დეჟა ვუ თუ უსიამოვნო პარალელები 1998 წელთან, ანუ რა გველოდება 2015-ში რუსეთის კრიზისის გამო

განვითარებადი ქვეყნების ირგვლივ გარემოებები არასასურველად ლაგდება: ნავთობის ფასი შემცრებას განაგრძობს, აშშ დოლარი ყველა ქვეყნის ვალუტის მიმართ მყარდება და თან, ფედერალური სარეზერვო სისტემა საპროცენტო განაკვეთის გასაზრდელად ემზადება, რუსეთში სიტუაცია კრიტიკულ ზღვარს უახლოვდება, მის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების საპასუხო ზომებით ზარალს იღებს ევროპაც. 2014 წლის დასასრულს ანალიტიკოსები ცდილობენ შეაჯამონ და მომავალი წლისთვის პროგნოზები დადონ, თუმცა, იმედისმომცემი ბევრი არაფერია. ეს ის სიტუაციაა, როცა საქართველოს გარეგანი ფაქტორები უკარნახებს, თუ რა მოხდება 2015 წელს ქვეყანაში. მიმომხილველებს მიმდინარე მოვლენებმა 1998 წლის აზიური კრიზისი გაახსენა, რომელმაც მაშინ განვითარებადი ბაზრები მოიცვა. რა განსხვავება და მსგავსებაა 2014-სა და 1998 წლებს შორის, რამდენად მასშტაბური და ხანგრძლივი იქნება ის შედეგები, რაც მსოფლიოში შექმნილ კონიუნქტურას შეიძლება მოჰყვეს და რა გავლენას იქონიებს საქართველოზე.

დეკემბრის დასაწყისში ევროპის კომისიამ გაუარესებული მაკროეკონომიკური მაჩვენებლები გამოაქვეყნა 2014-2015 წლისთვის. ანგარიშის მიხედვით, ევროზონის მშპ-ის მაისის მაჩვენებელი – 1,2% – შემცირების მიმართულებით გადაიხედა და შეადგინა 0,8%, ხოლო 2015 წლის მაჩვენებელი – 1,7%-დან 1,1%-მდე. რეგიონში ინფლაციის პროგნოზი ამ და შემდეგი წლისთვის არის 0,8% და 0,5% შესაბამისად, ხოლო 2016 წლისთვის ექსპერტები ფქრობენ, რომ ფასები წლიურად 1,5%-ით მოიმატებს. ამასთან, სავალუტო ბლოკში უმუშევრობის დონე მიმდინარე წელს სავარაუდოდ 11,6%-ს შეადგენს და არა 11,8-ს, როგორც ადრე ვარაუდობდნენ, 2015 წლის მაჩვენებელი გადაიხედა 11,4%-დან 11,3%-მდე. 2016 წლისთვის მაჩვენებელი საშუალოდ სავარაუდოდ 10,8% იქნება.

„ეკონომიკისა და დასაქმების მდგომარეობა სასურველი სისწრაფით არ უმჯობესდება. ევროპის კომისია გამოიყენებს ყველა მის ხელთ არსებულ ინსტრუმენტსა და რესურსს სამუშაო ადგილების შესაქმნელად და ევროპაში ეკონომიკური ზრდის გამოსაცოცხლებლად. ის წარმოადგენს 300 მილიარდი ევროს ინვესტირების გეგმას ეკონომიკის აღდგენის პროცესის სტიმულაციისა და მხარდასაჭერად. ინვესტიციების გაძლიერება ეკონომიკის აღორძინების აუცილებელი პირობაა“, – ნათქვამია მოხსენებაში.

ევროკავშირის 28 ქვეყანაში მშპ-ის ზრდის შეფასება 2014 წლისთვის გაუარესებულია 1,6%-დან 1,3%-მდე, ხოლო 2015 წლისთვის – 2%-დან 1,5%-მდე. რაც შეეხება 2016 წელს, საფინანსო სექტორის კონსოლიდაციამ და ამ ცოტა ხნის წინ ჩატარებული სტრუქტურული რეფორმების მოსალოდნელმა პირველმა დადებითმა შედეგებმა უნდა მოახდინოს ეკონომიკური აქტივობის სტიმულირება 2,0%-მდე ევროკავშირში და 1,7%-მდე ევროზონაში.

