ზღვრული და სრული დანახარჯებით კალკულაციის კავშირი მოგების მაჩვენებელთან

იზოლდა ჭილაძე ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი

ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების მოთხოვნების შესაბამისად, ფირმებში წარმოებული პროდუქციის (ან მომსახურების) თვითღირებულებაში შედის პირდაპირი მასალის ხარჯი, პირდაპირი შრომითი ხარჯი და საწარმოო ზედნადები ხარჯები. ეს უკანასკნელი არაპირდაპირ ხარჯს წარმოადგენს, რადგან საერთო ხასიათისაა და ცალკეული სახის პროდუქციის თვითღირებულებას განაწილების გზით მიეკუთვნება.

არასაწარმოო ზედნადები ხარჯები (საერთო ადმინისტრაციული და მარკეტინგის ხარჯები) პროდუქტების თვითღირებულებას კი არ მიეკუთვნება, მოგება-ზარალის ანგარიშზე ჩამოიწერება და სასაქონლო-მატერიალური მარაგების შეფასებიდან გამოირიცხება. დანახარჯების აღრიცხვის ასეთი სისტემა ცნობილია, როგორც თვითღირებულების კალკულაცია დანახარჯების სრული განაწილებით, როცა პროდუქციის ერთეულის თვითღირებულებაში საწარმოო ზედნადები ხარჯები მთლიანად შეიტანება.
არსებობს კალკულაციის ალტერნატიული სისტემა, როცა წარმოებული პროდუქციის თვითღირებულებაში მხოლოდ ცვლადი საწარმოო ხარჯები შეიტანება, რომელსაც უწოდებენ პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციას ზღვრული დანახარჯებით.
აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ზედნადები ხარჯების ფაქტობრივი სიდიდე თვის ბოლომდე ცნობილი არაა, რადგან ისინი საერთო ხასიათის ხარჯებია, როგორებცაა საწარმოო მოწყობილობების ცვეთისა და დაზღვევის ხარჯი, მათი მომსახურე მუშების ხელფასი, საწარმოო განყოფილებების ხელმძღვანელობის ხელფასი და ა.შ. მზა პროდუქცია კი წარმოებიდან თვის განმავლობაში რამდენჯერმე გამოდის და იყიდება. მაშასადამე, მზა პროდუქციის თვითღირებულების გაანგარიშება თვის ბოლომდე საჭირო ხდება. ამიტომ აუცილებელია მზა პროდუქციის თვითღირებულებაზე ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების განაკვეთის დაგეგმვა.
ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების განაკვეთი შეიძლება დაიგეგმოს ლარებში მანქანა/საათების ან შრომა/საათების ბაზაზე ან პროცენტულად – პირდაპირი ხარჯების მიმართ. ან შესაძლოა მიკუთვნების რაიმე სხვა ბაზა იქნეს შერჩეული – როგორც მენეჯმენტი გადაწყვეტს.
დავუშვათ დაგეგმილია საწარმოო ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების განაკვეთი – 5 ლარი ერთ მანქანა/საათზე. მაშინ, თვის განმავლობაში, პროდუქციის წარმოების პერიოდში რამდენი მანქანა/საათიც დაიხარჯება, იმდენჯერ 5 ლარი მიკუთვნებული იქნება მზა პროდუქციის თვითღირებულებაზე. ცხადია, თვის ბოლოს, როცა დაგროვილი საწარმოო ზედნადები ხარჯების ფაქტობრივი სიდიდე უკვე ცნობილია, შეიძლება წარმოიქმნას სხვაობა “მიკუთვნებულ” და ფაქტობრივ ზედნადებ ხარჯებს შორის. წარმოქმნილი სხვაობა პროდუქციის თვითღირებულებაზე კი აღარ აისახება, მოგება/ზარალის ანგარიშზე ჩამოიწერება.
შევნიშნავთ, რომ ზოგიერთ ლიტერატურაში ზედნადები ხარჯების “მიკუთვნების განაკვეთის” ნაცვლად გამოიყენება ტერმინი “შთანთქმის განაკვეთი”, რასაც არ ვიზიარებთ (კაპლანი, მმართველობითი აღრიცხვა, ACCA, თარგმანი ინგლისურიდან, თბ., 2008. გვ: 140-150). მზა პროდუქტი არა მხოლოდ არაპირდაპირ, არამედ პირდაპირ ხარჯებსაც შთანთქავს. “მიკუთვნება” კი იმიტომ ხდება, რომ ფაქტობრივი ზედნადები ხარჯების სიდიდე თვის განმავლობაში გროვდება და თვის ბოლოს ხდება ცნობილი.
პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაცია სრული და ზღვრული დანახარჯებით, განიხილება არა როგორც კალკულაციის მეთოდი, არამედ, როგორც კალკულაციის პრინციპები. თვითღირებულების გამოთვლისადმი ასეთი მიდგომები ინფორმაციის მომხმარებლის გარკვეული მოთხოვნების შესაბამისად გამოიყენება. კერძოდ, თვითღირებულების მაჩვენებელი გარეთ გამოსაქვეყნებელი მოგება-ზარალის ანგარიშგებისათვის არის საჭირო, თუ ფირმის შიგნით, რაიმე გადაწყვეტილების მისაღებად.
როგორც ცნობილია, გამოშვებული პროდუქციის მოცულობაზე დამოკიდებულების მიხედვით, საწარმოო ხარჯები ცვლად და მუდმივ ხარჯებად იყოფა. პირდაპირი ხარჯები ცვლადი ხარჯებია, ხოლო საწარმოო ზედნადები ხარჯები ორივეს შეიცავს. საწარმოო ზედნადები ხარჯების სწორედ ამ კლასიფიკაციას ეყრდნობა სრული და ზღვრული დანახარჯებით თვითღირებულების კალკულაციის სისტემები.
დანახარჯთა სრული განაწილებით პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციის სისტემის თანახმად, პროდუქციის ერთეულის თვითღირებულებაში შეიტანება ცვლადი და მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯები ერთად.
მოვიტანთ შემდეგ მაგალითს:
კომპანიაში გამოსაშვები ერთი ცალი პროდუქტის გეგმური მონაცემებია:
ლარი
სარეალიზაციო ფასი 20
პირდაპირი მასალის ხარჯი 6
პირდაპირი შრომითი ხარჯი 4
საწარმოო ზედნადები ხარჯები:
ცვლადი 3
მუდმივი 2

