ფულად-საკრედიტო სისტემის მნიშვნელობა ეკონომიკის რეალური სექტორის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფაში

ბესიკ ბოლქვაძე
ეკონომიკის საბაზრო ურთიერთობებზე გადასვლა, როგორც ცნობილია, მოითხოვს ფინანსური ბაზრის ინფრასტრუქტურის და შესაბამისად მისი სხვადასხვა სეგმენტების განვითარებას, რომლის ერთ-ერთ ორგანულ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს ფულად-საკრედიტო სისტემა.
უნდა აღინიშნოს, რომ გარდამავალი ეკონომიკის პირობებში ქვეყანაში გატარებულმა მონეტარულმა პოლიტიკამ განიცადა მნიშვნელოვანი მეტამორფოზა ლიბერალური მოდელიდან მკაცრ ფულად-საკრედიტო პოლიტიკამდე, რამაც უზრუნველყო ფინანსური სტაბილურობა ქვეყანაში, ეს გამოიხატება ინფლაციის დაბალ მაჩვენებელში და სავალუტო კურსის გარკვეულ ოპტიმალურ საზღვრებში შენარჩუნებაში. ფინანსური სტაბილურობა დროის მოკლევადიან პერიოდში თავისთავად წარმოადგენს ეკონომიკური ზრდის მნიშვნელოვან ფაქტორს, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში მყარი ფინანსური სტაბილურობის შენარჩუნება და შესაბამისად ეკონომიკური ზრდის სტიმულირება შეუძლებელია ეკონომიკის რეალური სექტორის განვითარების გარეშე. ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განუვითარებლობის პირობებში გადამწყვეტი როლის შესრულება უნდა დაეკისროს სწორედ მონეტარულ პოლიტიკას და საერთოდ ფულად-საკრედიტო სისტემას.
გრძელვადიან პერიოდში მყარი ეკონომიკური ზრდის უზრუნველსაყოფად. ჩვენი აზრით, დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკის ფინანსური და რეალური სექტორების მჭიდრო ურთიერთკავშირს, რამაც თავისი ასახვა უნდა ჰპოვოს რეალური სექტორის განვითარების სტიმულირებაში და საწარმოო-საინვესტიციო პოტენციალის ამაღლებაში, რაც თავის მხრივ გაზრდის ქვეყანაში ერთობლივი მოთხოვნის სიდიდეს და ხელს შეუწყობს ეკონომიკური ზრდის დაჩქარებას. აღნიშნულის უზრუნველსაყოფად კი მნიშვნელოვანია რეალური სექტორის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფა, რასაც აფერხებს ფინანსურ და რეალურ სექტორებს შორის ქვეყნის ეკონომიკაში არსებული სუსტი ურთიერთკავშირი და შესაბამისად პოლარიზაციის გაღრმავება, რასაც განაპირობებს: ა) რეალურ სექტორში არსებული მაღალი საინვესტიციო და საკრედიტო რისკების გამო ფინანსური სექტორის მკვეთრი ორიენტაცია მაღალმომგებიან ოპერაციებზე; ბ) მაღალი საპროცენტო განაკვეთები; გ) ფინანსური სექტორის ასიმეტრიული განვითარება (ფასიანი ქაღალდების ბაზრის სეგმენტთან შედარებით ფულად-საკრედიტო სეგმენტის უპირატესი განვითარება); დ) რეალური სექტორის ფინანსური უზრუნველყოფის სტიმულირების ეფექტიანი სახელმწიფოებრივი მექანიზმის არარსებობა და მრავალი სხვა.
