დაუცველი აქტივი

მსოფლიო ეკონომიკის მდგომარეობასთან დაკავშირებით შექმნილმა გაურკვევლობამ და წამყვანი ცენტრალური ბანკების მრავალმხრივმა მონეტარულმა პოლიტიკამ, ძვირფასი ლითონების კოტირება მრავალწლიან მინიმუმადე დაიყვანა. ექსპერტები აქტივს გადაყიდულად მიიჩნევენ და ელიან, რომ დაბალი მოთხოვნის მიუხედავად, ოქროსმომპოვებელი კომპანიები არ შეამცირებენ მოპოვებას.

5 ნოემბერს ოქროსა და ვერცხლის ფასები 4,5 წლის მანძილზე არსებულ მინიმუმამდე დაეცა, რომლის მიზეზიც აშშ დოლარის ზრდის ზეწოლა და უმსხვილეს მსოფლიო ეკონომიკებში დამატებითი სტიმულირების მოლოდინი აღმოჩნდა.

COMEX-ზე ვაჭრობის შედეგად, ნიუ იორკის სასაქონლო ბირჟის (NYMEX) ქვეგანყოფილება, ოქროს დეკემბრის ფიუჩერსების კოტირება, რომელიც შედარებით აქტიურად ივაჭრება, 1,9%-ით შემცირდა 1145,70 დოლარამდე უნციაზე, რაც 2010 წლის 22 აპრილიდან ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია. ვერცხლის დეკემბრის ფიუჩერსები 3,2%-ით გაიაფდა 15,439 დოლარამდე უნციაზე, ცოტა ადრე მან მიაღწია 15,120 დოლარს, რაც 2010 წლის 10 თებერვლის შემდეგ მინიმუმია.

ძვირფასი ლითონები ფასს დოლარის ინდექსის ზრდის ფონზე კარგავენ, რომელმაც გაიმეორა ოთხწლიანი მაქსიმუმი, როდესაც აშშ-ის ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ მიიღო გადაწყვეტილება, საბოლოოდ შეეცვალა რაოდენობრივი შერბილების მესამე რაუნდი და ამერიკელი რეგულატორის განაკვეთი აეწია.

ამ ფონზე იაპონიის ბაკნმა, პირიქით, გაზარდა ფულადი ემისია აქტივების გამოსყიდვის პროგრამის ფარგლებში, 10 ტრილიონი იენიდან 80 ტრილიონამდე ($826 მილიარდი). იაპონიის ბანკის მმართველმა ხარუხიკო კუროდამ განაცხადა, რომ დეფლაციის თავიდან ასაცილებლად და ზრდის სტიმულაციისთვის ის ყველაფერს გააკეთებს. ამ სიახლეებმა დოლარის ზრდა გამოიწვია იაპონური იენისა და სხვა ვალუტების მიმართ, რამაც ნეგატიური გავლენა იქონია ძვირფას ლითონებზე, რომლებიც დენომინირებულია ამერიკულ ვალუტაში და უცხოელი მყიდველებისთვის ძვირდება, როცა ის მყარდება. ევროს კურსი დოლართან მიმართებაში წინა დღეს დაეცა 1,25 ნიშნულს ქვემოთ პირველად 2012 წლიდან მოყოლებული, ხოლო იენამ განაახლა 7-წლიანი მინიმუმი და მიაღწია 114,491 ნიშნულს დოლართან მიმართებაში, დოლარის ინდექსი ICE, რომელიც ამერიკული ვალუტის კურსს ავლენს სხვა ვალუტების კალათის მიმართ, 0,5%-ით გაიზარდა 2010 წლის შემდეგ ყველაზე მაღალ ნიშნულამდე.

ნოემბრის დასაწყისში ძვირფასი ლითონების ბაზრის „ქცევას“ განსაზღვავს როგორც სასაქონლე ბაზრების საერთო ტენდენციები, ისე სხვადასხვა ქვეყნებში მონეტარული პოლიტიკის ცვლილება. ექსპერტების თქმით, პირველ შემთხვევაში შეინიშნება გაძვირებული ამერიკული ვალუტის ზეგავლენა სანედლეულო აქტივებზე, მათ შორის ნავთობზე. დოლარს აქვს გარკვეული დამოკიდებულება მეორე აღნიშნულ შემთხვევაშიც: აშშ-ში QE პროგრამის შეწყვეტა, საპროცენტო განაკვეთის ზრდის მოლოდინი პროვოცორებას ახდენს, სხვა დანარჩენთან ერთად, ამერიკული ვალუტის მომავალში ზრდის მოლოდონიც, რაც ისევ და ისევ ოქროს პოზიციებს ურტყამს. როგორც ცნობილია, ინვესტორები ოქროში ფულს აბანდებენ ინფლაციისგან თავის დასაცავად.