თვითღირებულება დანახარჯთა
სრული განაწილებით 15

მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯების დონე ერთ ცალ პროდუქტზე დადგენილია თვეში გეგმით გამოსაშვებ 1000 ცალი პროდუქტის პირობებში, როცა მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯია 2 000 ლ.
დავუშვათ, მიმდინარე თვეში ფაქტობრივად გამოშვებული იქნა 1 500 ცალი პროდუქტი და რეალიზებულია 1 300 ცალი, ხოლო ფაქტობრივმა ზედნადებმა ხარჯებმა 2 600 ლარი შეადგინა.
მოგება-ზარალის ანგარიშგება დანახარჯთა სრული განაწილებით, შემდეგი სახის იქნება:
ლარი
შემოსავალი რეალიზაციიდან (1300 ცალი &ლოწასტ; 20 ლ) 26 000
რეალიზებული პროდუქციის თვითღირებულება:
საწყისი ნაშთი
წარმოება (1500ცალი &ლოწასტ; 15 ლ) 22 500
–
საბოლოო ნაშთი (200 ცალი &ლოწასტ; 15ლ) (3 000)

(19 500)
მოგება რეალიზაციიდან 6 500
მიკუთვნებული მუდმივი ზედნადები ხარჯი
3 000 (1500 ცალი &ლოწასტ; 2 ლ)
ფაქტობრივი მუდმივი ზედნადები ხარჯი (2 600)

