უოლ სტრიტზე ოპტიმიზმი სუფევს, ნუთუ ცუდი დღეები უკვე უკან დარჩა?…
მოამზადა ლინა ეპიშევამ
ივლისის დასაწყისში შეჯამდა ფორმალურად ჯერ დაუმთავრებელი პირველი ორი კვარტლის შედეგები: ერაყთან ომის ყველა ეფექტი, პრაქტიკულად, გაქრა და ბაზრები ეკონომიკურ რეალობას დაუბრუნდნენ. ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ფრონტზე არანაირი დიდი ფუნდამენტური მოვლენა არ მომხდარა. მთელ მსოფლიოში გრძელდება სამხედრო-პოლიტიკური ატმოსფეროს გაუარესება – ეს განსაკუთრებით ეხება იმ რეგიონებს, რომლებიც აშშ-ის “ცივილიზებული” გაშმაგების სფეროში მოხვდნენ.
ერაყში ამერიკელი სამხედროების მკვლელობები უკვე ჩვეულ მოვლენად იქცა, მდგომარეობა ავღანეთში უბრალოდ მიჩუმებულია, ხოლო კენიაში ტერაქტების საშიშროების გამო აშშ-ის საელჩო იხურება. თუმცა ზოგიერთისთვის ესეც ცოტაა: ამერიკული ადმინისტრაციის ერთ-ერთმა მაღალჩინოსანმა განაცხადა, რომ “პრევენტიული ოპერაცია” ირანის წინააღმდეგ უბრალოდ დროის საკითხია. მართლაც, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ერაყში “ბრწყინვალე გამარჯვების” შედეგები უკვე გაქრა, საპრეზიდენტო არჩევნებამდე კი, თითქმის წელიწადნახევარი დარჩა – ასე რომ, მომავალ ზაფხულს მსოფლიო კიდევ ერთხელ იხილავს უაზრო ტრილერის მორიგ რიმეიქსს – “სპილო-ანტიტერორისტი მსოფლიო საზოგადოების საჭურჭლე დუქანში”.
ეკონომიკური კრიმინალის ფრონტზე სიახლეა: გასულ კვირას საფრანგეთის ბანკის უფროსი, ჟან-კლოდ ტრიში უდანაშაულოდ ცნეს თაღლითობაში, რომელიც მან ჩრედიტ Lionnays-ის ბანკის გაკოტრების დროს ჩაიდინა. საქმე იმაშია, რომ ტრიში ევროპული ცენტრობანკის ახალი ხელმძღვანელია – მან მალე უნდა დაიკავოს თანამდებობა, მაგრამ ზემოთ აღნიშნული სკანდალის გამო ეს მოვლენა გადაიდო. ECB-ის ახლანდელი ხელმძღვანელი, ვიმ დაიზენბერგი ელოდება, როდის განთავისუფლდება მისი შემცვლელი საფრანგეთის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობიდან. როგორც ჩანს, მას დიდი ხნის ლოდინი არ დასჭირდება. პარტიის გადაწყვეტილებით, აგვისტოში ECB-ის ცენტრობანკში ყარაულის შეცვლა მაინც შედგება.
