ქართული სარეკლამო ინდუსტრია დროს ჩამორჩება

მაკა ღანიაშვილი

გლობალური ფინანსური კრიზისი და საქართველოს 2008 წლის აგვისტოს მოვლენები ეკონომიკის ყველა სფეროზე აისახა. გამონაკლისი არც სარეკლამო ინდუსტრიაა. საქართველოში მოქმედმა ბიზნესებმა, ბოლო პერიოდის განმავლობაში, სარეკლამო აქტივობა, ფაქტობრივად, შეაჩერეს, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე მსხვილ კომპანიას.

დარგის ექსპერტთა შეფასებით, გასული წლის შემოდგომიდან, სარეკლამო ბიზნესმა ორწლიანი ჩავარდნის შემდეგ აღდგენა დაიწყო. სპეციალისტები ამას სამომხმარებლო აქტივობის ზრდას უკავშირებენ. ბანკებმა აქტიურად დაიწყეს კრედიტების გაცემა, გაიზარდა სამომხმარებლო სესხების გაცემაც, რამაც, თავის მხრივ, სამომხმარებლო ბაზრის გააქტიურება გამოიწვია. აღსანიშნავია სატელეკომუნიკაციო ბაზარიც, სადაც კონკურენციის გამძაფრება ხელისუფლების ახალმა გადაწყვეტილებამ გამოიწვია – საუბარია ნომრების პორტაბელობის სისტემის დანერგვაზე. რის შედეგადაც მობილურ ოპერატორებს სარეკლამო ბიუჯეტების გაზრდა მოუწიათ.
ბაზრის გამოცოცხლებაზე საუბრობენ პიარსააგენტოების ნაწილშიც, სადაც ამბობენ, რომ ქართულმა კომპანიებმა იმიჯის შექმნაზე ზრუნვა სპეციალისტებს მიანდეს. დღეს საქართველოში რამდენიმე პიარკომპანია და საკონსულტაციო ჯგუფია, ასევე, მრავლად არიან ინდივიდუალურად მომუშავე პიარ-სპეციალისტები, რომელთა მომსახურება საკმაოდ ძვირი ღირს. იმის მიუხედავად, რომ კომპანიების უმეტესობას შიდა პიარმენეჯერი ან პიარსამსახური ჰყავს, ღონისძიებების ჩასატარებლად მაინც პიარსააგენტოს მიმართავს, რადგან ის მომსახურების სრულ პაკეტს სთავაზობს. ერთი პრეზენტაციის მოწყობის ღირებულება 3-15 ათას დოლარამდე მერყეობს.
მიუხედავად ამ აქტივობებისა, საერთო ჯამში, საქართველოში სარეკლამო ბაზარი კლებას განიცდის და მისი მოცულობა ომამდელ ნიშნულს ვერ უბრუნდება. 2011 წლის პირველ 4 თვეში სარეკლამო აქტივობა 2010 წლის იგივე პერიოდთან შედარებით შემცირდა. სარეკლამო ბაზრის პასიურობას ექსპერტები, პირველ რიგში, ინვესტიციების შემცირებით ხსნიან.
პიარისა და მარკეტინგული კომუნიკაციების კომპანია “ჯეპრას” დირექტორი სოსო გალუ-მაშვილი: “სარეკლამო ბაზარი საქართველოში ინვესტიციების შემოდინების პარალელურად იზრ-დებოდა. 2004-2007 წლებში ზრდა ყოველწლიურად 50-60%-ს შეადგენდა და 2007 წელს მხოლოდ სატე-ლევიზიო რეკლამის ბაზარმა 50 მილიონი ლარი შეადგინა. სწორედ ამ წელს იყო ინვესტიციების ნაკადის პიკი, ოფიციალური სტატისტიკით, 2,5 მილიარდი ლარი. საქართველო-რუსეთის ომისა და მსოფლიო ფინანსური კრიზისის გამო, სარეკლამო ბაზრის მოცულობამ 2008-2010 წლებში საგრძნობლად იკლო და 2010 წლის ბოლოსთვის სატელევიზიო რეკლამამ მხოლოდ 29 მილიონი ლარი შეადგინა.
უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეს თანხა 30-35%-იანი მედიაინფლაციის პირობებში დაგროვდა, ანუ რეკლამის დამკვეთების რაოდენობა დაახლოებით 55%-ით შემცირდა. ეს ტენდენცია აბსოლუტურად ხილულია. ბაზარს ჩამოსცილდა სამშენებლო სექტორი, შემცირდა მარკეტინგული ინვესტიციები მობილური ოპერატორების, ბანკებისა და სადაზღვევო კომპანიების მხრიდანაც, რითეილ სერვისის დანახარჯებმაც იკლო. თუმცა, ზრდა შეინიშნება ისეთ სწრფად განვითარებად სექტორში, როგორიცაა ინტერნეტ-რეკლამა. უკანასკნელი 2 წლის განმავლობაში ზრდის ტემპები აქ მსოფლიოს ტემპებს მინიმუმ 3-ჯერ აჭარბებს და დაახლოებით 50-60%-ს შეადგენს. გაიზარდა რეკლამის განთავსებები სოციალურ ქსელებზეც. საინტერესო ტენდენციაა, რადიო რეკლამის პოპულარობის ზრდაც. ფასების შემცირების პარალელურად, რადიო რეკლამის მოცულობები თანმიმდევრულად იზრდება 2009-2011 წლებში.
ს.ე. – არის თუ არა ქართულ ბიზნესში თავისუფალი ფული რეკლამისათვის? რამდე-ნად აქცევენ ქართველი ბიზნესმენები სარეკლამო კამპანიის წარმართვას სათანადო ყურადღებას?
ს.გ. – ბანკების მიერ სესხების გაცემის ზრდისა და საპროცენტო განაკვეთების შემცირების ფონზე, ბიზნესის აქტივობა გაზრდილია. თუმცა, არა იმ პროპორციით, როგორსაც ბაზარი კარნახობს მეწარმეებს. სარეკლამო და საერთოდ, მარკეტინგული კომუნიკაციები, ჩვენთან ისევ ხარჯად არის მიჩნეული და მას სტრატეგიული ფუნქცია გამოცლილი აქვს. ხანდახან ასე მგონია, რომ რეკლამაში თანხები მხოლოდ უკიდურესი საჭიროების შემთხვევაში იხარჯება. თუმცა, მეორე მხრივ, მესმის კიდეც ქართველი მეწარმეების: მათ უმძიმესი 3 წელი გადაიტანეს და მან მხოლოდ ფინანსურ ბრუნვებზე არ იმოქმედა, ბიზნესმენებმა უმძიმესი ფსიქოლოგიური შოკი მიიღეს და ახლა ნელ-ნელა გამოდიან შოკიდან. თამამ ნაბიჯებს ამ ეტაპზე ვერავის მოვთხოვთ. კრიზისი მენტალურ დონეზეა ჯერ დასაძლევი და შემდეგ უკვე გათვლებისა და ფინანსური თუ მარკეტინგული ანალიზის. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ 2008-2011 წლები სეზონური და ხანგრძლივვადიანი პოლიტიკური კრიზისების ფონზეც მიმდინარეობდა, რაც ბიზნესის სტაბილურობის ისედაც მყიფე მდგომარეობას, უმძიმეს დარტყმას აყენებდა. რეკლამისა და მარკეტინგული კომუნიკაციების მაღალ დონეზე წარმოება ლაღ და თავისუფალ ბიზნესს შეუძლია. ნუ მოვთხოვთ შეუძლებელს დაძაბულ და ჯერჯერობით “დღევანდელ კვერცხზე” და გადარჩენაზე ორიენტირებულ ბიზნესმენებს. ფული ნელ-ნელა ჩნდება, საფინანსო რესურსები იაფდება და “მაგარ” რეკლამასაც მალე ვიხილავთ.