ევროზონის ქვეყნებში საბიუჯეტო დეფიციტი მიმდინარე წელს შეადგენს მშპ-ის 2,6%-ს, შემდეგ შემცირდება მშპ-ის 2,4%-მდე, მომდევნო წელს კი 2,1%-მდე. ევროზონის ქვეყნების სახელმწიფო ვალის პროგნოზი 2014 წლისთვის გაუმჯობესებულია მშპ-ის 96%-დან 94,5%-მდე, ხოლო პიკი გადატანილია 2015 წლისთვის – მშპ-ის 94,8%-ის დონეზე. 2016 წლისთვის სახელმწიფო ვალი სავარაუდოდ შეადგენს მშპ-ის 93,8%-ს.
ევროკომისიის შეფასებების თანახმად, ევროზონის ქვეყნებს შორის 2014 წელს რეცესია დაფიქსირდება იტალიაში, ფინეთსა და კვიპროსზე. მაისში ევროკომისია იტალიისა და ფინეთის მშპ-ის ზრდას პროგნოზირებდა.

ევროკომისიამ მნიშვნელოვნად შეამცირა ევროზონის უმსხვილესი ქვეყნის – გერმანიის ეკონომიკის ზრდის პროგნოზი – 2014 წელს 1,8%-დან 1,3%-მდე, ხოლო 2015 წლისთვის 2%-დან 1,1%-მდე. მიმდინარე წელს საფრანგეთის მშპ-ის ზრდის პროგნოზი გადაიხედა 1%-დან 0,3%-მდე, ხოლო2015 წლისთვის 1,5%-დან 0,7%-მდე.

ესპანეთის მშპ-ის ზრდის პროგნოზი გაზრდილია 1,1%-დან 1,2%-მდე. 2015 წელს ზრდა შეადგენს 1,7%-ს და არა 2,1-ს, როგორც გაზაფხულზე ვარაუდობდნენ. დიდი ბრიტანეთის ეკონომიკა მიმდინარე წელს მოიმატებს 3,1%-ს, 2015 წლისთვის 2,7%-ს. ევროკომისია ელოდება აშშ-ის მშპ-ის ზრდას მიმდინარე წელს 2,2%-ით (მაისში 2,8%), 2015 წლისთვის – 3,1%-ით, 2016 – 3,2%-ით; იაპონიისა კი – 1,1%-ით მიმდინარე და შემდეგი ორი წლისთვის თითო პროცენტით. პროგნოზების შემცირების მიმართულებით გადახედვის მიზეზი, სპეციალისტების აზრით, უკრაინასა და ახლო აღმოსავლეთში განვითარებული მოვლენები და ინვესტიციების უკმარისობაა. გარდა ამისა, ეკონომიკური კონიუნქტურა და დასაქმების სფეროში არსებული სიტუაცია საკმაოდ ნელა უმჯობესდება.