მიკუთვნების მეტობა 400

მოგება 6 900

მიკუთვნებული ზედნადები ხარჯები გამოითვლება პროდუქციის ფაქტობრივი რაოდენობისა და ზედნადები ხარჯების გეგმური განაკვეთის ნამრავლით. განხილულ მაგალითში, მოცემულია მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების მეტობა, რაც მოგებას იმავე თანხით ზრდის.
ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების სხვაობა იმიტომ წარმოიქმნება, რომ პროდუქციის ფაქტობრივ გამოშვებაზე – 1500 ცალზე მიკუთვნებული მუდმივი ზედნადები ხარჯები გამოითვლება როგორც, 1500 ცალი &ლოწასტ; 2 ლ = 3 000 ლ.
მაგრამ, როგორც ცნობილია, მუდმივი ხარჯები გამოშვებული პროდუქციის პროპორციულად არ იცვლება. ამიტომ, უნდა მოხდეს მოგების კორექტირება საწარმოო ზედნადები ხარჯების მუდმივი ნაწილის მიკუთვნებით გამოწვეული სხვაობის თანხით. იგი გამოითვლება მიკუთვნებული და ფაქტობრივი მუდმივი ზედნადები ხარჯების სხვაობით. ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების მეტობა ზრდის მოგებას, ხოლო დანაკლისი ამცირებს.
ამრიგად, დანახარჯების სრული განაწილებით პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციის სისტემაში საწარმოო ზედნადები ხარჯები მთლიანად დაეწერება დაუმთავრებელი პროდუქციის ანგარიშის დებეტს, ხოლო, მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების სხვაობა დაეწერება მოგება-ზარალის ანგარიშის დებეტს ან კრედიტს. კერძოდ, მიკუთვნების მეტობა აღირიცხება საწარმოო ზედნადები ხარჯების დებეტსა და მოგება-ზარალის ანგარიშის კრედიტში. ხოლო, მიკუთვნების დანაკლისი აღირიცხება მოგება-ზარალის ანგარიშის დებეტსა და ზედნადები ხარჯების კრედიტში.
ზღვრული დანახარჯებით პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციის დროს, პროდუქციის თვითღირებულებაში მხოლოდ ცვლადი ხარჯები შეიტანება, ხოლო მუდმივი ხარჯები პერიოდის ხარჯებად ითვლება და მოგება-ზარალის ანგარიშზე ჩამოიწერება. მაშასადამე, პროდუქციის თვითღირებულებაში მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯები არ შეიტანება.
ვინაიდან მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯები პროდუქციის თვითღირებულებაში არ შეიტანება, პროდუქციის ერთეულის თვითღირებულება, წინა მაგალითის მიხედვით იქნება არა 15, არამედ 13 ლარი.

მოგება-ზარალის ანგარიშგება კი შემდეგ სახეს მიიღებს:

ლარი
შემოსავალი რეალიზაციიდან (1300 ცალი &ლოწასტ; 20) 26000
რეალიზებული პროდუქციის თვითღირებულება:
პროდუქციის საწყისი ნაშთი
წარმოება (1500 ცალი &ლოწასტ; 13 ლ) 19 500
–
საბოლოო ნაშთი (200 ცალი &ლოწასტ; 13 ლ) (2600)
(16 900)
ზღვრული მოგება 9 100
–
მუდმივი საწარმოო ზადნადები ხარჯები (2 600)

მოგება (ზარალი) 6 500

მოცემულ გაანგარიშებაში მიღებული მოგება 400 ლარით (6500 – 6900) ნაკლებია, ვიდრე ეს იყო სრული დანახარჯებით მოგების კალკულაციის დროს. ეს განსხვავება გამოწვეულია იმით, რომ მზა პროდუქციის დარჩენილი ნაშთის – 200 ცალი პროდუქტის თვითღირებულება პირველ შემთხვევაში შეფასებულია 15 ლარით, მეორე შემთხვევაში კი 13 ლარით. ანუ 200 ცალი &ლოწასტ; 2 ლ = 400 ლ.

შეიძლება შედგეს მოგების მაჩვენებლების შეთანხმების ანგარიში:
ლარი
მოგება დანახარჯთა სრული განაწილებით 6 900
საბოლოო მარაგი სრული განაწილებით
(200 &ლოწასტ; 15ლ) – 3000
საბოლოო მარაგი ზღვრული დანახარჯებით
(200 &ლოწასტ; 13 ლ) – 2600 –
(400)
მოგება ზღვრული დანახარჯებით კალკულაციისას 6 500