ამასთან, ივლისის დასაწყისში ECB-ის ახლანდელი ხელმძღვანელობა აქტიურად ურთიერთობდა საზოგადოებასთან და პრესასთან. ვ. დაიზენბერგი, ბანკი “ოტმარის” მთავარი ეკონომისტი და მრავალი სხვა ჩინოვნიკი ერთხმად აცხადებდნენ, რომ ისინი სავალუტო ბაზრის მოქმედებების მიმართ ტოლერანტობას იჩენენ. მათი შეფასებით, ევროს სწრაფი ზრდა არავითარ პრობლემას არ წარმოადგენს, ის მხოლოდ და მხოლოდ კურსის ადრინდელი ვარდნის კორექციაა. მსგავს ფრაზეოლოგიას იაპონელებიც მიმართავენ, მაგრამ ამისთვის მათ საფუძველი გააჩნიათ. რას გულისხმობენ ამით ევროპელები? ევრომ თითქმის მიაღწია თავის ისტორიულ მაქსიმუმს – როდიდან ეწოდება მოვლენების ასეთ განვითარებას კორექცია? შეგვიძლია მხოლოდ ვივარაუდოთ, რომ ევრო-ჩინოვნიკები შორეულ წარსულზე ნოსტალგიას გრძნობენ, რადგან 140 წლის უკან ევროს კურსი გერმანულ მარკაზე გადაანგარიშებით 108 დოლარს აღწევდა: დოლარზე მაშინ ფენინგებს აძლევდნენ. ასე რომ, გამოდის ასეთი “ანტიკვარული კორექცია”.
ივლისის დასაწყისში ექსპერტთა ყურადღების ცენტრში დიდი ბრიტანეთი იყო. ორშაბათს ხაზინის კანცლერმა (ფინანსთა მინისტრმა), ჰორდონ ბრაუნმა უკვე გამოაქვეყნა თავისი “ივლისის თეზისები” ბრიტანეთის ევროპულ სავალუტო კავშირში გაერთიანების შესახებ. დიაგნოზი დამამშვიდებელი არ იყო, მაგრამ მოხსენებაში იყო ორი მომენტი, რომლებმაც ბაზარზე აფეთქება გამოიწვია. ბრაუნის აზრით, უპირველეს ყოვლისა, იმისათვის, რომ ბრიტანეთი ევრო-ზონაში შევიდეს, აუცილებელია ფუნტის მნიშვნელოვანი გაიაფება. კერძოდ, დღესდღეობით ევრო-ფუნტის “მისაღებ” კროს-კურსად ითვლება 0.75-0.80 კურსი, ხოლო მინიმალურად – 0.73. არც ისე დიდი ხნის უკან 0.70 ნორმალურ კურსად ითვლებოდა, მაგრამ დრო იცვლება, მადა კი, ჭამაში მოდის. ასეთი იდეის შედეგად სავალუტო ბაზარზე დროებითი დესტაბილიზაცია მოხდა.
ფუნტის კურსის ვარდნას ინფლაციის გამოანგარიშების მეთოდიკის მკვეთრმა შეცვლამაც შეუწყო ხელი. ახლა საბაზისო მაჩვენებელი იქნება არა საცალო ფასების ყოფილი ინდექსი (RPI-X), არამედ ე.წ. “სამრეწველო ფასების ჰორმონიზირებული ინდექსი” (HICP), რომელიც გამოანგარიშდება ევრო კავშირის (და არა ბრიტანეთის) ტრადიციული მეთოდიკის მიხედვით. მეთოდიკის შეცვლა ბრიტანეთს გზას უხსნის საპროცენტო განაკვეთების შემცირებისაკენ: ახლა ინფლაცია კრიტიკული ზღურბლის ქვეშ დგას. ასე რომ, როგორც ჩანს, მალე განაკვეთები აქ რეალურად შემცირდება. ამის მიზეზი უკვე არსებობს, რადგან ინგლისის ეკონომიკურ მდგომარეობაში გაუარესების ნიშნები შეიმჩნევა: მაგალითად, მაისში უმუშევრების რიცხვმა 9,700-ს მიაღწია.