საკონსულტაციო მარკეტინგული ჯგუფ, “ტერრა მედიას” ხელმძღვანელი გივი ხაჭაპურიძე: “მსხვილ კომპანიებში სარეკლამო ბიუჯეტების განსაზღვრა თავიდანვე ხდება, იმიტომ, რომ მათ აქვთ ამის საშუალება. მათ აქვთ გაწერილი ხარჯები, არა მარტო სარეკლამო, არამედ პიარ მიმართულებებ-ზეც. ამ ორი მიმართულების გამიჯვნა ბოლო პერიოდში დაიწყო საქართველოში, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. ძალიან მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ტექნოლოგიური წინსვლის პარალელურად, იხვეწება ქართველი მომხმარებლის გემოვნება, მათ აქვთ იმის საშუალება, რომ სხვადასხვა ხარისხის და დონის რეკლამები ნახონ ინტერნეტში. ამის გათვალისწინებით, რეკლამის შემქმნელებს უწევთ უფრო მაღალი სტანდარტების დაკმაყოფილება. მაგრამ სარეკლამო კულტურა ბოლომდე არ არის დღეს საქართველოში ჩამოყალიბებული. მიუხედავად ამისა, მსხვილი ქართული კომპანიები ბაზარზე შემოსვლისას აქტიურ სარეკლამო კამპანიას მიმართავენ. მაგალითად “ბარამბო” და “ნატახტარი”.
საინტერესოა, რომელი სფეროს წარმომადგენლები მიმართავენ უფრო აქტიურ სარეკლამო კამპანიას?
გივი ხაჭაპურიძე: რაც შეეხება სფეროებს, სატელევიზიო სფეროში ყველაზე აქტიური არის საკომუნიკაციო ბაზარი, საუბარია მობილურ ომეპერატორებზე. აქტიურია საბანკო სექტორიც, მართალია, მათ აქტივობა 2009 წლის პირველ თვეებში შეაჩერეს, მაგრამ ბოლო პერიოდში კვლავ გააქტიურდნენ. აქტიურია კომპანია “ნატახტარიც”. სამშენებლო ბიზნესი საკმაოდ აქტიური იყო სარეკლამო მიმართულებით კრიზისის წინა პერიოდში, მაგრამ მათ ახლა იმხელა ფინანსური პრობლემები აქვთ, რომ მათი აქტიურობა დღეს სარეკლამო ბაზარზე, ფაქტობრივად, გამორიცხულია”.
სოსო გალუმაშვილი: “რაც შეეხება აქტიურობას სფეროების მიხედვით, გააქტიურებულია საფინანსო სექტორი და ეს ამ სფეროში კონკურენციის მაღალ მახასიათებლებზე მიუთითებს. მობილური ოპერატორების კონკურენცია გამძაფრებულია და თავისუფალი კლიენტის ძებნით “გადაღლილი” ოპერატორები ახლა პორტირების თემით და “სვიჩერების” გადმობირება-გადაბირებით ირთობენ თავს. სადაზღვევო სფეროში ახალი მიმართულებების დანერგვა დაიწყეს, რასაც ავტომატურად კონკურენტურული უპირატესობების სარეკლამო წარმოჩენა მოჰყვა. ამ სექტორში სახელმწიფოს როლისა და ფინანსების შემცირებით, სარეკლამო აქტივობების ზრდა მოჰყვება. ყველაზე მსხვილ რეკლამის დაკვეთად, როგორც სატელევიზიო, ასევე გარე რეკლამის მიმართულებით, ისევ სახელმწიფო რჩება. რეკლამირდება სახელმწიფო პროგრამები, სამთავრობო ინიციატივები და გარკვეული იდეები. სახელმწიფო გააქტიურებულია ადგილმდებარეობის მარკეტინგის კუთხითაც: ბათუმი ამ საქმეში ლიდერობს. სამწუხაროდ, ზუსტი დანახარჯების დადგენა შეუძლებელია, რადგან ესა თუ ის სატელევიზიო რგოლი გამოსულია სარეკლამო ბადიდან”.

