან, მხედველობაში მიიღება ისეთი მნიშვნელოვანი ასპექტიც, როგორიცაა კომპანიის, მისი ხელმძღვანელი ორგანოების ყველაზე უფრო ხელსაყრელი ადგილმდებარეობა საგადასახადო თვალსაზრისით. მოცემული გარემოება არ გამორიცხავს სხვა ფაქტორების გავლენის გულდასმით და დაწვრილებით შესწავლასაც. ეს ფაქტორები პირობითად იყოფა ორ ჯგუფად: მოსალოდნელად და მიღწეულად.
პირველ ჯგუფს შეიძლება მივაკუთვნოთ შემდეგი ფაქტორები: კომპანიის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა, მისი ორგანიზაციული სტრუქტურა, კაპიტალის განთავსებისა და საინვესტიციო პოლიტიკის შესაძლო ვარიანტები, მოკლე და გრძელვადიანი პროექტების დაფინანსება. მეორე ჯგუფს მიეკუთვნება ისეთი ასპექტები, როგორებიცაა: საბუღალტრო და საგადასახადო აღრიცხვის წარმოების მეთოდები, ორმაგი დაბეგვრის აღმოფხვრისა და საზღვარგარეთ გადახდილი გადასახადების ჩათვლის ხერხები.
აუცილებელია იმის გათვალისწინება, რომ საქმიანობის ცალკეული სახეებისთვის განვითარებული სახელმწიფოების დაბეგვრის რეჟიმებს შორის არსებობს განსხვავებები, ზოგჯერ საკმაოდ მნიშვნელოვანიც. სახელმწიფო, რომელშიც დაბეგვრის რეჟიმი საქმიანობის მოცემული სახისათვის უფრო შეღავათიანია, ვიდრე სხვა იურისდიქციებში, ამ საქმიანობისათვის წარმოადგენს “საგადასახადო თავშესაფრის” ფორმას.
ჩატარებულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ პრაქტიკულად, ნებისმიერი იურისდიქციისათვის შეიძლება დასახელდეს საქმიანობის სახე (ან კომპანიის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა), რომელთან მიმართებაშიც ის გამოვა როგორც “საგადასახადო თავშესაფარი”.
აუცილებელია აღინიშნოს ისიც, რომ საგასახადო ტვირთის დონით მსოფლიოს ყველა ქვეყანა შეიძლება დაიყოს ორ ჯგუფად:
იურისდიქციები მაღალი გადასახადებით;
იურისდიქციები ლიბერალური დაბეგვრით.
იურისდიქციებს დაბეგვრის მაღალი დონით მიეკუთვნება ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნებისა და განვითარებადი სახელმწიფოების უმრავლესობა. აქ კორპორაციების მოგებიდან გადასახადისა და ინდივიდუალური საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთები მერყეობს 30-60%-ის ფარგლებში, გადასახადის განაკვეთი მოგების განაწილებაზე პროცენტების, დივიდენტებისა და როიალტის ფორმით შეადგენს 15-35%-ს. ამასთან, არსებობს ფირმის დაარსებისა და რეგისტრაციის საკმაოდ ხისტი პროცედურა, ფინანსური ანგარიშგების კონტროლი, ხორციელდება სავალდებულო აუდიტის ჩატარება.
იურისდიქციებს ლიბერალური დაბეგვრით მიეკუთვნება ე.წ. ოფშორული იურისდიქციები, რომლებიც უცხოურ კაპიტალს მოიზიდავენ მათთვის სპეციალური საგადასახადო და სხვა შეღავათების მინიჭებით.
ოფშორული საქმიანობა გულისხმობს უცხოური იურიდიული და ფიზიკური პირების ნებისმიერ ოფიციალურად ნებადართულ კომერციულ საქმიანობას საზღვარგარეთ, უცხოურ ვალუტაში, რეგისტრაციის ქვეყნის ტერიტორიიდან უცხო ქვეყნების იურიდიულ და ფიზიკური პირებთან (რეზიდენტებთან) შეღავათიან საგადასახადო, სავალუტო, საბაჟო, ადმინისტრაციულ და სარეგისტრაციო რეჟიმს. ამასთან ერთად, აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთი იურისდიქცია საგადასახადო შეღავათების სისტემის საშუალებით უცხოელი მეწარმეებისათვის ქმნის რეჟიმს, რომელიც ახლოს დგას ოფშორულთან, მაგრამ ოფშორული რეჟიმი ფორმალურად შემოღებული არ არის (ფაქტობრივი ოფშორული ცენტრები). კლასიკურ ოფშორულ ცენტრებში ოფშორული რეჟიმი შემოღებულია და მოქმედებს სპეციალური საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე, ხოლო ფაქტობრივ ოფშორულ ცენტრებში ოფშორული რეჟიმი ფორმალურად არ არსებობს, მაგრამ საგადასახადო რეგულირება იძლევა გადახდილი გადასახადების თანხების შემცირების საშუალებას.