კონტინენტურ ევროპას თავისი პრობლემები აქვს. იქ საპროცენტო განაკვეთები უკვე შეამცირეს და ალბათ, კიდევ შეამცირებენ. ზუსტად ასე აღიქვა ბაზარმა EჩB-ის მეთაურის, ვიმ დაიზენბერგის სიტყვები, რომელმაც თავის საგაზეთო ინტერვიუში განაცხადა, რომ განაკვეთების მომდევნო შემცირება სრულიად შესაძლებელია. შემდგომ ინტერვიუში მან შენიშნა, რომ საუბარი განაკვეთების შემცირების ახალ ტალღაზე ჯერჯერობით ნაადრევია, რადგან ევრო-ჩინოვნიკები ინფლაციის რადიკალურ შემცირებას მხოლოდ პროგნოზებში ხედავენ, მაშინ როცა რეალურად ინფლაციის მაჩვენებელი ჯერ კიდევ მაღალია. ამასთან, სააგენტო Fitch-ი დაემუქრა გერმანიას, რომ შეუმცირებს საკრედიტო რეიტინგს მისი ზედმეტად მაღალი საბიუჯეტო დეფიციტის გამო. ევრო საკმაოდ ნერვიულად რეაგირებდა ამ პერტურბაციებზე, მით უმეტეს, რომ საუბარი ვალუტებზე კულისების მიღმაც მიდიოდა. დაიზენბერგმა გადაკვრით ილაპარაკა ევროს სწრაფ ზრდაზე, ხოლო ბრიტანულმა გაზეთმა, თიმეს-მა განაცხადა, რომ ევრო კავშირის ფინანსური მმართველობა განიხილავს მასირებული ინტერვენციების შესაძლებლობას ევრო-დოლარის კურსის 1.30 დონემდე მიღწევის შემთხვევაში.
ინტერვენციებით იმუქრება აგრეთვე შვეიცარიის კვაზი-ცენტრობანკი. SNB Pot-ის მეთაური “ბრაზობდა” ეროვნულ ვალუტაზე, რომელიც არაფრით არ ეცემა და ამით ეროვნულ ეკონომიკას დღევანდელი რეცესიიდან გასვლის საშუალებას არ აძლევს. ამასთან ერთად, Pot-ის მეთაურმა განაცხადა, რომ შვეიცარული ფრანკის კურსის შემცირება ევროსთან მიმართებაში ამ დაწესებულების “შესანიშნავი მიღწევაა”, მაგრამ, როგორც ჩანს, ამ მისი შანსები უკვე არ არის: შვეიცარიაში განაკვეთები უკვე იაპონურ დონემდე (ე.ი. ნულამდე) შემცირდა, ასე რომ, ეს ინსტრუმენტი უკვე არც იაპონიაში მოქმედებს, სადაც ბაზარზე ზეგავლენის ძირითადი მეთოდი სავალუტო ბაზარზე ინტერვენციას, ან ასეთი ინტერვენციებით მუქარას წარმოადგენს. სხვათა შორის, მათი მოცულობა შთამბეჭდავია: მხოლოდ მაისის განმავლობაში მან 43 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა. ამასთან, გამოვიდა იაპონიის მშპ-ის ამა წლის პირველი კვარტლის ხელახლად განხილული შეფასება. ნულის მაგივრად წარმოდგენილი იყო 0,1%-იანი ზრდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ამ ცვლილებამ განსაკუთრებული ყურადღება არ მიიპყრო. საქმე იმაშია, რომ გაუმჯობესების ერთ-ერთ მამოძრავებელ ძალად იქცა ექსპორტი, მაშინ როცა საშინაო მდგომარეობა არასახარბიელო რჩება.