ქართული რეკლამის ხარისხი
რამდენად ხარისხიანი რეკლამა იქმნება საქართველოში? უწყობენ თუ არა ფეხს ქართველი რეკლამის შემქმნელები მსოფლიო ტენდენციებს? ფაქტია, რომ საქართველოში რეკლამების ოდენობაც იკლებს და მაყურებელთა რიცხვიც, ტელემაყურებელთა უმრავლესობა რეკლამას საერთოდ არ უყურებს (ცხრილი #1). ექსპერტების თქმით, მაყურებელთა ყურადღების მისაპყრობად, მარკეტოლოგებმა მათ კრეატიული რეკლამა უნდა შესთავაზონ, რადგან სტანდარტული რეკლამები მომხმარებლისათვის საინტერესო აღარ არის.
გივი ხაჭაპურიძე: “ქართველი რეკლამის შემქმნელები მსოფლიო ტენდენციებს ერთი მარტივი მეთოდით უწყობენ ფეხს – პოულობენ კარგ, კრეატიულ რეკლამებს და მერე აქართულებენ მათ. ზოგ კომპანიას აქვს იმის ნიჭი, რომ ამ რეკლამების მართლაც კარგი ადაპტაცია გააკეთოს, ანუ იღებენ კლიპის კონცეფციას და ქართულ რეალობას არგებენ. არის მეორე გზაც, როდესაც იღებენ კლიპს, არაფერს ცვლიან და უბრალოდ ადებენ ქართულ ხმას.
არიან კომპანიები, რომელიც საკმაოდ აქტიურად მიმართავენ რეკლამების წინა დატესტვის პრაქტიკას. განსაკუთრებით ბანკები. იყო მსგავსი პრაქტიკა სამშენებლო კომპანიებში. ომის წინანდელ პერიოდში ისინი არა ერთ კვლევას ატარებდნენ რეკლამის ვიზუალურ მხრესთან თუ შინაარსთან დაკავშირებით სატელევიზიო ბადეში მოხვედრამდე, მაგრამ ასეთი კომპანიები ცოტაა. კომპანიათა უმრავლესობას ახასიათებს ძალიან სპონტანური, გაუაზრებელი გადაწყვეტილებები. რომელთაც რატომღაც ჰგონიათ, რომ რეკლამა საქართველოში არ უნდა იყოს გადაღებული. ეს, ძირითადად, ემართებათ იმ კომპანიებს, რომელთაც აქვთ შიდა მენეჯმენტის პრობლემა და ასევე, იმპორტიორ კომპანიებს. ისინი ფიქრობენ, რომ კადრები არ უნდა შეიცვალოს და უცხოურ რეკლამას უბრალოდ უნდა დაედოს ქართული ხმა. ეს კარგია, მაგალითად, “კოკა-კოლას” შემთხვევაში, იმიტომ, რომ მათ ძალიან კარგი რეკლამები აქვთ. თუმცა ბევრი რეკლამა კეთდება ძალიან ცუდად. ავიღოთ, მაგალითად, ჭურჭლის სარეცხი საშუალების “ფეირის” რეკლამა. რაც არ უნდა ვისაუბროთ ჩვენ ევროპელობაზე, ხასიათში აზიური კულტურის ელემენტები მრავლად გვაქვს. მამაკაცი ოჯახში არის დომინანტი. ხშირ შემთხვევაში, ქართველი მამაკაცი მეუღლის საოჯახო საქმეში დახმარებას არ მიიჩნევს საჭიროდ. როდესაც სატელევიზიო სივრცეში ასეთი მენტალიტეტის საზოგადოება უყურებს ჭურჭლის სარეცხი საშუალების რეკლამას, რომელშიც მამაკაცი მიდის და ცხიმით სავსე ჯამს თვითონ რეცხავს და აქვს ბედნიერი გამომეტყველება, ეს არ არის ეფექტური რეკლამა. ანუ რეკლამის შინაარსი არ არის გათ-ვლილი ქართველი ხალხის მენტალიტეტზე. ასეთი შემთხვევები საკმაოდ ხშირია”.