უნდა აღინიშნოს, რომ განვითარებული საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებში გამოიყენება ეკონომიკის ფინანსური და არაფინანსური (რეალური) სექტორების ურთიერთზემოქმედების ამერიკული და გერმანული მოდელები. პირველ მოდელში საკმაოდ მაღალია ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარების დონე, შესაბამისად რეალური სექტორის საწარმოთა კაპიტალური ხარჯების დაფინანსებისათვის გამოიყენება უპირატესად ფასიანი ქაღალდების ემისია, ხოლო მიმდინარე აქტივების დაფინანსება ხორციელდება საბანკო არხების საშუალებით. მეორე მოდელის შემთხვევაში კი რეალური სექტორის როგორც მიმდინარე, ისე კაპიტალური ხარჯები უპირატესად ფინანსდება საბანკო სექტორიდან.1 საქართველოში ფასიანი ქაღალდების ბაზრის სუსტი განვითარება დღის წესრიგში აყენებს ეკონომიკის რეალური სექტორის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფის აუცილებლობას განვითარებული საბანკო ინფრასტრუქტურის მეშვეობით, ამასთან საბანკო სისტემის კერძო სეგმენტის მზარდი ორიენტაცია მაღალმომგებიანი პროექტების დაფინანსებაზე ზღუდავს რეალური სექტორის დაფინანსების მასშტაბებს ან უკეთეს შემთხვევაში ამგვარ დაფინანსებას გააჩნია მოკლევადიანი ხასიათი. აქედან გამომდინარე, დიდი მნიშვნელობა აქვს საბანკო სექტორის ეკონომიკის რეალურ სექტორზე პოზიტიური ზემოქმედების ეფექტიანი მექანიზმის ფორმირებასა და რეალიზაციას, ასეთი მექანიზმი კი ეკონომიკის გარდამავალ ეტაპზე უნდა იქცეს ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ორგანულ შემადგენელ ნაწილად.
აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ ეკონომიკის რეალური სექტორის განვითარება, მისი ფინანსურ სექტორთან მჭიდრო ურთიერთდამოკიდებულების ჩამოყალიბება და გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდის მიღწევა მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული თავის მხრივ ეკონომიკის ფინანსური სექტორის და მისი ცალკეული სეგმენტების განვითარების დონესა და ხარისხზე, რაც განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი მაჩვენებლით, რომელთაგანაც აღსანიშნავია: ფინანსური სიღრმის ინდიკატორი (ფართო ფულის მშპ-თან შეფარდება); საბანკო სექტორის მნიშვნელობის მაჩვენებელი (კომერციული ბანკების საშინაო აქტივების შეფარდება საბანკო სისტემის მთლიან საშინაო აქტივებთან); საბანკო სექტორის მიერ კერძო არაფინანსურ სექტორზე გაცემული კრედიტების წილი მშპ-სთან მიმართებაში; მიმოქცევაში არსებული სასესხო ვალდებულებების ერთობლივი ღირებულებითი მოცულობის მშპ-სთან თანაფარდობა.2 მაგალითისათვის, 2004 წლის ბოლოს ფინანსური “სიღრმის ინდიკატორმა საქართველოში შეადგინა 15.2%, საბანკო სექტორის მნიშვნელობის მაჩვენებელი უკანასკნელ წლებში აღწევს 55-60%-მდე. ასევე ზრდის ტენდენციით ხასიათდება საბანკო სექტორის მიერ გაცემული კრედიტების წილი მშპ-სთან მიმართებაში, კერძოდ საბანკო სექტორის მიერ გაცემულმა წმინდა სესხებმა (მთლიან სესხებს მინუს სესხების რეზერვი) 2000 წლის ბოლოს შეადგინა 400 მლნ ლარი, რაც მთლიანი საბანკო აქტივების 55% და მშპ-ის 6,6%-ია, 2001 წელს – 446 მლნ ლარი, შესაბამისად 51% და 6,7%, 2002 წელს წმინდა სესხებმა შეადგინა 588 მლნ ლარი, შესაბამისად საბანკო აქტივების 53% და მშპ-ის 7,9%, 2003 წელს შეადგინა 726 მლნ ლარი, საბანკო აქტივების 55%, მშპ-ის 8,5%, 2004 წელს – 965 მლნ ლარი, შესაბამისად 57% და 9,7%. ე.ი. საკრედიტო დაბანდებების წილი მშპ-სთან მიმართებაში 10%-ის ფარგლებშია, ამასთან ერთად შესაბამისად დაბალია მთლიანი საბანკო აქტივების წილი მშპ-ში. აღნიშნულმა მაჩვენებელმა 2004 წელს შეადგინა 17% (მშპ – 9,969 მლრდ ლარი, საბანკო აქტივები – 1,699 მლრდ ლარი)3 მაშინ როდესაც ეთგოს ქვეყნებში აღნიშნული მაჩვენებელი აჭარბებს 50%-ს. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ საბანკო სექტორის საკრედიტო დაბანდებების დაახლოებით 70-75% მოდის სავაჭრო-საშუამავლო ოპერაციების დაკრედიტებაზე.