მოხსენება გამოაქვეყნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამაც, რომელშიც მიმოხილულია გლობალური ეკონომიკური სიტუაცია და პერსპექტივები. დოკუმენტში ნათქვამია, რომ 2015 წელს რუსეთის ეკონომიკას სტაგნაცია ელოდება. მშპ-ის ზრდა 2014 წლის შედეგების მიხედვით 0,5%-ს შეადგენს, ხოლო მომავალი წლისთვის 0,2%-ს. გარდა ამისა, გაერო ამბობს, რომ რეგიონში გეოპოლიტიკურმა დაძაბულობამ გამოიწვია გაურკვევლობის მაღალი დონე და აისახა დსთ-ის ქვეყნებზე. რუსეთის ფედერაციაში ეკონომიკური აქტივობა გაიყინა, რამაც ასევე შეამცირა რეგიონის დანარჩენ ქვეყნებში ზრდის პერსპექტივები. უკრაინაში ადრინდელ წლებში დაფიქსირებული სუსტი ზრდა მკვეთრმა შემცირებამ შეცვალა. დსთ-ის მსხვილი ქვეყნები დაზარალდნენ ფულადი გზავნილების ნაკადის შემცირებით. გამონაკლისი არც საქართველოა, თვიდან თვემდე მცირდება ფულადი გზავნილების მოცულობა, მხოლოდ ერთ თვეში (ოქტომბრიდან ნოემბრამდე) ეს მაჩვენებელი 20 მილიონით შემცირდა. შემცირება მოდის ძირითადად ისეთ ქვეყნებზე, როგორიცაა რუსეთის ფედერაცია, საბერძნეთი, უკრაინა, გაერთიანებული სამეფო და ესპანეთი – ისინი შედიან სწორედ იმ ქვეყნების ჩამონათვალში, რომლებთაც უშუალო შეხება აქვთ კრიზისულ მოვლენებთან ან ზეგავლენას განიცდიან მათგან.

2015 წლის პროგნოზები სუსტია: პრაქტიკულად ნულოვანი ზრდაა მოსალოდნელი რუსეთის ფედერაციაში იმის გამო, რომ კაპიტალის მაღალი ღირებულება შეაჩერებს კერძო კაპიტალდაბანდებებს. ასევე არსებობს უკრაინაში უფრო დიდი ვარდნის საშიშროება. მოხსენების ავტორებმა გაანალიზეს რუსეთის წინააღმდეგ შემოღებული სანქციები და რუსეთის ხელისუფლების მიერ გადაგმული საპასუხო ზომები. აღმოჩნდა, რომ რუსეთის ფედერაციაში იმოპრტის შემცირება უკვე შეეხო ევროკავშირის რიგი ქვეყნების ეკონომიკებს, რადგან რუსეთის ბაზარზე მოდის ევროზონის ექსპორტის 5%.
2015 წლისთვის თავის პროგნოზი გააკეთა ამერიკელმა ეკონომისტმა მოჰამედ ელ-ერიანმა*. მისი თქმით, ჩვენ ძლიერი დოლარის, შენელებული ზრდისა და პოლიტიკური გაურკვევლობის წელი გველოდება. აშშ-ის ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გამკაცრება და ქვეყნის ეკონომიკის სტაბილური ზრდა გახდება დოლარის გამყარების განმაპირობებელი.

ეკონომისტი მორიგ რთულ წელს პროგნოზირებს მსოფლიოსთვის. მისი თქმით, მსოფლიო ეკონომიკა პირდაპირი მნიშვნელობით დაიყოფა რამდენიმე შემადგენელ ნაწილად: მსოფლიოს გარკვეული ნაწილი აჩვენებს სწრაფ და მდგრად ზრდას, ხოლო ნაწილში – პოლიტიკური და ეკონომიკური პრობლემებია მოსალოდნელი. მომავალ წელს პოლიტიკოსები შეეჯახებიან მკაცრ არჩევანს: ან უნდა ეცადონ პრობლემებთან გამკლავებას, რომელიც სიტუაციის დესტაბილიზაციას იწვევს ან მსოფლიო ეკონომიკაში გაამწვავონ დისბალანსი და მიიღონ კრიზისი. მსოფლიო ეკონომიკა მომავალ წელს ოთხი სხვადასხვა სიჩქარით განვითარდება. შესაბამისად, ელ-ერიანმა გამოყო ქვეყნების ოთხი ჯგუფი, რომელთა ეკონომიკებში სიტუაცია რადიკალურად განსხვავებული იქნება.