სოსო გალუმაშვილი: “ჩვენთან იქმნება, როგორც მაღალი ხარისხის, ასევე საშუალო დონის რეკლამებიც. რამდენიმე საინტერესო კამპანია ჩაატარეს ბანკებმა და მობილურმა ოპერატორებმა. ამ კუთხით აქტიურობენ შოკოლადისა და ჰიგიენური საშუალებების ქართული მწარმოებლები, ლუდის მწარმოებლებსაც ასევე მაღალი ხარისხის პრომოუშენი აქვთ. სხვაობაზე ძნელია ლაპარაკი: ხარისხიან რეკლამას ჯერ ხარისხიანი დამკვეთი სჭირდება. სტანდარტები, რომელზეც დასავლეთი და, შეიძლება ითქვას, უკვე აღმოსავლეთიც (ჩინეთი, იაპონია, კორეა, ინდოეთი, რუსეთი) მუშაობს, ჩვენთანაც ხელმისაწვდომია, მაგრამ დამკვეთს არ აქვს ამის საშუალება. ამიტომაც ვხედავთ ხშირად დაშტამპულ, ათასგზის გადამღერებულ ტექნოლოგიებსა და მეთოდებს. თუმცა, ნათელი წერტილებიც გვაქვს და ამის აღნიშვნაც ღირს – სარეკლამო კომპანიებმა მარკეტინგული კომუნიკაციების ინტეგრირება დაიწყეს და შედეგებიც უფრო ხელშესახები გახდა. კომპლექსური მიდგომები უფრო ეფექტიანს ხდის მთელს სარეკლამო კამპანიას. დამკვეთმაც ისწავლა ჭკუა და ეფექტურობის ნაცვლად აქცენტს უკვე ეფექტიანობაზე აკეთებს.
ს.ე. – ითვალისწინებენ თუ არა რეკლამის შემქმნელები ქართველი მომხმარებლის გემოვნებას და ინტერესს, თუ ტარდება სოციოლოგიური კვლევები ამ მიმართულებით?
ს.გ. – საბედნიეროდ, ბნელ ოთახში შავი კატის ძებნის ეტაპი საქართველოში დამთავრდა და კასტომიზიაციის ხანას ქართველი ბიზნესმები უფრო მომზადებულები ეგებებიან. მეტ-ნაკლებად დამახსოვრებადი და ღირებული ნებისმიერი კამპანია, რომლის გახსენებაც შეუძლია ჩვეულებრივ მოყვარულს, ღრმა კვლევებისა და მომხმარებელთა ქცევის დეტალურ ანალიზზეა აგებული. ეს გასაგებიცაა, რადგან ნებისმიერი გადაცდომა ბაზრის წილის დაკარგვის ტოლფასია და მომხმარებლის ნდობისა და მომხმარებლის დაკარგვის მიზეზი შეიძლება გახდეს”.

სხვადასხვა სარეკლამო მატარებლების პოტენციალი
ექსპერტთა შეფასებით, ყველაზე დიდი პოტენციალი დღეს ინტერნეტ რეკლამას გააჩნია. მსოფლიო ტენდენციებით, ინტერნეტრეკლამა სატელევიზიო რეკლამას ყოველწლიურად ბაზრის წილის 4-5%-ს ართმევს. გაეროს საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სააგენტოს (ITU) 2010 წლის მონაცემებით, საქართველოში 1,3 მილიონი ინტერნეტმომხმარებელია – ქვეყნის მოსახლეობის 28,3%. ეს მაშინ, როდესაც 2000 წელს ინტერნეტს ქვეყანაში 20 000 მომხმარებელი ჰყავდა, 2006 წელს კი – 332,000. ეს მონაცემები ცხადყოფს, რომ ონლაინ მედიას აქვს პოტენციალი, ტრადიციულ მედიას – პირველ რიგში, სწორედ ტელევიზიას – სერიოზული კონკურენცია გაუწიოს.