აშშ-ში დაბალი ინფლაციისა და საპროცენტო განაკვეთის გათვალისწინებით შესაძლებელი იქნებოდა არჩევანი არ გაკეთებულიყო ოქრო/ვერცხლსა და დოლარის საპროცენტო აქტივებს შორის. ახლა, როცა აშშ-ში ფულადი სახსრების ღირებულების ზრდის შესაძლებლობა არსებობს მომხმარებლებისა და მწარმოებლების ფასებზე ზეწოლის არარსებობის პირობებში, ოქროდან სხვა ინსტრუმენტებში კაპიტალის გადანაცვლება ბაზრის მონაწილეებს სავარაუდოდ დამატებითი შემოსავლების მიღების შესაძლებლობას მისცემს. შედეგად, ექსპერტთა განცხადებით, ძვირფასი ლითონების ბაზრდიდან სახსრების გამოტანა სავსებით გამართლებულად გამოიყურება.

ოქროს ფასები დაღმასვლას აგრძელებენ აშშ-დან ზედმეტად პოზიტიური ამბების გავლენით და ამერიკულ ვალუტაზე ძალიან დიდი მოთხოვნის გამო, აცხადებენ ექსპერტები. რესპუბლიკელების გამარჯვებამ მხოლოდ გაახურა ბაზრების რწმენა იმაში, რომ შტატებს მომავალში ეკონომიკის აღდგენის სტაბილური გზა ელოდებათ. ოქროს ფასი დამაჯერებლად მოძრაობს ქვემოთ, ნიშნულამდე – უნციაზე $1100. აქტივის გადაყიდვა ჯერ ისევ არასტაბილურად აღდგენილი მსოფლიო ეკონომიკის ფონზე, შეიძლება ძვირფას ლითონებზე ინტერესის დაბრუნების მაპროვოცირებელი გახდეს. აქედან გამომდინარე, ექსპერტები ასკვნიან, რომ ფასების მიმდინარე დონე და ახალი მინიმუმები ჯერ წინ არის.

ოქრო გახდა აქტივი, რომელიც ჯერ ინვესტორებს არ აინტერესებთ. „ხარების ზეიმის“ ფონზე, რომელიც ამერიკის საფონდო ბაზარზე მოაწყვეს ინვესტორებმა, დამცავ აქტივზე ფასი მცირდება. უმსხვილესი „ოქროს“ ფონდის SPDR Gold Trust-ის გამოსყიდული აქციების რაოდენობა 2008 წლის ნოემბრის მინიმალურ დონეს მიუახლოვდა. 2012 წლის მაქსიმუმთან შედარებით ფონდის საინვესტიციო შევსება 44%-ით შემცირდა. სხვა ფაქტორებთან ერთად, არსებობს გაურკვევლობის მომენტები მსოფლიო ეკონომიკასთან მიმართებაში. ძირითადი რეგიონების მიხედვით სტატისტიკა ცუდი არ არის, რაც ოქროს მოთხოვნაზე ზეგავლენას ახდენს. თუმცა, ძვირფასი ლითონების ფასები ინვესტორებს შეშფოთებას უნარჩუნებს ფედის ულტრარბილი მონეტარული პოლიტიკის შეწყვეტის ნეგატიური შედეგების გამო.

დღეს ოქროზე ფასები ფორმირდება ძირითადად ორი ფაქტორის გავლენით – მსოფლიო ეკონომიკის მდგომარეობითა (რომელიც განისაზღვრება აშშ-ს, ევროზონასა და ჩინეთში გამოსული სტატისტიკური მონაცემებით) და სავალუტო ბაზრის დინამიკით.

ექსპერტების აზრით, თუკი პირველი ფაქტორი არ რჩება წინააღმდეგობრივ მდგომარეობაში, რამდენადაც აშშ-ში შეინიშნება ეკონომიკის პოზიტიური მდგომარება (მშპ-ის ზრდა საშუალოდ 2,5%-ს მიაღწია წლიურ გამოხატულებაში), მაშინ როდესაც ევროზონასა და ჩინეთში ბოლო კვარტლების მონაცმებით, ეკონომიკა არც თუ სახარბიელო მდგომარებაშია, მეორე ფაქტორი ახდენს უშუალო გავლენას ფასებზე. ექსპერტთა განმარტებით, საქმე იმაში მდგომარეობს, რომ მსოფლიო ბაზარზე დოლარი მყარდება, რის გამოც ყველა დოლარში დენომინირებული აქტივი იაფდება, მათ შორის, ოქრო და ვერცხლი. თუკი უნცია ორქო დოლარში გამოხატული გაიაფდა წლის დასაწყისიდან 15%-ით $1150 დოლარამდე, ევროში კოტირების შემცირებამ მხოლოდ 3% შეადგინა 910 ევრომდე.