პირველ, მდგრადი ქვეყნების ჯგუფს განეკუთვნებიან ქვეყნები, რომელთა ეკონომიკებში სიტუაცია გაუმჯობესდება, პირველ რიგში, ეს არის აშშ. ამ ქვეყნებში გაიზრდება შრომის ბაზარი, გაჩნდება ახალი სამუშაო ადგილები, ასევე გაიზრდება შრომის ანაზღაურება. თუ ბოლო წლებში ასეთ ქვეყნებში ეკონომიკური ზრდიდან მოგება ნაწილდებოდა არათანაბრად, ახლა ეკონომიკის ზრდიდან რაღაცას არც ისე მდიდარი მოქალაქეებიც მიიღებენ, თუმცა მოგების ნაწილი დარჩება მათ, ვინ ამის გარეშეც ცუდად არ ცხოვრობდა; მეორე ჯგუფში ელ-ერიანმა აზიის ქვეყნები გააერთიანა, რომელთა ეკონომიკებს 2015 წელს შენელება ელოდება: ესენი არიან რეგიონის განვითარებადი ქვეყნები, პირველ რიგში, ჩინეთი, რომლის ეკონომიკაც გასულ წლებთან შედარებით ნელა გაიზრდება. თუმცა, ეკონომისტი ამბობს, რომ ის სტრუქტურულად შეიცვლება, გახდება უფრო აწონილი და რთული. თანდათანობით ეს ქვეყნები შეცვლიან თავიანთი ზრდის მოდელს და უფრო მდგრადები გახდებიან. ამან შეიძლება გარკვეული არასტაბილურობა გამოიწვიოს მსოფლიო საფინანსო ბაზრებზე, მაგრამ ვარდნა არ იქნება სერიოზული და ხანგრძლივი; ეკონომისტმა მესამე ჯგუფში შეიყვანა ქვეყნები, რომლებიც ძალიან ნელა ვითარდებიან. ევროპა უფრო რთულ მდგომარეობაშია: ეკონომიკა ისევ სტაგნაციაშია, ეს წარმოშობს პოლიტიკურ და სოციალურ დაძაბულობას რიგ ქვეყნებში და ხელს უშლის პოლიტიკოსებს სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში. სუსტი ზრდა, დეფლაცია და ჭარბი დავალიანება ინვესტიციებს ხელს უშლის, ზრდის რისკებს; არსებობს მეოთხე, საკმაოდ საინტერესო დასახელების ჯგუფი, სახელმწიფოები, რომლებიც არაპროგნოზირებადნი არიან. ამასთან, მათი საკმაოდ დიდი ზომები და კავშირები გარე სამყაროსთან მსოფლიო ეკონომიკაზე გავლენას ახდენს. ასეთი ქვეყნების ჯგუფში შევიდა რუსეთი. ქვეყანა თანდათანობით უფრო ღრმად შედის რეცესიაში ეროვნული ვალუტის ვარდნის, კაპიტალის გადინებითა და იმპორტის შემცირებით. ასეთ სიტუაციაში ქვეყნის პრეზიდენტმა უნდა გადაწყვიტოს, ღირს თუ არა გადახედოს თავის მიდგომა უკრაინის მიმართ, შეცვალოს დამოკიდებულება დასავლეთის ქვეყნების მიმართ, რათა მოიხსნას სანქციები და ააშენოს ბევრად სტაბილური და დივერსიფიცირებული ეკონომიკა. ალტერნატივის სახით ხელისუფლებას შეუძლია მოსახლეობის უკმაყოფილება გადართოს დამატებითი საომარი ინტერვენციის საშუალებით უკრაინაში, მაგრამ ეს სანქციებისა და კონტრ-სანქციების ახალ რაუდნს გამოიწვევს და რუსეთი უფრო ღრმა რეცესიაში აღმოჩნდება. თავის მხრივ, ამან შესაძლოა უფრო მეტი პოლიტიკური არასტაბილურობა გამოიწვიოს და ევროპაში ეკონომიკური პრობლემები გააღრმავოს.
იგივე ჯგუფს განეკუთვნება ბრაზილია. პრეზიდენტმა დილმა რუზეფმა კინაღამ წააგო საპრეზიდენტო არჩევნები, რის შემდეგაც განაცხადა, რომ მზად არის აამაღლოს ეკონომიკის მართვის ხარისხი. თუ ის მართლაც შეასრულებს დადებულ პირობას, ბრაზილია მექსიკასთან ერთად მთელი კონტინენტისთვის მკაფიო სტაბილურობის მაგალითებად იქცევიან და შეძლებენ თავიანთი მეზობლებისთვის ვენესუელაში დამანგრეველი კრიზისის გავლენის კომპენსირება მოახდინონ, რომელიც ძალიან მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა ნავთობზე დაბალი ფასების გამო.