საბანკო აქტივებისა და შესაბამისად საკრედიტო დაბანდებების მშპ-ში დაბალი მონაწილეობის მიუხედავად საბანკო სისტემამ ბოლო წლების განმავლობაში განიცადა მნიშვნელოვანი პოზიტიური თვისებრივი და რაოდენობრივი ცვლილებები, კერძოდ: თანდათანობით იზრდება საბანკო სისტემის სტაბილურობა და საიმედოობა; უმჯობესდება საბანკო ზედამხედველობის ხარისხი; ოპტიმალური ხდება კომერციული ბანკების რაოდენობა; იზრდება კომერციულ ბანკებში ინვესტირებული უცხოური კაპიტალის მოცულობა; იხვეწება ბანკების ორგანიზაციული სტრუქტურა და უმჯობესდება კადრების პროფესიული მომზადების დონე; იზრდება საბანკო სისტემის ერთობლივი აქტივების მოცულობა, ხოლო სარესურსო პოტენციალში-დეპოზიტების მოცულობა; ხდება საბანკო სისტემის ნორმატიულ-სამართლებრივი ბაზის სრულყოფა და სხვა. მიუხედავად ზემოთაღნიშნული დადებითი ტენდენციებისა და ძვრებისა, ქვეყანაში უკანასკნელ პერიოდში გატარებული ფულად-საკრედიტო პოლიტიკა ვერ პასუხობს ეკონომიკის რეალური სექტორის განვითარების მოთხოვნებს, ვერ უზრუნველყოფს სამეწარმეო სუბიექტების საინვესტიციო აქტიურობის ზრდას და შესაბამისად ეფექტიანობის ამაღლებას შემდეგ გარემოებათა გამო: ჯერ კიდევ დაბალია ბანკების კაპიტალიზაციის დონე; ფულის მასის გარკვეული ნაწილი კვლავ მიმოიქცევა საბანკო არხების გვერდის ავლით; არ არის სიღრმისეულად შესწავლილი და გაანალიზებული საბანკო რისკის და მისი ცალკეული სახეების ფენომენი; არ არის ამოქმედებული კრედიტებისა და დეპოზიტების ეფექტიანი დაზღვევის სისტემა; სუსტადაა განვითარებული მონეტარული პოლიტიკის ირიბი, ბაზარზე ორიენტირებული ინსტრუმენტები; ეფექტურად ვერ ფუნქციონირებს მონეტარული გადამცემი მექანიზმი ” ეროვნული ბანკი – კომერციული ბანკები – ეკონომიკური სუბიექტები; მონეტარული სისტემა ვერ პასუხობს ერთობლივი მოთხოვნის, განსაკუთრებით კი საექსპორტო პოტენციალის გაზრდის მოთხოვნას; დაბალია საბანკო სექტორის სპეციალიზაციის ხარისხი და ა.შ. აქედან გამომდინარე მონეტარული პოლიტიკის და განსაკუთრებით საბანკო მენეჯმენტის გადაუდებელ ამოცანად უნდა იქნეს მიჩნეული ქვეყანაში საინვესტიციო აქტიურობის სტიმულირება, წინააღმდეგ შემთხვევაში ადგილი ექნება ფინანსური სტაბილურობის და მის საფუძველზე მიღწეული მოკლევადიანი ეკონომიკური ზრდის დაკონსერვებას.
ქვეყნის ეკონომიკის საინვესტიციო პოტენციალის ამაღლებაში ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის და შესაბამისად ირიბად მთელი საბანკო სისტემის მონაწილეობის ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით დიდი მნიშვნელობა აქვს საფინანსო დანაზოგების მოზიდვის მასტიმულირებელი მექანიზმების შექმნას, ვინაიდან საქართველოში, ისევე როგორც გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნების უმრავლესობაში, პოტენციური დანაზოგების მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩაიდება ფიზიკურ აქტივებში (უძრავი ქონება, საქონელი და სხვა) ან მოიხმარება და ეკონომიკური ზრდის თვალსაზრისით არ იძლევა უკუგებას, უკეთეს შემთხვევაში დანაზოგები გაიცემა არაორგანიზებულ ბაზარზე, რის გამოც მცირდება შიდა ინვესტიციები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საფინანსო დანაზოგების სტიმულირება და მათი გამოყენების ეფექტიანობის გაზრდა უნდა მოხდეს საბანკო ინფრასტრუქტურის განვითარების გზით, შემნახველებსა