რაც შეეხება რუსეთის საფონდო ბაზარს, იქ მთავარ მოვლენად იქცა სააგენტო Fitch-ის მიერ რუსეთის საკრედიტო რეიტინგის BB მინუსიდან BB პლიუსამდე გაზრდა (ჯგუფ BB-ის რეიტინგი ნიშნავს: “მოკლევადიან კრედიტუნარიანობას საშიშროება არ ემუქრება, მაგრამ არსებობს ეკონომიკური პირობების შეცვლის გრძელვადიანი რისკი”). ბაზარს ამისთვის ყურადღება არ მიუქცევია, რაც იმას ნიშნავს, რომ რუსეთის ბაზარზე მთავარ როლს ასრულებს არა სპეკულაციური კაპიტალი, არამედ სტრატეგიული ინვესტორი. რუსეთის ქაღალდების კოტირება თითქმის არ შეცვლილა, ოდნავ გაიზარდა ფასი გრძელვადიან ევრობონდებზე, მაგრამ ეს რეიტინგის გაზრდის გარეშეც მოხდებოდა – ფასების მუდმივი უმნიშვნელო ვოლატილობა ამ ბაზრისთვის დამახასიათებელია. ასე რომ, როგორც ჩანს, პირველად რუსეთის ბაზრის ისტორიაში მისი ქცევა არა სპეკულაციური, არამედ სტრატეგიული მოსაზრებებით განისაზღვრება. ბაზრის ასეთი მოდელი სტაბილური ზრდის იმედს იძლევა, რადგან ამ მოდელისთვის არ არის საშიში კრიზისის დროს კაპიტალის გაქცევა აზიაში, ან რომელიმე სხვა ქვეყანაში.
როგორც წესი, ბაზრების ძირითადი ყურადღება კონცენტრირდებოდა მსოფლიოს უდიდეს ეკონომიკაზე – აშშ-ზე. გასულ კვირას აღინიშნებოდა სხვადასხვაგვარი რანგის ჩინოვნიკების გამოსვლები. ასე, მაგალითად, პრეზიდენტი ბუში კვლავ გამოვიდა “ძლიერი დოლარის” მხარდასაჭერად: “ახლა ECB-ის განაკვეთების შემცირების შემდეგ ჩვენ შეგვიძლია შევიძინოთ ბაქსები”. ამის პასუხი იყო სიჩუმე, რადგან ბაზარი ფედ-ის განაკვეთების შემცირების მოლოდინშია. ყველა იმედოვნებდა, რომ აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სამსახურის უფროსი, ალან გრინსპანი კონგრესში გამოსვლის დროს ამ მიმართულებით რაიმე სიგნალებს მისცემდა, მაგრამ ასე არ მოხდა. გრინსპანი ძირითადად შტატებში ბუნებრივი აირის არასაკმარის წარმოებაზე საუბრობდა. მას სიტყვაც არ დაუძრავს მონეტარულ პოლიტიკაზე.
ანალიტიკოსები იძულებულნი გახდნენ, მოესმინათ ფედ-ის მმართველობის სხვა თანამშრომლების რჩევები, ვრცელი კომენტარებით გამოვიდნენ დონალდ კონი და ედვარდ გრამლიჩი, საიდანაც ნათლად ჩანს, რომ ორგანიზაცია შეწუხებულია დეფლაციური საფრთხით. დაბოლოს, ფედ-ის “ჩალისფერი წიგნში” აღწერილია საქმიანი აქტიურობის არასახარბიელო მდგომარეობა ერაყში ომის დამთავრების შემდეგ: სასწაული არ მოხდა და ოპტიმიზმის მოკლე ტალღის შემდეგ ყველაფერი თავის ადგილზე დაბრუნდა – დასაქმება და ხელფასები მცირდება, წარმოება ეცემა არა მარტო ტრადიციულად დეპრესიულ სამრეწველო სექტორში, არამედ მომსახურეობის სფეროშიც.
სამრეწველო კორპორაციებსაც არ აწყობთ აუტსაიდერების როლთან შეგუება. “უოლ სტრიტ ჟურნალის” ერთ-ერთი სტატიის თანახმად, აშშ-ის მწარმოებლების ეროვნულმა ასოციაციამ ხელისუფლებას ულტიმატუმი წაუყენა: სასწრაფოდ მიიღოს სათანადო ზომები წარმოების ზრდისათვის.