მსოფლიოს ქვეყნების ასეთმა დაყოფამ შეიძლება გამოიწვიოს ცენტრალური ბანკების დიამეტრალურად განსხვავებული ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გატარება. აშშ-ის ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ უკვე შეკვეცა ბაზარზე აქტივების გამოსყიდვა, ხოლო მომავალი წლის მესამე კვარტალში განაკვეთების აწევას გეგმავს. ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა კი შესაძლოა 2015 წლის პირველ კვარტალშივე წარადგინოს მასტიმულირებელი პოლიტიკის თავისი ვარიანტი, სავარაუდოდ, იაპონიის ბანკიც გააგრძელებს ქვეყნის ეკონომიკის ფულით დატუმბვას.

ერთადერთი მექანიზმი, რომელიც განსხვავების გასწორებას შეძლებს, სავალუტო კურსია. ბაზრის მიერ შეფასებული ზოგიერთი აქტივი ან ვალუტა ძალიან განსხვავდება იმისგან, რისი ახსნაც ფუნდამენტალური მაჩვენებლებით იქნებოდა შესაძლებელი. ეს გამოიწვევს რისკების ზრდას და ბაზრებზე ვოლატურობას.

რიგი ექსპერტების აზრით, დოლარი თავის მთავარ სიურპრიზს მომავალი წლის იავნრის ბოლოს და თებერვლის დასაწყისში გვპირდება. ცოტა ხანში ვალუტების რალი შეჩერდება, დადგება მოკლევადიანი პაუზა, რომელიც ბაზრებს დოლარის ნამდვილი შეტევისთვის მოამზადებს და ნახსენებ პერიოდში ის რეალურ მოძრაობას დაიწყებს, რომელიც თავის სისწრაფით შოკისმომგვრელი იქნება. ის გამყარედება ყველა ვალუტის მიმართ და ასევე სასაქონლე ბაზრებზე ვარდნას გამოიწვევს, მათ შორის ნავთობის.
მოვლენების ასეთი სცენარით განვითარების შესაძლებლობას ბევრი ექსპერტი იზიარებს, რომელსაც საფუძვლად უდევს აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ QE მასტიმულირებელი პროგრამის დასრულება, რასაც მოჰყვება განაკვეთების ნელ-ნელა აწევა, ბაზრების ლიკვიდობის დაკარგვა. ეს ყველაფერი კი დოლარის გამყარებას გამოიწვევს.

ისტორიულად ისე აეწყო, რომ დოლარის ძლიერი გამყარება განვითარებადი ბაზრებისთვის კრიზისული მოვლენების მომასწავებელია. ამის ნათელი მაგალითი 1980-იან წლებში ლათინური ამერიკის და 1990 წლის აზიური კრიზისია. შედეგად ქვეყნებმა მნიშვნელოვნად შეამცირეს საგარეო სესხები და სავალუტო რეზერვები გაზარდეს, თუმცა, ბოლო წლებში განვითარებადი ქვეყნების კომპანიებმა აქტიურად მიიზიდეს სახსრები სავალე ქაღალდების გათავსებით აშშ დოლარებში.