და ინვესტორებს შორის პირდაპირი კავშირების (არაორგანიზებული ბაზარი) ნაცვლად საბანკო არხებით ფულადი დანაზოგების გადანაწილების მეშვეობით, რაც გაზრდის საბანკო სისტემის კაპიტალიზაციის დონეს და შესაბამისად დადებითად იმოქმედებს საპროცენტო განაკვეთების შემცირებაზე, რაც ეკონომიკის რეალური სექტორის დაკრედიტების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია. თუმცა მტკიცება იმისა, რომ მაღალი საპროცენტო განაკვეთები ქვეყანაში საკრედიტო რესურსების დეფიციტით არის გამოწვეული საფუძველს მოკლებულია, ამასთან რეალურ სექტორს გააჩნია მზარდი მოთხოვნა საბანკო კრედიტებზე. მათი თანამთხვევის პრობლემა მდგომარეობს კრედიტუნარიანი მსესხებლის ნაკლებობაში, კერძოდ, პოტენციური კლიენტების მხრიდან ვერ ხერხდება სათანადოდ არგუმენტირებული საკრედიტო წინადადებების წარდგენა ანუ მაღალია საკრედიტო რისკები, რაც აიძულებს საბანკო სექტორს ჩადოს მაღალი სარისკო პრემია გაცემულ კრედიტებზე, რაც კიდევ უფრო ზრდის ეკონომიკის ფინანსური და რეალური სექტორების პოლარიზაციას. ეკონომიკის რეალური სექტორის სუსტი კავშირი ფინანსურ სექტორთან მონეტარული პოლიტიკის გატარების თვალსაზრისით ასევე ვლინდება იმაში, რომ ასეთი პოლიტიკის მთავარი ორიენტირი არის ფინანსური სტაბილურობა, როგორც ქვეყნის გრძელვადიანი ეკონომიკური განვითარების აუცილებელი პირობა, ხოლო რეალური სექტორის ისეთი ძირითადი ინდიკატორების სტაბილიზაცია, როგორიცაა წარმოების მოცულობის და დასაქმების დონის ზრდა ვერ ხერხდება ანუ ფინანსური სტაბილიზაცია თავისთავად არ არის რეალური სექტორის განვითარების საკმარისი პირობა.4 ფასიანი ქაღალდების ბაზრის სუსტი განვითარებისა და საბიუჯეტო რესურსებით უპირატესად მიმდინარე ხარჯების დაფინანსების პირობებში მიგვაჩნია, რომ სწორედ ფულად-საკრედიტო სისტემა უნდა იქცეს იმ ინსტიტუციონალურ მექანიზმად, რომელიც უზრუნველყოფს ეკონომიკის რეალური სექტორის ფუნქციონირების ხელშეწყობას. აქედან გამომდინარე მნიშვნელოვანია მოხდეს მკაცრი მონეტარული პოლიტიკის ტრანსფორმაცია ეკონომიკურ ზრდაზე ორიენტირებულ პოლიტიკად, რაც გულისხმობს სტრუქტურული და საინვესტიციო ღონისძიებების გატარებას, ეკონომიკური საქმიანობის წარმოებრივი ასპექტების სტიმულირებას და მთლიანობაში საბოლოო მოხმარების გაზრდას.
საქართველოში მოქმედი ეკონომიკური განვითარების მონეტარული მოდელი ფაქტიურად კრძალავს ეკონომიკის რეალურ სექტორში რაიმე სახით ჩარევას, უცხოეთიდან მოზიდული კრედიტები კი ძირითადად ხმარდება სოციალური სფეროს დაფინანსებას და ქვეყნის ეკონომიკისათვის არაეფექტინია, რამდენადაც არ მოქმედებს ეკონომიკის რეალური სექტორის განვითარებაზე, ხოლო მიღებული კრედიტების ანაზღაურება კი უნდა მოხდეს სწორედ რეალური სექტორის მეშვეობით.5 ამ თვალსაზრისით მიგვაჩნია, რომ პერსპექტივაში ეროვნული ბანკის მიერ გატარებულმა მონეტარულმა პოლიტიკამ ხელი უნდა შეუწყოს როგორც უცხოური, ისე შიდა საინვესტიციო-საკრედიტო რესურსების მოზიდვას და მათ ჩართვას ეკონომიკის განვითარებაში. ამ მიზნით საჭიროა კომერციული ბანკების აქტივების ორიენტირება არაფინანსური სექტორისაკენ. აღნიშნულის უზრუნველსაყოფად საჭიროა ეროვნული ბანკის მიერ კომერციული ბანკებისათვის მასტიმულირებელი ღონისძიებების შემუშავება, რათა მათ საკრედიტო და საინვესტიციო რესურსები მიმართონ რეალური სექტორის დასაკრედიტებლად.