არასახარბიელო მდგომარეობა აღინიშნება კორპორაციებშიც: მოტოროლას და ნოკიას აცნობეს გაყიდვებთან დაკავშირებულ პრობლემებზე, განსაკუთრებით აზიაში. სხვა ორი მონსტრი, ბოინგი და მაკდონალდსი ფრთხილი ოპტიმისტური პროგნოზებით გამოვიდნენ. გარდა ამისა, ბაზარზე უფრო მეტად იმოქმედა ნახევრადსახელმწიფო უძრავი ქონების სააგენტო Fრედდიე Mაც-ში მომხდარმა ამბებმა: აუდიტორები, რომლებიც კომპანიის ფინანსურ ანგარიშგებას ამოწმებდნენ, შეუსაბამობას წააწყდნენ და ფირმის პრეზიდენტს კითხვით მიმართეს, რომელზეც ამ უკანასკნელს არავითარი ყურადღება არ მიუქცევია. შედეგად, იგი გაანთავისუფლეს. მასთან ერთად ეჭვს ქვეშ მოხვდნენ კომპანიის სხვა მენეჯერებიც. კორპორაციულ სექტორში სხვა არასასიამოვნო მოვლენად იქცა Mოოდყ-ის სააგენტოს მიერ ჯენერალ მოტორსის საკრედიტო რეიტინგის ხუთჯერადი შემცირება A3-დან Bაა1-მდე, ე.ი. ამ კორპორაციის გადასვლა საიმედოობის მაღალი კატეგორიიდან საშუალო კატეგორიაში. ცნობისთვის, სხვა საავტომობილო მონსტრი, ფორდი უკვე დიდი ხანია იმყოფება საშუალო კატეგორიაში.
რაც შეეხება ნავთობის ბაზარს, მისმა მონაწილეებმა ისარგებლეს ერაყის ნავთობის ექსპორტის აღდგენით, რათა დაიწყონ თამაში ფასების ვარდნაზე. მიუხედავად ამისა, ნავთობზე ფასმა მნიშვნელოვნად არ დაიწია. ერაყის ნავთობის ჩამოტვირთვა ხორციელდება იმ მარაგიდან, რომელიც ომის დროს თურქულ პორტ ჯეიჰანში დაგროვდა. რადგან ეს მარაგი შეზღუდულია, ხოლო ერაყში მოპოვებული – საკუთარი მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად გამოიყენება, “შავ ოქროზე” ფასების შემდგომ დაცემას არ უნდა ველოდოთ. აღსანიშნავია, რომ ერაყის ნავთობმრეწველობის მინისტრების შეფასებით, მთლიანი მოცულობით ნავთობის მოპოვების აღდგენა შესაძლებელია მხოლოდ 18 თვის შემდეგ.
ხუთშაბათს IPE-ზე ივლისის ფიუჩერსების ფასი Bრენტ მარკის ნავთობზე ერთ ბარელზე 0,38 დოლარიდან 26,03 დოლარამდე გაიზარდა.NNYMEX-ზე ივლისის კონტრაქტების კოტირებამ Bრენტ მარკის ნავთობზე ერთ ბარელზე 26,04 დოლარს მიაღწია. ფასმა რუსეთის Uრალს ნავთობზე ერთ ბარელზე 24,41 დოლარი შეადგინა.
WTI-ზე ფიუჩერსების ფასი 1,8%-ით გაიზარდა (0,52 დოლარით) და ერთ ბარელზე 29,10 დოლარს მიაღწია.
საერთაშორისო ნავთობის ბირჟის ელექტრონულ სისტემაში (IPE, ლონდონი) ფიუჩერსების ფასი Bრენტ მარკის ნავთობზე 0,22 დოლარით გაიზარდა და ერთ ბარელზე 26,25 დოლარს მიაღწია.
ნავთობი ძვირდება აშშ-ში ბენზინის მარაგის შემცირების ფონზე. აშშ-ის ენერგეტიკის სამინისტროს მონაცემების თანახმად, ბოლო თვის განმავლობაში ბენზინის მარაგი 3,4 მილიონი ბარელით შემცირდა და 205 მილიონ ბარელამდე დაეცა. ამასთან, ქვეყანაში ნავთობის მარაგი 1,1 მილიონი ბარელით გაიზარდა და 286,2 მილიონს მიაღწია.