გარდა ამისა, ოფშორულ კომპანიებს სამეწარმეო საქმიანობის წარმართვისათვის ენიჭებათ შემდეგი შეღავათიანი პირობები: სავალუტო ავტონომია, საბაჟო შეღავათები საქონლის იმპორტის (სამუშაო, მომსახურება) დროს, რეგისტრაციისა და ანგარიშგების გამარტივებული პროცედურები, საბანკო და კომერციული საიდუმლოების გარანტია, შეღავათები ადმინისტრაციული კონტროლის სფეროში, მკაცრი კონფიდენციალობის პრინციპის დაცვა, ბიზნესის უსაფრთხოების გარანტია, ელექტრონული კავშირის გამოყენება მართვაში. მოჩვენებითი სიმარტივისა და მიმზიდველობის მიუხედავად, კომპანიის საქმიანობაში ოფშორული საქმიანობითQგათვალისწინებული უპირატესობების გამოყენება მოითხოვს ყველა წესის, პირობისა და დაკისრებული შეზღუდვების ცოდნასა და შესრულებას. მხოლოდ ასეთი მიდგომა იძლევა დასახული მიზნების მიღწევის საშუალებას.
ოფშორული რეჟიმის საფუძვლად მიჩნეულია საგასახადო შეღავათები, მაგრამ გადასახადების გაუქმება არ ნიშნავს მთლიან გათავისუფლებას საგადასახადო ვალდებულებებისაგან. როგორ წესი, იკრიფება გადასახადები, რომელთა სიდიდეც პირდაპირ არ არის დამოკიდებული კომპანიის ბრუნვასა და მოგებაზე. ამასთან, აკრეფილი გადასახადების განაკვეთები უფრო დაბალია, ვიდრე ჩვეულებრივი გადასახადებისა რეგისტრაციის იურისდიქციაში ან კაპიტალის წარმოშობის ქვეყანაში.
ოფშორული რეჟიმის შინაარსს კანონმდებლობით განსაზღვრავს ოფშორული ცენტრის ხელმძღვანელობა; შეღავათებისა და მოვალეობების ნაკრები და სიღრმე სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებულია, მაგრამ გააჩნია მრავალი საერთო თვისებაც, რომლებიც შემდეგში მდგომარეობს:
უცხოური იურიდიული პირების სავალდებულო რეგისტრაცია რეგისტრაციის ქვეყნის ნაციონალური ოფშორული კანონმდებლობის შესაბამისად (შეზღუდული სააქციო საზოგადოების, ამხანაგობის, უცხოური კორპორაციის ფილიალის ან შვილობილი კომპანიის ფორმით, მიმღები ქვეყნის იურისდიქციის ქვეშ);
ყველა ოფშორული ოპერაციის დაფინანსება მხოლოდ გარედან მოზიდული სავალუტო და სხვა ფინანსური რესურსების ხარჯზე;
ადგილობრივი ადმინისტრაციისათვის ოფშორული კომპანიის საქმიანობის ფინანსური შედეგების შესახებ წლიური ანგარიშებისა და (თუ ეს განსაზღვრულია კანონმდებლობით) საბანკო ანგარიშების ასლებისა თუ აუდიტორული დასკვნების დროული წარდგენა;
ყველა გადასახადისა და მოსაკრებლის დროული გადახდა ოფშორული ცენტრის ბიუჯეტში;
ოფშორული ცენტრის შიდა ბაზარზე საქმიანი ოპერაციების განხორციელებაზე უპირობოდ უარის თქმა, თუ სხვა რამ ნებადართული არ არის ოფშორული ცენტრის ადმინისტრაციის მიერ (კომპანიის საკუთარი ოფისის, მისი ადგილობრივი და უცხოელი პერსონალის შენახვის გამოკლებით);
ოფშორული კომპანიის აქციონერად რეგისტრაციის ქვეყნის ადგილობრივი რეზიდენტებისა და ოფშორული კომპანიის სააქციო ფონდში (კაპიტალში) ადგილობრივი კაპიტალის მოზიდვაზე უარის თქმა;