უნდა აღინიშნოს, რომ კომერციული ბანკების მიერ საწარმოთა აქციების საკონტროლო პაკეტების შესყიდვა პოზიტიურ გავლენას ახდენს როგორც ბანკთა საიმედოობაზე, ისე კაპიტალის გადინების ინსტრუმენტის ეფექტურობაზე. ამ თვალსაზრისით კომერციული ბანკების საინვესტიციო საქმიანობაზე არსებობს სერიოზული შეზღუდვები, კერძოდ, კომერციული ბანკების საქმიანობის ზედამხედველობისა და რეგულირების წესის შესახებ საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის ბრძანების მიხედვით, იზღუდება იურიდიულ პირთა საწესდებო კაპიტალში საბანკო ინვესტიციები ბანკის სააქციო კაპიტალის 50%-ზე მეტად, რაც ჩვენი აზრით ხელს უშლის კომერციული ბანკების როლის ამაღლებას ეკონომიკაში და მათ მიერ საკრედიტო დაბანდებების მოცულობის ზრდას. აღნიშნულიდან გამომდინარე მიზანშეწონილად მიგვაჩნია იურიდიულ პირთა კაპიტალში ბანკების მიერ წილთა შეძენაზე არსებული შეზღუდვების გაუქმება.
ქვეყანაში არსებული მაღალი საკრედიტო რისკის პირობებში ეკონომიკის რეალური სექტორის დაკრედიტების და საინვესტიციო დაბანდებათა მოცულობის გაზრდის მიზნით მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია კონსორციული და პარალელური დაკრედიტების სისტემის გამოყენება, რისთვისაც საჭიროა ბანკების საინვესტიციო საქმიანობის შესაბამისი მასტიმულირებელი მექანიზმების ამოქმედება, კერძოდ ამ მიზნით მნიშვნელოვანია გრძელვადიანი საკრედიტო დაბანდებებიდან კომერციული ბანკების მიერ მიღებული საპროცენტო შემოსავლები გამოიქვითოს მთლიანი საპროცენტო შემოსავლებიდან, რაც შესაბამისად შეამცირებს დასაბეგრ მოგებას და გარკვეულწილად სტიმულს მისცემს ბანკებს მოახდინონ მოზიდული სახსრების გრძელვადიან სესხებად ტრანსფორმაცია.
ეკონომიკის რეალური სექტორის დაკრედიტების მიზნით მნიშვნელოვანია ასევე კომერციული ბანკების საქმიანობის ისეთი მიმართულება, როგორიცაა საწარმოთა საპროექტო დაფინანსება, რაც მოითხოვს მთავრობის მხრიდან ადმინისტრაციულ და ფინანსურ მხარდაჭერას.6 კერძოდ, საწარმოო სფეროს მაღალი საკრედიტო და საინვესტიციო რისკების სისტემის დროს ბანკების მიერ საინვესტიციო პროექტებზე გრძელვადიანი სესხების გაცემის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პირობას უნდა წარმოადგენდეს სახელმწიფო გარანტიების არსებობა, თანაც საბანკო დაკრედიტებაზე საბიუჯეტო გარანტიების გაცემა დაკავშირებული უნდა იყოს ორი პირობის შესრულებასთან: 1. რამდენად არსებობს საკმარისი საბიუჯეტო რესურსები აღნიშნული გარანტიებისათვის და 2. რამდენად პრიორიტეტულია დასაკრედიტებელი სფერო. სახელმწიფო გარანტიების ერთ-ერთ სახედ შეიძლება გამოყენებულ იქნას სახელმწიფოს მიერ საკრედიტო პროცენტის სუბსიდირება, რაც მისცემს ბანკებს საშუალებას მიიღონ საბაზრო საპროცენტო განაკვეთი, ხოლო მსესხებელ სუბიექტებს – გადაიხადონ ნაკლები სუბსიდირების ხარჯზე, რაც საბოლოო ჯამში ხელს შეუწყობს ეკონომიკის პრიორიტეტული სფეროების ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფას.