ექსპერტები ნავთობგადამამუშავებელი კომპანიების მხრიდან მოთხოვნის აქტივიზაციის გამო ნედლეულის დეფიციტის შესაძლებლობაზე საუბრობენ. აშშ-ში ნავთობის გადამუშავების მოცულობა დღეში 8,61 მილიონ ბარელამდე გაიზარდა.
არც მაკროეკონომიკა გამოირჩეოდა მრავალფეროვნებით. მაისის მაჩვენებლების თანახმად, შტატებში მყარი ზრდა აღინიშნებოდა, მაგრამ ივლისის მაჩვენებლები უკვე მიანიშნებენ იმაზე, რომ ომისშემდგომი ეიფორია უკვე გაქრა და ყველაფერი თავის კალაპოტს დაუბრუნდა. გამონაკლისი იყო ნიუ-იორკის ფსბ-ის (ფედერალური სარეზერვო ბანკის) საქმიანი აქტიურობის ინდექსის მკვეთრი ზრდა, რომელმაც ისტორიულ მაქსიმუმს მიაღწია – ამასთან, უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ მაჩვენებელს ორი წლის ისტორია აქვს, ასე რომ მისი “ისტორიულობა” საკმაოდ პირობითია. როგორც ჩანს, უოლ-სტრიტის მონსტრებმა ისარგებლეს საზოგადოების “ერაყისშემდგომი აღფრთოვანებით”, რათა ფინანსურ ბაზარზე ახალი საპნის ბუშტები გაებერათ. იმაზე, რომ ეს ლოკალური ჩქაფანია, მიგვანიშნებს მსგავსი რეგიონალური ინდიკატორების საკმაოდ ზომიერი ზრდა. მაგალითად, ფილადელდიის fsb-ის ინდექსის ზრდას ანალიტიკოსებზე დიდი შთაბეჭდილება არ მოუხდენია.
საფონდო ბაზარი ზომიერად იზრდება. მიუხედავად ამისა, აქ მაინც აღინიშნება დიდი ვოლატილობა. უკვე რამდენიმე თვეა დოლარის კურსის და აქციათა ამერიკული ბაზარი ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად მოძრაობენ, ხშირად სხვადასხვა მიმართულებით: აქ არაფერია საკვირველი: ორივე მაჩვენებელი გამართულად იზრდებოდა მხოლოდ კოლოსალური სპეკულაციური ბუშტის გაბერვის დროს, ანუ 1990 წლის მეორე ნახევარში. მაშინ მთელი მსოფლიოდან ფული აშშ-ის ფინანსურ ბაზრებზე მიემართებოდა და ამით დოლარის კურსისა და საფონდო ინდექსების ზრდას უწყობდა ხელს. თუ წარსულს შევხედავთ, ნათელი გახდება, რომ საფონდო და სავალუტო ბაზრის კორექცია არც ისე ძლიერია.
რატომ იზრდება საფონდო ბაზარი? ამ კითხვაზე პასუხი მარტივია: დაიწყო ამერიკული ეკონომიკის “ფულადი გაჯერების” ახალი ფაზა. კვლავ აღინიშნება საკრედიტო ემისიის გაცხარებული ზრდა: ჯერ კიდევ მარტში აშშ-ის ფულადი მასის მოცულობა (აგრეგატი M2) მუდმივ დონეზე იმყოფებოდა, მაგრამ უკვე გაზაფხულის ბოლოს დაიწყო ზრდა და ზაფხულის დასაწყისში მისმა სიჩქარემ 18%-ს მიაღწია. არ არის საკვირველი, რომ ყველა სპეკულაციური ბაზარი დაეცა: ძირითად კაპიტალში ინვესტიციების და საერთოდ, მთელი რეალური სექტორის ვარდნა გრძელდება, სამაგიეროდ, იზრდება ფასი აქციებზე, სახაზინო ობლიგაციებზე და საცხოვრებელ სახლებზე (რომლებიც უკვე 15-20 წელია უფრო სპეკულაციურ, ვიდრე რეალურ აქტივს წარმოადგენენ).