ამრიგად, სრული და ზღვრული დანახარჯებით პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციის სისტემები გავლენას მოგების მაჩვენებელზე ახდენენ. მოგების მაჩვენებლებს შორის განსხვავება მხოლოდ არარეალიზებული პროდუქციის ნაშთების თვითღირებულების სხვადასხვა შეფასებით წარმოიქმნება. მასზე, ზედნადები ხარჯების მიკუთვნების სხვაობაც. ცხადია, ზღვრული დანახარჯებით თვითღირებულების კალკულაცია ფინანსური ანგარიშგების შედგენის მიზნებისათვის გამოყენებული ვერ იქნება, რადგან აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტებით მიღებული არაა. მაგრამ, საწარმოს შიგნით, გადაწყვეტილებების მიღების დროს, წარმოებისა და რეალიზაციის დაგეგმვის სტადიაზე იგი შეიძლება წარმატებით იქნას გამოყენებული.
ახლა მოვიტანთ მაგალითს იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ შეიძლება თვითღირებულების დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაციამ მოგების მცდარ სიდიდემდე მიგვიყვანოს.
ნიმუშად გამოვიყენებთ წინა მგალითში მოტანილი პროდუქციის ერთეულის ფასისა და თვითღირებულების მონაცემებს. ექვსი თვის განმავლობაში დავუშვათ ყოველთვიური ფაქტობრივი ზედნადები დანახარჯები 1 800 ლარია. წარმოებისა და რეალიზაციის მაჩვენებლები კი იყო შემდეგი (იხ. ცხრილი 1).
მოტანილი მონაცემების საფუძველზე მომზადებული მოგება-ზარალის ანგარიშგება თითოეული თვის მიხედვით, საწარმოო ზედნადები ხარჯების სრული განაწილებით, შემდეგი სახისა იქნება (იხ. ცხრილი 2).
მეორე და მესამე ცხრილის მაჩვენებლების შედარებითი ანალიზის შდეგად შეიძლება დავასკვნათ:
I და IV თვეში მოგების მაჩვენებლები კალკულაციის ორივე სისტემით ერთნაირია, ვინაიდან ორივე შემთხვევაში წარმოება და რეალიზაცია ერთმანეთს ემთხვევა და საწყისი და საბოლოო ნაშთები არ იცვლება (იხ. ცხრილი 1);
II და V თვეში დანახარჯთა სრული განაწილებით თითქოს მოგებაა, ზღვრული დანახარჯებით კალკულაციის მიხედვით კი – ზარალი;
III თვეში პროდუქციის საბოლოო ნაშთი შემცირდა და სრული განაწილებით კალკულაციის სისტემაში მოგება უფრო დაბალია, ზღვრული დანახარჯებით კალკულაციისას კი მაღალი;
V თვეში მზა პროდუქციის საბოლოო ნაშთი გაიზარდა და სრული განაწილების კალკულაციის დროს მოგება უფრო მაღალია, ვიდრე ზღვრული დანახარჯებით კალკულაციის სისტემაში.
ამრიგად, დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაცია მოგების უფრო მაღალ მაჩვენებლებს იძლევა, როცა არარეალიზებული პროდუქციის საბოლოო ნაშთი იზრდება, ვიდრე კალკულაცია ზღვრული დანახარჯებით, მაშინაც კი, როცა რეალიზებული პროდუქციის მოცულობა არ იცვლება. მეტიც, მეორე თვეში, პირველი ხერხით თითქოს 200 ცალი პროდუქტის რეალიზაციაა საკმარისი, რათა მოგება 100 ლარის ოდენობით იქნას მიღებული. ზღვრული დანახარჯებით თვითღირებულების კალკულაციის შემთხვევაში კი 400 ლარის ზარალია მოცემული. ეს გამოწვეულია იმით, რომ დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაციის შემთხვევაში მეორე თვის ბოლოს ნაშთად დარჩენილმა 250 ცალმა პროდუქტმა დანახარჯების დიდი ნაწილი იტვირთა, რის გამოც რეალიზებული პროდუქციის თვითღირებულება შემცირდა და მოგება გაიზარდა. როცა მზა პროდუქციის საბოლოო ნაშთი მცირდება, მაშინ პირიქით, ზღვრული დანახარჯებით კალკულაცია მეტ მოგებას იძლევა.