სახსრების ინვესტირება ფულადი და მატერიალურ-ნივთიერი ფორმით იმ მოცულობით, რომელიც ნაკლები არ იქნება ადმინისტრაციის მიერ დადგენილი საწესდებო და გადახდილი (თუ განაღდებული?) კაპიტალის მინიმუმებზე. ასევე, ოფშორული კომპანიის საწესდებო და გადახდილ კაპიტალებს შორის დადგენილი პროპორციების დაცვა;
რეგისტრაციის ქვეყანაში ოფშორული კომპანიის ოფიციალურად დარეგისტრირებული ოფისის არსებობა, სადაც უნდა ინახებოდეს მისი დაარსების დოკუმენტები, აქციონერთა და დირექციის წლიური შეკრებების ოქმები, საქმიანი მიმოწერა, ბეჭდისა და ბლანკების ნიმუშები, კომპანიის აქციების რეესტრი;
რეგისტრაციის ქვეყანაში ოფშორული კომპანიის ოფიციალური წარმომადგენლის (ადგილობრივი ან უცხოელი რეზიდენტის) არსებობა ადგილობრივ ადმინისტრაციასთან კავშირის დასამყარებლად;
ოფშორული კომპანიის ოფიციალური რეკვიზიტების, საწესდებო კაპიტალის, მისი აქციონერებისა და დირექტორების შემადგენლობის, ასევე წესდების და დამფუძნებელი ხელშეკრულების ყველა ცვლილების დროული შეტყობინება ადგილობრივი ადმინისტრაციისათვის.
მხოლოდ ზემოთ ჩამოთვლილი პირობების დაცვა იძლევა რეგისტრაციის ქვეყანაში ოფშორული კომპანიის სტატუსისა და მისი თანამდევი საგადასახადო და სხვა შეღავათების მიღების საფუძველს.
საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის შინაარსობრივი ანალიზის დროს განსაკუთრებულ აქტუალობას იძენს ორმაგი დაბეგვრის აღმოფხვრასთან დაკავშირებული საკითხები. ორმაგი დაბეგვრის პრობლემა წარმოადგენს კანონმდებლობით განმტკიცებულ ღონისძიებათა კომპლექსს, რომელიც გულისხმობს საზღვარგარეთ გადახდილი გადასახადების ჩათვლას იმ გადასახადების ანგარიშში, რომლებიც ექვემდებარება ბიუჯეტში გადარიცხვას, ან დაბეგვრისაგან ორგანიზაციის განთავისუფლებას იმის გამო, რომ მისი მოგება (შემოსავალი) იბეგრება საზღვარგარეთ. პრაქტიკაში არსებობს ორმაგი დაბეგვრის აღმოფხვრის შემდეგი მეთოდები:
საგადასახადო კრედიტი ან ჩათვლა;
საგადასახადო გამოქვითვა;
საგადასახადო გათავისუფლება.
საგადასახადო კრედიტი გულისხმობს ბიუჯეტში გადასარიცხი გადასახადების თანხის შემცირებას იმ ოდენობით, რა ოდენობის გადასახადიც არის გადახდილი საზღვარგარეთ. მაგრამ ორმაგი დაბეგვრის აღმოფხვრის ამ მეთოდის გამოყენებისას საგადასახადო კრედიტი შეეხება საზღვარგარეთ გადახდილი გადასახადის არა მთლიან თანხას, არამედ მის მხოლოდ იმ ნაწილს, რომელიც არ აღემატება ასეთივე თანხის მოგებიდან გადასახადის მაქსიმალურად შესაძლებელ თანხას რეზიდენტობის ქვეყანაში (სადაც ორგანიზაცია იხდის გადასახადებს მიღებული მოგებიდან, ამ მოგების მიღების ადგილის მიუხედავად).

საგადასახადო გამოქვითვა გულისხმობს ორგანიზაციის ერთობლივი დასაბეგრავი მოგების თანხის შემცირებას სხვა ქვეყნებში გადახდილი თანხით (იმ სახელმწიფოში, რომელშიც კომპანია არის საგადასახადო რეზიდენტი).