ამასთან, ფინანსური ბაზრების საპნის ბუშტები შეიძლება დაჭიმვისაგან გასკდნენ. მთელ მსოფლიოში სახაზინო ობლიგაციებზე მკვეთრი ზრდა უკვე თვეების მანძილზე გრძელდება. ასეთ ტენდენციას ყოველთვის მივყავართ ერთ შედეგამდე: ყველა მსურველმა უკვე შეიძინა ნანატრი აქტივები, ხოლო ახალი შესყიდვები ფულის უქონლობის გამო შეუძლებელია, რადგან ფასები უფრო მალე იზრდება, ვიდრე კერძო პირთა შემოსავალი და კორპორაციული მოგება (ამიტომაც საუბრობენ ბუშტებზე). “გაჯერების” დროს ბაზარი ეცემა და ფასები მცირდება. ბაზრის მკვეთრად მზარდი ვოლატილობა წინასწარ მოწმობს იმაზე, რომ მოვლენების ასეთი განვითარება რეალურია: ზუსტად ასეთი მდგომარეობა იყო გაზაფხულს უძრავი ქონების ბაზარზე, ხოლო ზაფხულის დასაწყისში – ობლიგაციათა ბაზარზე.
შთამბეჭდავი იყო იაპონიაში და შემდეგ შტატებში ბონდების უეცარი დაცემა. ფასებმა იაპონურ ობლიგაციებზე მკვეთრად დაიწია გასული თვეების დონემდე, რამაც თავდაჭერილი ფინანსური ჩინოვნიკებიც კი შეაშფოთა. უნდა გავიხსენოთ, რომ 1987 წლის შემოდგომაზე საფონდო ბაზრის კატასტროფულ დაცემას წინ უძღოდა სახაზინო ობლიგაციების მსგავსი ბუშტის გასკდომა. მოსალოდნელია ბონდების ბაზრების ზრდა, მაგრამ ეს ზრდა დიდ ხანს არ გაგრძელდება. სრულიად გაუგებარია, როგორ აპირებს ამერიკული ხელისუფლება დააფინანსოს სწრაფად მზარდი საბიუჯეტო დეფიციტი. რამდენიმე ხნის შემდეგ ბიუჯეტში ხვრელების ამოსავსებად განკუთვნილი ობლიგაციათა დაჩქარებული ემისია კერძო მოთხოვნის შესაძლებლობებს გადააჭარბებს და შემოსავლიანობის ზრდას გამოიწვევს.
ამასთან, ბაზარზე ვრცელდება ცნობები იმ მოვლენაზე, რომელმაც შეიძლება გამოიწვიოს გადატრიალება მთელ მსოფლიო საფინანსო სისტემაში. ჩინეთის ხელისუფლების დოლართან მიმართებაში იუანის ფიქსირებული კურსის გაუქმებასთან დაკავშირებით ზეწოლამ უპრეცენდენტო მასშტაბებს მიაღწია. აზიური ქვეყნების ხელისუფლების გუნდს, რომელიც იმაზე ჩივის, რომ ჩინეთი დეფლაციის ექსპორტირებას ახდენს, შეუერთდა აშშ-ც: ხაზინის უფროსმა, ჯონ სნოუმ განაცხადა, რომ შტატებს სურთ, გააუქმონ იუანის დალართან მიბმა. ბაზრების მონაწილეები მგრძნობიარედ რეაგირებენ ამ ზეწოლაზე და ჩინეთის მზადყოფნაზე – წავიდეს კომპრომისზე. დოლარზე 8.2773 იუანის კურსის დროს წლიური ფორვარდული კონტრაქტები კოტირდება 6.75-6.80 დონეზე. თუმცა ჩინეთის სახალხო ბანკი ამ მოწოდებას ჯერჯერობით უარყოფს, ცნობები მაინც ცირკულირდება. საინტერესოა, თუ რა მოხდება მათი მატერიალიზირების შემთხვევაში.