მაშასადამე, არსებობს შემდეგი კანონზომიერება: სრული დანახარჯებით პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაციის სისტემა შეიძლება მოგებას აჩვენებდეს და ზღვრული დანახარჯებით კალკულაცია კი ზარალს. მაგრამ, არასოდეს იქნება პირიქით: ზღვრული დანახარჯებით კალკულაცია აჩვენებდეს ზარალს და სრული დანახარჯებით კალკულაცია მოგებას. მაშინ ეს უკანასკნელიც ზარალს აჩვენებს. სწორედ ამ კანონზომიერების გამო, ზღვრული დანახარჯებით კალკულაციის სისტემა გადაწყვეტილებების მიღების სტადიაზე საიმედო ხერხს წარმოადგენს.
თვითღირებულების დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაციის გამოყენების უპირატესობის არგუმენტები შემდეგია:
მუდმივი საწარმოო ხარჯები წარმოების შედეგად წარმოიქმნება და საწარმოო პროცესი მათ გარეშე შეუძლებელია. ამიტომ, ეს დანახარჯები შეიძლება მიეკუთვნოს საწარმოო პროცესს და გათვალისწინებული იქნას მიღებული პროდუქციის შეფასებისას;
დანახარჯთა სრული განაწილებით აღრიცხვა, აღრიცხვის შესაბამისობის პრინციპს იმით მიესადაგება, რომ საწარმოო დანახარჯების ნაწილს, პროდუქციის საბოლოო მარაგს “გადასცემს”;
ფინანსური ანგარიშგების შედგენის მიზნებისათვის აუცილებელია მუდმივი ზედნადები ხარჯების შეტანა პროდუქციის ღირებულებაში. დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაციის მიხედვით, პროდუქციის მარაგის თვითღირებულება შეიცავს მიკუთვნებული მუდმივი ხარჯების ნაწილს;
პროდუქციის ფასების განსაზღვრისა და მოგების ანალიზისას, პროდუქციის წარმოების დანახარჯებში აუცილებლად უნდა შედიოდეს მუდმივი ხარჯები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შემოსავლები ყველა ხარჯის დასაფარავად არასაკმარისი აღმოჩნდება.
ზედნადები ხარჯების მეტობა/დანაკლისის ანალიზი სასარგებლოა არაეფექტურად გამოყენებული რესურსების დადგენისათვის.
დანახარჯთა სრული განაწილებით თვითღირებულების კალკულაციის საწინააღმდეგო არგუმენტებად ითვლებიან:
მუდმივი დანახარჯების მოცულობა არ იცვლება წარმოების მასშტაბების შეცვლისას. ამიტომ ასეთი დანახარჯები არ შეიძლება მიეკუთვნოს საწარმოო დანახარჯებს და მხედველობაში არ უნდა იქნას მიღებული მარაგის შეფასებისას;
მუდმივი დანახარჯების შეტანა მარაგის თვითღირებულებაში ეწინააღმდეგება წინდახედულობის კონცეფციას. ამიტომ, მუდმივი დანახარჯები უნდა ჩამოიწეროს იმ პერიოდში, როცა ისინი წარმოიქმნებიან.
მოგების ზრდა ფიქსირდება მაშინაც კი, როცა რელიზაციის მოცულობა არ იცვლება და რეალური მოგება არ შემოდის.
თვითღირებულების ცვლადი დანახარჯებით კალკულაცია საწარმოს უზრუნველყოფს გადაწყვეტილების მიღებისათვის საჭირო უფრო სასარგებლო ინფორმაციით. დანახარჯების დაყოფა, მუდმივ და ცვლად ხარჯებად გადაწყვეტილებების მისაღებად, აუცილებელ ინფორმაციას იძლევა. ზღვრული დანახარჯებით თვითღირებულების კალკულაციას შემდეგი უპირატესობები გააჩნია:
ცვლადი დანახარჯებით კალკულაცია თავისუფალია მუდმივი დანახარჯების განაწილების სუბიექტურობისაგან. დანახარჯთა სრული განაწილების გამოყენებისას, ერთეულზე მოგების მაჩვენებელმა შეიძლება შეგვაცდინოს, რადგან მუდმივი ზედნადები ხარჯების სიდიდე პროდუქციის ერთეულზე გეგმური მოცულობის საფუძველზე იგეგმება. თუ სხვა სახის საფუძველი იქნება გამოყენებული, მაშინ პროდუქციის ერთეულზე ხარჯების მაჩვენებლი განსხვავებული იქნება, მიუხედავად იმისა, რომ მუდმივი ხარჯები მთლიანობაში არ შეცვლილა.
ზღვრული დანახარჯებით თვითღირებულების კალკულაციის სისტემაში მოგება თავისუფალია არარეალიზებული პროდუქციის ნაშთების ცვლილებების გავლენისაგან;
ცვლადი დანახარჯებით კალკულაცია საშუალებას იძლევა თავი ავარიდოთ მუდმივი ზედნადები ხარჯების კაპიტალიზაციას უჩვეულო (არანორმირებულ) მარაგში.
ასე მაგალითად, ისეთ პერიოდში, როდესაც პროდუქციაზე მოთხოვნა მცირდება, კომპანიას შეიძლება დაუგროვდეს ზედმეტი მარაგი. დანახარჯთა სრული განაწილებით მეთოდის გამოყენებისას, პერიოდის განმავლობაში, კომპანიის მიერ გაწეული მუდმივი ზედნადები ხარჯების მხოლოდ ნაწილი იქნება მიკუთვნებული წარმოების ხარჯებზე, რადგან დანარჩენი ზედნადები ხარჯები ჩართული იქნება არარეალიზებული ზედმეტი მარაგის შეფასებაში. რაც უფრო შეუძლებელია ზედმეტი სასაქონლო მარაგის თავიდან მოცილება, მით უფრო არაზუსტი იქნება მიმდინარე პერიოდის მოგების გაანგარიშება, რადგან მუდმივი ზედნადები ხარჯები უბრალოდ გადატანილია მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდებზე.
შეიძლება ხელმძღვანელობა იმ დასკვნამდე მივიდეს, რომ მარაგების გაყიდვა ფასების არსებითი შემცირების გარეშე შეუძლებელია. აქედან გამომდინარე, მარაგი გადაფასებას დაექვემდებარება და აუცილებელი გახდება მისი ღირებულების ნაწილის ჩამოწერა მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდში, რითაც მიმდინარე პერიოდის მოგების სიდიდე ეფექტურად გაიზრდება.
თვითღირებულების ზღვრული დანახარჯებით აღრიცხვისას, ერთეულზე ცვლადი დანახარჯები, ხოლო მუდმივი დანახარჯები მთლიან მოცულობაზე გამოიყოფა, მაშინ როცა თვითღირებულების სრული დანახარჯებით განაწილების სისტემაში ყველა საწარმოო დანახარჯი ერთიანდება.
ცვლადი დანახარჯებით კალკულაცია წარმოების მასშტაბებს უკავშირდება და სწრაფი გადაწყვეტილებების მიღებისათვის უფრო შესაფერისი მეთოდია, ვიდრე დანახარჯთა სრული განაწილებით კალკულაციის სისტემა.
ამრიგად, როცა საწარმოს მენეჯმენტი გადაწყვეტილებას იღებს პროდუქციის წარმოებისა და რეალიზაციის მოცულობის დაგეგმვის შესახებ, რეალური მოგების დასაბუთების მიზნით, წარმატებით შეიძლება გამოყენებულ იქნას პროდუქციის თვითღირებულების კალკულაცია ზღვრული დანახარჯებით.

1. ცნებები: “ხარჯები”//”დანახარჯები” სინონიმებია. ჩვენი აზრით, მათი ერთმანეთისაგან გამიჯვნა თეორიასა და პრაქტიკაში მრავალ გაუგებრობას იწვევს.
2. განსაზღვრებაში – “პირდაპირი მასალის ხარჯი”, – “მასალა” იზოლირებულად არ გაიაზრება. იგი “ხარჯთან” ერთიან კონტექსში იგულისხმება. “პირდაპირი მასალის ხარჯი” (და ან, პირდაპირი შრომითი ხარჯი), ისეთი ხარჯია, რომლის გაწევის მომენტიდანვე ცნობილია, იგი რომელი სახის პროდუქციის თვითღირებულებაში უნდა იქნეს შეტანილი. მაგ: ძირითადი მასალა და ძირითადი მუშების ხელფასი.