მართალია, მსოფლიოში გაზეთებისა და ჟურნალების ტირაჟების შემცირების ტენდენციაა, მაგრამ ჟურნალ-გაზეთებს, როგორც რეკლამის თუ ინფორმაციის მიწოდების საშუალებას, თავის ნიშა ჯერ არ დაუკარგავთ.
გივი ხაჭაპურიძე: “ისევე, როგორც მსოფლიოში, საქართველოშიც, ინტერნეტ რეკლამა ბოლო პერიოდში უფრო აქტიური ხდება. რეკლამის განმთავსებლები განსაკუთრებით ხშირად სოციალურ ქსელებს იყენებენ და არა სხვა სახის ვებგვერდებს, Facebook-ი საქართველოში ყველაზე პოპულარული ვებგვერდია. საგაზეთო რეკლამას რაც შეეხება, იაფი არც ის არის. საკმაოდ მაღალი ფასებია განსაკუთრებით კითხვად და რეიტინგულ ჟურნალ-გაზეთებში. მაგალითად, გაზეთ Financial-ში რეკლამის ფასი 300 ევროდან 2000 ევრომდე მერყეობს. გააჩნია გვერდს, ვიზუალურ მასალას და ასე შემდეგ. განსაკუთრებით დიდი ფასები აქვთ გლამურული ჟურნალების სარეკლამო გვერდებს. როგორიცაა “სითი”, “ბომონდი” და სხვა. აქაც 300 დოლარზე ქვემოთ კვადრატული სანტიმეტრი არ ღირს. გაზეთებში რეკლამის განთავსების ფასი შედარებით იაფია. ჩვენი გამოთვლით, კვადრატული სანტიმეტრი დაახლოებით 30-50 თეთრი ღირს.
თუმცა, პრესას შეუძლია მომხმარებლს შესთავაზოს ე.წ. პიარ სტატიები, რომელიც სინამდვილეში არის ჟურნალისტის მიერ დაწერილი ფარული რეკლამა. მსგავს რეკლამას ბიზნესმენები დღეს საქარ-თველოში ძალიან ხშირად მიმართავენ, მათ შორის ჩვენი ორგანიზაციაც. იმიტომ, რომ რეკლამის განთავსებას ჟურნალ-გაზეთებში ჩვენ ეფექტურად არ მივიჩნევთ. უფრო ეფექტურია, რომ დაიწეროს რაიმე საინტერესო სტატია ამა თუ იმ კომპანიაზე, რომელიც მიიზიდავს მკითხველს და გაზრდის კომპანიის ცნობადობას მომხმარებელში”.
საქართველოს სარეკლამო ბაზრის კიდევ ერთი პრობლემა ტექნოლოგიური მხარეა. გივი ხაჭა-პურიძე: “სატელევიზიო სარეკლამო აუდიტორიის გაზომვის ის საშუალება, რომელიც ახლა არის დანერგილი საქართველოში, საუბარია ფიფლ მეტრზე, არ იძლევა ზუსტ მონაცემს. იმიტომ, რომ, როცა ამა თუ იმ გადაცემის მსვლელობისას რეკლამა იწყება, ხშირ შემთხვევაში, ადამიანი დგება და გადის ოთახიდან. ტელევიზორი რჩება ჩართული. ფიფლ მეტრი კი, ამ შემთხვევაში, იძლევა ინფორმაციას, რომ ადამიანი რეკლამას უყურებს. ტელესივრცის კვლევის იმ მეთოდს, რომელიც დღეს არის საქართველოში, აქვს ცდომილების დიდი დონე. მაგალითად, 202 რომ დაიხურა, მას 1 თვის განმავლობაში 5%-იანი რეიტინგი ჰქონდა, რაც აბსურდია. უნდა შემოვიდეს ტექნოლოგია, რომელიც აპრობირებულია სხვადასხვა ქვეყნებში. საუბარია, მობლურ ფიფლ მეტრიაზე, რომელიც მაჯის საათის მაგვარია, ის ადამიანს უკეთია და მასთან ერთად გადაადგილდება. აფიქსირებს ადამიანი ოთახშია თუ არა, გავიდა თუ არა რეკლამის დროს და ასე შემდეგ. თუკი სარეკლამო ბაზარი განვითარებისკენ მიდის, აუცილებელია ეს ტექნოლოგიებიც დაინერგოს”.