Bloomberg-ის მიერ გამოკითხული ექსპერტები ფიქრობენ, რომ მსგავსება 2014-სა და 1998 წელს შორის, პირველ რიგში, ნავთობის ფასებშია, რომელიც დაახლოები 48%-ით შემცირდა ივნისიდან დეკემბრამდე, შემცირება ნეგატიურად აისახა შავი ოქროს მწარმოებლებზე, მათ შორის ვენესუელაზე, რუსეთსა და ნიგერიაზე.

ნავთობზე ფასების მკვეთრმა შემცირებამ შეიძლება მსოფლიო ბაზრებზე ლიკვიდობის გლობალური რყევა გამოიწვიოს. ნავთობის ბაზრის ძირითადი მოთამაშე ქვეყნებიდან ფულის დიდი ნაწილი ფინანსურ ბაზრებზე მიდიოდა, რამაც აქტივებზე ფასების აწევა და სესხების დაბალი ღირებულება გამოიწვია. მაგრამ ახლა მოხდება ისე, რომ ნავთობის მომპოვებელი ქვეყნები კაპიტალის ექსპორტირებას აღარ მოახდენენ.

2014 წლის შედეგებით, კაპიტალის იმპორტი შეადგენდა 7,6 მილიარდს, მაშინ როდესაც 2013 წელს ეს მაჩვენებელი 60 მილიარდი იყო, ხოლო 2012 წელს მან 248 მილიარდ დოლარს მიაღწია. აქტივობის პიკზე საფინანსო ბაზრებზე ბრუნდებოდა წელიწადში 500 მილიარდი დოლარი და ახლა დიდი ხნის მანძილზე პირველი წელი იქნება, როდესაც ენერგორესურსების ექსპორტიორები კაპიტალს მიიზიდავენ.

ექსპერტები ამბობენ, რომ 1998 წელთან შედარებით ნავთობის ბაზარზე ახლა სხვა გარემოებებია. ფიქლის გაზის მოპოვების ტექნოლოგია, რომელსაც აშშ იყენებს, მაშინ არ არსებობდა; გარდა ამისა, წარმოების შემცირების ფონზე, ნავთობის ღირებულების ვარდნას ახლა დამატებით ძაბავს საუდის არაბეთსა და აშშ-ის შორის საფასო ომი. მათი აზრით, სიტუაცია ახლა უფრო კრიტიკულია: საუდის არაბეთმა შეიძლება აირჩიოს ნავთობის ფასების ვარდნაში ჩაურევლობის პოლიტიკა, რის შედეგადაც ის შესაძლოა 40 დოლარამდეც შემცირდეს და მან აშშ კონკურენტის სახით გადასწიოს. 1998 წელს ნავთობის ბაზარზე არსებული სიტუაცია მძიმე იყო აზიური კრიზისის გამო: მკვეთრად დავარდა ნედლეულზე მოთხოვნა, რამაც ფასები თითქმის სამჯერ შეამცირა. ამასთან, კონკრეტულად რუსეთისთვის სიტუაცია კრიტიკული იყო, რადგან ქვეყანა ამის გარეშეც დეფოლტის წინაშე იდგა და სავალუტო ამონაგების შემცირებამ ნავთობის გაყიდვებიდან საბოლოო დარტყმა მიაყენა.

მეორე მნიშვნელოვანი მსგავსება სავალუტო ბაზარზე საქმის ვითარებაა. Bloomberg-ის ინდექსი, რომელიც იკვლევს იმ განვითარებადი ქვეყნების ვალუტების ოცეულს, რომელიც კარგად ივაჭრება ბაზარზე, შემცირდა 2003 წლიდან ყველაზე დაბალ ნიშნულამდე. ორშაბათს, 15 დეკემბერს რუბლი ევროსა და დოლართან მიმართებაში აბსოლუტურ მინიმუმზე ივაჭრებოდა, თურქული ლირა რეკორდულად დაბალ ნიშნულამდე დაეცა, ხოლო ინდონეზიური რუპია იმ ნიშნულამდე დავიდა, რომელიც სწორედ 1998 წელს იყო. 1997-98 წლებში, აიზური საფინანსო კრიზისის პერიოდში, ექვსი თვის მანძილზე ტაილანდური ბატმა თავის ღირებულების ნახევარი დაკარგა. სამხრეთ კორეელები ქუჩაში გამოეფინენ და ხელისუფლებას ოქროს სამკაულებს აბარებდნენ დახმარების მიზნით, რომ შეევსოთ სავალუტო რეზერვები სავალუტო კრიზისის პირობებში.