მსოფლიო ოქროს საბჭოს (World Gold Council) მონაცემებით, 2014 წლის მეორე კვარტალში მსოფლიო მასშტაბით ოქროზე მოთხოვნა ფიზიკურ გამოხატულებაში 16%-ით შემცირდა 963,8 ტონამდე. ფულად გამოხატულებაში მოხმარება შემცირდა 24%-ით $39,92 მილიარდამდე. ოქროს ძირითადმა მომხმარებელებმა – იუველირებმა შეიძინეს 509,6 ტონა ოქრო (30%-ით ნაკლები, ვიდრე წლით ადრე), რომელთა შორისაც ყველაზე მსხვილი იყო ინდოეთი (154 ტონა) და ჩინეთი (143 ტონა). ოქროზე საინვესტიციო მოთხოვნა (მათ შორის ETF, მონეტები და ზოდები) 4%-ით გაიზარდა 23,4 ტონამდე. ETF ფონდებიდან ოქროს გადინება შემცირდა 10-ჯერ 40 ტონამდე.

ოქროსა და ვერცხლთან დაკავშირებულ სიტუაციას ზვავის ეფექტი აქვს: 2014 წლის დასაწყისში მოთხოვნამ ყველა სექტორში (მრეწველობა, საიუველირო და საინვესტიციო) დაიწყო კლება. ვერცხლი 95%-ში ანალოგიურ დინამიკას აჩვენებს. თუკი მოთხოვნა მცირდება, აქტივებს ზრდისკენ ვერაფერი უბიძგებს, შედეგი ძვირფასი ლითონების გაიაფებაა, რაც მსხვილი ინვესტიციების გამოყვანას იწვევს, რა აზრი აქვს სახსრების ოქროს ექვივალენტში შენახვას, თუ ის ყოველ დღე კარგავს ღირებულებას. ინვესტიციების გამოწვევა კი ფასებს კიდევ უფრო დაბლა სწევს. ტრენდის შეცვლა შესყიდვებს შეუძლია, მაგალითად, საიუველირო მრეწველობის მხრიდან, მაგრამ მოცემულ სფეროში ვარდნა ფასდება ფასდება რიგი რეგიონებისთვის 19%-დან (ჩინეთი) 24%-მდე (ინდეოთი). 2014 წელს ოქროს საერთო მოხმარება შემცრდა (პირველ ნახევარში 16%-ით).

ექსპერტები ფიქრობენ, რომ ოქროს მომპოვებელი კომპანიები ოქროს მოპოვებას ზრდიან იმისთვის, რომ კრედიტებს მოემსახურონ. ძვირფასი ლითონების მსოფლიო სექტორში ძალიან ბევრი კომპანიაა საიმისოდ, რომ ყველა მათგანმა შეძლოს კოორდინირება და გამოშვება შეზღუდონ. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს დროითი ლაგი – 3-5 წელი მოპოვებაში ინვესტიციის დაწყებიდან მისი წარმოების სტარტამდე. დარგის მიმომხილველების თქმით, 2011-2013 წლებში ოქროს საბადოებში განხორციელებული მნიშვნელოვანი კაპიტალდაბანდებები მოპოვების გარზდას შემდეგი ხუთი წლის მანძილზე გამოიწვევს იმის მიუხედავად, რა მიმდინარე ფასებია ძვირფას ლითონებზე.

ექსპერტები ამბობენ, რომ დარგში შექმნილი სიტუაცია დიდ გაურკვევლობას ტოვებს როგორც ინვესტორებში, ისე ანალიტიკოსებისთვის. კონსესუს-პროგნოზი დარგში მოლოდინების განმარტვის საშუალებას არ იძლევა. მიმომხილველთა აზრით, ეს ბაზრის მონაწილეების ეჭვებზე მიანიშნებს და ასევე დარგში მოთხოვნა-მიწოდების დინამიკის შეფასების შეუძლებლობაზე იმ პირობებში, როცა მნიშვნელოვნად იცვლება თანაფარდობა მყიდველთა სხვადსხვა ჯგუფებს შორის (ETF-ფონდები, ზოდებში ინვესტიციების განმხორციელებლები, იუვილერები). და მაინც, ექსპერტები ფიქრობენ, რომ უახლოეს წლებში ოქროს მომპოვებელი კომპანიების მხრიდან მიწოდება გაიზრდება იმ პირობებში, როცა ინვესტორები თავიანთი პოზიციების შემცირებას გააგრძელებენ.