ვთქვათ, რომ იუანის მიბმა დოლართან მოიხსნება. ბუნებრივად, იუანის კურსი დოლართან მიმართებაში გაიზრდება – სავაჭრო ბალანსის უზარმაზარი პროფიციტისა და იმის გამო, რომ იუანის მიმდინარე კურსი მსყიდველუნარიანობითი ძალის პარიტეტზე მნიშვნელოვნად დაბალია, მაგრამ ჩინეთში, პირიქით, დეფიციტი აღინიშნება აზიის სხვა ქვეყნებთან ვაჭრობაში. მსყიდველუნარიანობითი ძალის პარიტეტის კურსი არ არის შთამბეჭდავი: უნდა აღვნიშნოთ, რომ 1994 წლიდან იუანი იენთან მიმართებაში 20%-ით გაძვირდა. ასე რომ, სავალუტო კურსზე სახელმწიფო კონტროლის დასუსტება გამოიწვევს სხვა აზიურ ვალუტებთან მიმართებაში იუანის კურსის ვარდნას. დანარჩენი კი, მარტივია: თუ დოლარი დაეცემა იუანთან მიმართებაში, ხოლო იუანი – სხვა აზიურ ვალუტებთან მიმართებაში, მაშინ ნათელია, რომ ამ უკანასკნელთა კურსი დოლართან მიმართებაში საგრძნობლად გაიზრდება. ამის შედეგი შეიძლება კატასტროფული აღმოჩნდეს. ამ სიტუაციაში ინვესტორები იძულებულნი გახდებიან ამერიკული ობლიგაციებიდან ფული გაიტანონ და დააბანდონ ის აზიურ და ევროპულ ობლიგაციებში. თუნდაც ხელისუფლებამ მოახერხოს ამ პროცესის შეჩერება, პირველი დარტყმა მაინც კატასტროფული იქნება, რადგან ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთების საგრძნობი ზრდა გამოიწვევს უძრავ ქონებაზე და აქციებზე ფასების მკვეთრ და მოულოდნელ ვარდნას, საკრედიტო ბაზრის პარალიზებას და კორპორაციული გაკოტრებების ახალ ტალღას.
ასეთი სცენარის გათვლა ადვილია, მით უმეტეს ანალიტიკოსებისათვის. გასაგებია ისიც, რომ ჯონ სნოუსთვის ეს გაუგებარია: ბოროტი ენები ამტკიცებენ, რომ იგი ფინანსთა მინისტრის თანამდებობაზე იმიტომ დაინიშნა, რომ პრეზიდენტ ბუშის “ბრწყინვალე ნიჭი” არ გამოჩენილიყო ასე ნათლად, როგორც ადრე, მაგრამ მხოლოდ ჯ.ბუში და ჯ.სნოუ ხომ არ მართავენ აშშ-ს? ქვეყანას ჰყავს ფინანსური ჩინოვნიკები და ექსპერტები, რომელთაც შეუძლიათ გააგებინონ ხელისუფლებას, თუ რა შედეგამდე შეიძლება მიიყვანოს ქვეყანა აშშ-ის ჩინეთზე ზეწოლამ, მაგრამ, როგორც ჩანს, ამერიკის ხელისუფლებას ნაკლებად ესმის ამ საშიშროების რეალობა: ამის მაგივრად, ის პარანოიკის აღტაცებით, სპილოს გრაციითა და ზურაბ წერეთელის ოსტატობით “ცივილიზაციის მტრების” ფანტომებს აქანდაკებს.