მესამე მსგავსება ანალიტიკოსების აზრით, აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის პოლიტიკაა. ახლა ფედი 2006 წლიდან პირველად აპირებს საპროცენტო განაკვეთის აწევას, რაც განვითარებად ქვეყნებს კაპიტალის გადინებით ემუქრება. მსოფლიო ბანკის შეფასებით, განვითარებად ბაზრებზე კერძო კაპიტალის მოდინება შეიძლება 50%-ით შემცირდეს, მაშინ როცა აშშ-ის გრძელვადიანი ობლიგაციების შემოსავლიანობა ერთი პროცენტული პუნქტით გაიზრდება. მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის მქონე ქვეყნები, მათ შორის თურქეთი, სამხრეთ აფრიკა და ბრაზილია ამ სიტუაციაში მოწყვლადები არიან. საფრთხის ქვეშ ექცევიან ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა მალაიზია, სადაც უცხოელი ინვესტორები ადგილობრივი სახელმწიფო ვალის 30%-ზე მეტის მფლობელები არიან. ამასთან, ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ განაკვეთების გაზრდის სერია 1990-იანი წლების შუა პერიოდში აზიური ვალუტებს ზრდაში დაეხმარა.

თუმცა, ანალიტიკოსები ფიქრობენ, რომ არსებობს სიტუაციებს შორის პოზიტიური განსხვავებებიც. მათ შორის ის, რომ განვითარებადი ბაზრების უმეტესობამ ადრე თავიანთი ვალუტები „თავისუფალ ცურვაზე“ მიუშვა. მათ უარი თქვეს კურსის ფიქსირების რეჟიმზე. მაშინ როცა ინფლაცია ან საწვავზე ფასების ვარდა ვალუტას ასუსტებს, მას ძალუძს ერთდოულად ეკონომიკური ზრდის სტიმულირება მოახდინოს, რადგან ექსპორტი იაფდება.

მნიშვნელოვანი გარემოებაა ისიც, რომ განვითარებადი ბაზრების ოქროსავალუტო რეზერვები დღეს ცდება იმ ნიშნულს, რომელზედაც 1990-იან წლებში იყო. განვითარებადი ბაზრების ოქროსავალუტო რეზერვები საერთო მოცულობა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მონაცემებით, აღწევს 8,1 ტრილიონ დოლარს, როცა ეს მაჩვენებელი 1999 წელს 659 მილიარდი დოლარი იყო. ეს დაეხმარება განვითარებად ბაზრებს, რომ საფინანსო ბაზრებზე ვოლატურობა გადაიტანონ.
ექსპერტები ფიქრობენ, რომ გლობალური ეკონომიკისა და განვითარებადი ბაზრებისთვის 2014-ისა და 1998 წლის კრიზისებს შორის მთავარი ორო განსხვავებაა. ადრე კრიზისი ლოკალური იყო და მან მხოლოდ განვითარებადი ბაზრები მოიცვა, ახლა კი განვითარებად ბაზრებზე შექნილი პრობლემები – მსოფლიო ეკონომიკაში საერთო პრობლემების მაუწყებელია, რომლის პიკი შესაძლოა 2015-2018 წლებში დადგეს. მეორე განსხვავება კი ის არის, რომ 1998 წელს ბაზარზე შექმნილ პრობლემებს თან არ ახლდა მსოფლიო ვაჭრობასა და საფინანსო სისტემაში გლობალური ცვლილებები. ახლა კი, ტრადიციულ – „დოლარზე გამოკიდებას“ ცვლის ამერიკული ვალუტის განდევნა საერთაშორისო ანგარიშგებიდან. ეს პროცესი ფრთხილად და საკმაოდ ნელა მიმდინარეობს, მაგრამ მიმომხილველების თქმით, რამდენიმე წელიწადში შესაძლოა მსოფლიო ფინანსები შეიცვალოს.