ეკონომიკის რეალური სექტორის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფის გაზრდის მიზნით დიდი მნიშვნელობა უნდა შეიძინოს და სათანადო განვითარება უნდა ჰპოვოს შესაბამისი სამართლებრივი და ეკონომიკური ბაზის პირობებში სალიზინგო მომსახურებამ და სალიზინგო ურთიერთობებში კომერციული ბანკების ჩართვისთვის შესაბამისი მასტიმულირებელი პირობების შექმნამ. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში არსებობს კანონი სალიზინგო საქმიანობის ხელშეწყობის შესახებ, ჯერ კიდევ არ არის საკმარისი პირობები სალიზინგო ოპერაციების შესასრულებლად, რისი ძირითადი მიზეზია ერთი მხრივ ეკონომიკური მდგომარეობის არასტაბილურობა და მეორე მხრივ სალიზინგო ოპერაციების მაღალი რისკები პარტნიორებისათვის. საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებში კომერციული ბანკების მიერ სალიზინგო ოპერაციების გამოყენების პრაქტიკამ გამოავლინა მისი უდავო უპირატესობები როგორც მანქანა-მოწყობილობების და სატრანსპორტო საშუალებების მიმწოდებელი საწარმოებისათვის, ისე განსაკუთრებით მოიჯარე საწარმოებისათვის, რომლისთვისაც ლიზინგი წარმოადგენს ძირითადი ფონდების დაკრედიტების ფორმას, ხოლო კომერციული ბანკი – ირიბ კრედიტორს.
ეროვნული ბანკის მიერ მინიმალური საწესდებო კაპიტალის ეტაპობრივი ზრდის მოთხოვნა (12 მლნ ლარი 2007 წლის 30 ივნისამდე) ქმნის ქვეყნის წამყვანი ბანკებისათვის ხელსაყრელ პირობებს იაფად შეიძინონ და შეიერთონ საწესდებო ფონდის შევსების პრობლემის წინაშე მდგარი ბანკები და ამაღლდეს საბანკო სისტემის საიმედოობა და მდგრადობა. მაგალითისათვის, საქართველოში საბანკო აქტივების და დეპოზიტების დაახლოებით 80-85% კონცენტრირებულია 6 უმსხვილეს ბანკში.7 საბანკო სისტემის ასეთი კონსოლიდაცია ხელს უწყობს: ა) საბანკო ბაზარზე კონკურენციის გამძაფრებას; ბ) ბანკების საშუამავლო ფუნქციის სრულყოფას; გ) საბანკო მომსახურების ხარისხის გაუმჯობესებას; დ) საკრედიტო რესურსების გაიაფებას. მაგრამ ამასთან ერთად მიგვაჩნია, რომ საბანკო სისტემის განვითარების მხოლოდ საწესდებო კაპიტალის ზრდის ხარჯზე დამყარებული პერსპექტივა მოითხოვს სრულყოფას ეკონომიკის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფის გაუმჯობესების თვალსაზრისით, მხედველობაში გვაქვს ინვესტიციების დაფინანსებისა და დაკრედიტების სპეციალური საკრედიტო ინსტიტუტების ჩამოყალიბებისათვის შესაბამისი ეკონომიკურად დასაბუთებული ინსტიტუციონალურ-სამართლებრივი ბაზის შექმნა.
ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეკონომიკის რეალური სექტორის საკრედიტო რესურსებით უზრუნველყოფის ამაღლებისა და ფინანსური სექტორის საბანკო სეგმენტსა და რეალურ სექტორს შორის პოლარიზაციის შემცირების მიზნით მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია: 1) ეკონომიკის რეალურ სექტორში საკრედიტო დაბანდებათა გადიდების სტიმულირების მიზნით სახელმწიფოს ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის როლის ამაღლება; 2) მკაცრი ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ტრანსფორმაცია ეკონომიკურ ზრდაზე ორიენტირებულ მონეტარულ პოლიტიკაში; 3) საბანკო სექტორის მყარი ნორმატიულ-სამართლებლივი ბაზისა და სახელმწიფო რეგულირების ეფექტიანი მექანიზმის შექმნა; 4) ფულად-საკრედიტო პოლიტიკაში საექსპორტო პროდუქციის წარმოებისათვის მხარდაჭერის გათვალისწინება; 5) კომერციული ბანკების საინვესტიციო საქმიანობის მასტიმულირებელი მექანიზმების ამოქმედება. აღნიშნული ღონისძიებები ჩვენი აზრით სტიმულს მისცემს ფინანსური სექტორის უმნიშვნელოვანესი სეგმენტის ფულად-საკრედიტო სისტემის როლისა და მნიშვნელობის ზრდას ეკონომიკის ფინანსური რესურსებით უზრუნველყოფაში, რაც ქვეყნის შემდგომი რეალური ეკონომიკური ზრდის აუცილებელი და ფუნდამენტური პირობაა.