ექსპერტები დარგის მომავალი პოტენციალის შესახებაც საუბრობენ. სოსო გალუმაშვილი: “2011 წლის ოქტომბერ-დეკემბერში რეკლამის მოცულობის მნიშვნელოვანი ზრდაა მოსალოდნელი. 2012 წლიდან ისევ ვარდნა დაიწყება, რადგან მნიშვნელოვანი არჩევნების წელია და რეკლამისთვის არავის ეცლება”.
გივი ხაჭაპურიძე: “სარეკლამო ბაზრის ზრდას უნდა ველოდოთ უახლოეს პერიოდში, მაგრამ ეს არ ეხება სატელევიზიო რეკლამას. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ სატელევიზიო სივრცეში ისედაც ძალიან გაზრდილია სარეკლამო დრო. ამასთანავე, კარგად იკიდებს ფეხს ინტერნეტ ტელევიზიები, სოციალური ქსელები. თანაც, ინტერნეტსივრცეში არსებობს უკუკავშირი, მომხმარებელსა და რეკლამის განმთავსებელს შორის, რაც არ არსებობს ტელევიზიაში. ინერნეტში მომხმარებელს აქვს საშუალება იმისა, რომ უკმაყოფილება გამოთქვას იმაზე, რაც არ მოეწონება, დააფიქსიროს თავის აზრი და ასე შემდეგ. ეს რეკლამის ხარისხსაც გაზრდის. ამიტომ მიმაჩნია, რომ უფრო ამ მიმართულებით არის მოსალოდნელი სარეკლამო ბაზარის გააქტიურება”.
რაც შეეხება მსოფლიო ტენდენციებს, იაპონიის მიწისძვრა და ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტები 2011 წელს მსოფლიო სარეკლამო ხარჯებს 2,5 მილიარდი დოლარით შეამცირებს. პროგნოზების თანახმად, წელს სარეკლამო ხარჯები წინა წელთან შედარებით 4,6%-ით უნდა გაზრდილიყო, ახლა კი ეს საპროგნოზო მაჩვენებელი 4,2%-მდე შემცირდა. 11 მარტის მიწისძვრის შემდეგ იაპონიაში სოციალურმა რეკლამამ პრაქტიკულად შეცვალა კომერციული რეკლამა.
ასევე დაზარალდა სარეკლამო ბაზარი ახლო აღმოსავლეთში, ლიბიის სამოქალაქო ომის დაწყების შემდეგ. ეგვიპტეში რეკლამაზე გაწეული ხარჯები 20%-ით შემცირდა, თუმცა სპეციალისტები მომავალ წელს ამ მაჩვენებლის 12%-ით ზრდას ვარაუდობენ. სპეციალისტების შეფასებით, 2012 წელს სარეკლამო ბაზრის ზრდა პროვოცირებული იქნება აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებითაც, ასევე ლონდონის ოლიმპიადითა და ფეხბურთში ევროპის ჩემპიონატით. 2010 წელს აშშ-ში ინტერნეტრეკლამის მოცულობამ 25,8 მილიარდი დოლარი შეადგინა, რაც 2009 წლის მაჩვენებელზე 14%-ით მეტია. კვლევით ჯგუფ “ემარკეტერის” შეფასებით, 2011 წელს აშშ-ში ინტერნეტრეკლამის ბაზარი 10,5%-ით გაიზრდება და 28,5 მლრდ-ს მიაღწევს. არსებული პროგნოზებით, მსოფლიო მასშტაბით, 2013 წლისთვის ინტერნეტ რეკლამა ტელევიზიის შემდეგ პოპულარობით მეორე ადგილზე იქნება და ბეჭდურ მედიას გადაუსწრებს.