საგადასახადო გათავისუფლება არის სახელმწიფოთაშორის დონეზე დადებული შეთანხმება, რომლითაც სახელწიფო, სადაც დარეგისტრირებულია ორგანიზაცია, ბეგრავს მოგების (შემოსავლის) განსაზღვრულ სახეებს, მათ შორის უცხოურსაც, ამასათან, უცხო ქვეყანაში მიღებული შემოსავლები არ დაიბეგრება იმ (სხვა) სახელმწიფოებში.
კომპანიაში საგადასახადო დაგეგმვის მნიშვნელოვანი ეტაპია საგადასახადო კანონმდებლობით მინიჭებული ყველა შეღავათის ანალიზი, მათი გამოყენება დასაბეგრავი ბაზის განსაზღვრისას და ბიუჯეტში გადასარიცხი გადასახადების გაანგარიშებისას. სწორედ ანალიზის შედეგების გათვალისწინებით უნდა შედგეს არჩეულ გადასახადებზე შეღავათების გამოყენების გეგმა. ამ სტადიაზე შეიძლება გადაწყდეს უფრო კონკრეტული ამოცანები, ხოლო საქმიანობის საერთაშორისო მასშტაბით განხორციელებისას, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა მოცემული ქვეყნის კანონმდებლობის ღრმა შესწავლა და დამუშავება, რათა მთლიანად იყოს გამოყენებული ყველა შესაძლებლობა და უპირატესობა. ამასთან, განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს მოცემული ქვეყნისOსაგადასახადო პრაქტიკის შესწავლა და ანალიზი, რომელიც ასახულია გარკვეულ წესებში და ემყარება მოცემული სახელმწიფოს საგადასახადო ადმინისტრაციის ტრადიციებს ან პრაგმატულ მიდგომებს.
საგადასახადო დაგეგმვის დასკვნით ეტაპს წარმოადგენს საგადასახადო თვალსაზრისით ორგანზაციის აქტივებისა და მოგების რაციონალური განთავსება. პრობლემები, რომლებიც მოცემულ ეტაპზე წყდება, პირდაპირ არ ეხება გადასახადების გაანგარიშებასა და გადახდას, მაგრამ მიღებული მოგების განთავსების პრიორიტეტული მიმართულებების განსაზღვრამ, კაპიტალის რეპატრიაციის ხერხებმა, საინვესტიციო პოლიტიკის შერჩევამ ხშირ შემთხვევებში შეიძლება უზრუნველყოს დამატებითი საგადასახადო უპირატესობები, გადახდილი გადასახადების ნაწილის დაბრუნება. გარდა ამისა, აუცილებელია აღინიშნოს, რომ რიგ ქვეყნებში საგადასახადო და სავალუტო კონტროლის მიზნით ზოგიერთ გადასახდს ახდევინებენ იმ პირებსა და კომპანიებს, რომლებიც დაბეგვრას არ ექვემდებარებიან. ასეთ სიტუაციებს ადგილი აქვს საგადასახადო ხელშეკრულებების გამოყენების დროს, რომლის მიხედვითაც გადასახადების (გადასახადები დივიდენტებიდან, პროცენტებიდან, როიალთტიდან) სტანდარტული განაკვეთები ხელშეკრულების პირობებით ზოგჯერ მცირდება 2-3-ჯერ ან საერთოდ შეადგენს ნულ პროცენტს.
ზემოთ ნათქვამის გათვალისწინებით, დაბეგვრის უფრო დაბალი შესაძლო დონის მისაღწევად, საქმიანობის განხორციელების სხვადასხვა ვარიანტსა და მეთოდს შორის არჩევანის გასაკეთებლად შეიძლება შემდეგი რეკომენდაციების მიცემა:
1. ინდივიდუალური შემოსავლების დაბეგვრის რეჟიმთან შედარებით ჯობს, უპირატესობა მიენიჭოს კორპორაციების მოგების დაბეგვრის რეჟიმს;
2. ყველაზე ხელსაყრელია, რეზიდენტის სტატუსის არქონა იმ ქვეყანაში, საიდანაც მიიღება ყველაზე მეტი შემოსავალი და “წყაროსთან” დაბეგვრის რეჟიმში დარჩენა.