როგორც ვხედავთ, საქართველოს ძირითადი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნები რეცესიის წინაშე ან რეცესიაში არიან, სავაჭრო ბრუნვის გარდა, ეს ამცირებს ფულად გზავნილებსაც საქართველოში, რადგან ეს გადმორიცხვები თითქმის იგივე ჯგუფის ქვეყნებიდან ხორციელდება. გარდა ამისა, უკრაინაში საომარი მოქმედებებისა და რუსეთის რეცესიის გამო მკვეთრად შემცირდება ტურისტების ნაკადი ჩვენს ქვეყანაში.
ემზარ ჯგერენაია, თსუ პროფესორი: „აქედან გამომდინარე, არ უნდა გვქონდეს იმის მოლოდინი, რომ სწრაფად მზარდი ეკონომიკა გვექნება. პოლიტიკური მოსაზრებებით, შესაძლოა ჩვენ გვიხაროდეს ჩვენი მეტოქის დაუძლურება სანქციებისა და ნავთობზე დაბალი ფასების გამო, მაგრამ ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ ქვეყანას, მის ეკონომიკას დიდი ზეგავლენა აქვს ჩვენს ეკონომიკაზე – ჩვენ აუცილებლად დავზარალდებით რუსეთის ეკონომიკის ასეთი მკვეთრი ვარდნის გამო. ჩვენ უნდა მოვემზადოთ ამისთვის, ნამდვილად არ გვექნება დალხენილი წელი, ევროპაში დაბალია მოთხოვნა, დოლართან მიმართებაში სხვა ვალუტების ვარდნის გამო, მთლიანობაში ეკონომიკა ვარდება.

წინა წელთან შედარებით განსხვავებული ვითარებაა იმ თვალსაზრისით, რომ დოლარის სწრაფი ტემპებით გამყარების გამო, ძირითად პროდუქტებზე, როგორიცაა, ხორბალი, შაქარი და ა.შ. მსოფლიო ბაზარზე ყოველ დღე ფასები ვარდება. რა თქმა უნდა, ეს საქართველოზე ინფლაციურ ზეწოლას არბილებს, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ, როგორი ვოლატურობა აქვს დოლარს და მან ფსიქოლოგიურად უკვე ჩამოაყალიბა რთული მოლოდინები, რაც იმის ვარაუდის საფუძველს იძლევა, რომ იმპორტირებულ საქონელზე ფასები გაიზრდება. ყველა გათვლებით, მომავალი წლის ზრდის მაჩვენებელი მსოფლიოში შემცირდება“.

საქართველოში ეკონომიკის 4,5%-იანი ზრდაა მოსალოდნელი. ექსპერტების თქმით, ეს არ არის ცუდი, მაგრამ არც კარგი მაჩვენებელი. „განვითარების ისეთი დონის მქონე ქვეყანას, როგორიც საქართველოა, მეტი ტემპი სჭირდება – 7-8%, მაგრამ ამისთვის მილიარდნახევარი ორი მილიარდი ინვესტიციაა საჭირო, რაც მომავალი წლისთვის წარმოუდგენელი მაჩვენებელია. ამას უნდა დაემატოს ტრანსფერებისა და ექსპორტის ზრდა, რაც ასევე წარმოუდგენელია. ამიტომ 4,5% საკმაოდ მყარი ზრდის მაჩვენებელი იქნება“, – დასძენს ემზარ ჯგერენაია.

* მოჰამედ ელ-ერიანი, Allianz-ის მთავარი ეკონომიკური მრჩეველი და გლობალური განვითარების თავმჯდომარე, რომელიც ბარაკ ობამას მიერ არის დაფუძნებული.