3. შემოსავლების ამოღება და მოგებების რეპატრიაცია არ უნდა განხორციელდეს მათი მიღებისთანავე, რადგან გადავადება ზოგჯერ გადასახადის გადახდისაგან გათავიუფლების ტოლფასია;
4. უპირატესობა უნდა მიენიჭოს აქტივების გადაადგილების განხორციელებას კაპიტალების მოძრაობის ფორმით და არა შემოსავლებისა და მოგებების მოძრაობის ფორმით;
5. სხვადასხვა ქვეყნის საგადასახადო რეჟიმების შედარებისას მთელი ყურადღება არ უნდა დაეთმოს მხოლოდ საგადასახადო განაკვეთებს; აუცილებელია, გაანალიზდეს დაბეგვრას დაქვემდებარებული შემოსავლის ფორმირების პროცესი.
ასე რომ, საერთაშორისო საგადასახადო დაბეგვრა თავის აქტიურ ფორმებში გულისხმობს გადასახადის გადამხდელისათვის ხელსაყრელი საგადასახადო რეჟიმის შერჩევას, რაც, თავის მხრივ, გულისხმობს (და ხშირ შემთხვევაში მოითხოვს) მისი საქმიანობის ფორმის ან შინაარსის შეცვლასაც კი. ეს ცვლილებები უნდა ეხებოდეს იმ ასპექტებს, რომლებზედაც ორიენტირებულია საგადასახადო კანონმდებლობა ორგანიზაციის საგადასახადო ვალდებულებების განსაზღვრის დროს.
ერთ-ერთ ასეთ ნიშანს წარმოადგენს დაბეგვრის ობიექტი: ობიექტის შეცვლით იმ საზღვრებში, რის საშუალებასაც იძლევა განსაზღვრული სიტუაცია, გადამხდელისათვის გადასახადის დაბეგვრის უფრო ხელსაყრელი რეჟიმისა და სახის შერჩევაა შესაძლებელი. მაგალითად, მოწყობილობის გაყიდვა ხშირად იცვლება მისი ლიზინგში გადაცემით.
მეორე ასპექტი – დაბეგვრის სუბიექტი. დაბეგვრის უფრო ხელსაყრელ რეჟიმზე გადასვლა შეიძლება განხორციელდეს გადასახადის გადამხდელის შეცვლით. მაგალითად, ორგანიზაციას შეუძლია შეცვალოს თავისი ორგანიზაციულ-სამართლებრივი სტრუქტურა, რისთვისაც საჭიროა, უპირველეს ყოვლისა, ასეთი შეცვლის ხარისხობრივი და რაოდენობრივი ანალიზი, რაც ეფუძნება იმ ქვეყნების საკანონმდებლო ბაზის გულდასმით Dდამუშავებას, სადაც ხორციელდება, ან არის საქმიანობის ამა თუ იმ ფორმით განხორციელების სურვილი.
მესამე ასპექტი მდგომარეობს საგადასახადო იურისდიქციის შერჩევაში. ამასთან, აუცილებელია იმის გათვალისწინება, რომ საწარმოო თავისებურებები გარკვეულ შეზღუდვებს უქმნის საქმიანობის განსაზღვრული სახეების მობილურობას.
მეოთხე ასპექტად გამოდის განსაზღვრული დასაბეგრი საქმიანობის თანამდევი გარემოებების შეცვლის შესაძლებლობა. საქმიანობის ცალკეული სახისათვის გამოიყენება საერთო შემოსავლის განსაზღვრის თავისი წესები და ნორმები: შემოსავლები კომერციული საქმიანობიდან, შემოსავლები ინვესტირებული კაპიტალიდან, შემოსავლები სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობიდან, სხვა შემოსავლები. მეურნეობის დარგობრივი სტრუქტურიდან გამომდინარე, ზოგიერთ ქვეყანაში გამოყოფილია სხვა შემოსავლებიც.
მსოფლიო ეკონომიკაში საგადასახადო დაგეგმვის მეთოდოლოგიური და თეორიული საკითხების განხილვა საშუალებას იძლევა ვიმსჯელოთ იმაზე, რომ საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვა საკმაოდ მრავალწახნაგოვანია. იმის მიუხედავად, რომ მოცემული საკითხებით, როგორც წესი, ინტერესდებიან სპეციალისტ-პრაქტიკოსები და იურისტები, საერთაშორისო საგადასახადო დაგეგმვის მეთოდოლოგიური საფუძვლების შესწავლა აუცილებელია საფინანსო-ეკონომიკურ სფეროში დასაქმებული ყველა სპეციალისტისათვის, ვინაიდან ის მთლიანობაში წარმოადგენს საწარმოს საგადასახადო დაგეგმვის განსაკუთრებულ მიმართულებას.