გამოცდა ევროპის ცენტრალური ბანკისთვის

მოამზადა მაკა ღანიაშვილმა

არის თუ არა საკმარისი ობლიგაციები ევროპაში რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის განსახორციელებლად?!

ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა მარტში დაიწყო რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის განხორციელება, რომელიც, ჯამში, ასობით მილიარდი ევროს მოცულობის სამთავრობო ობლიგაციების შეძენას ითვალისწინებს, ევროზონის ეკონომიკის სტიმულირებისთვის, მაგრამ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის წარმატებული განხორციელებისთვის მხოლოდ მილიარდობით ევრო და ევროპის ცენტრალური ბანკის სურვილი საკმარისი არ არის. პირველი დაბრკოლება ევროპის ბანკისთვის, ბაზარზე საჭირო რაოდენობის ობლიგაციების მოძებნაა.
ეკონომისტები და ინვესტორები სკეპტიკურად არიან განწყობილნი, მოახერხებს თუ არა ევროპის ცენტრალური ბანკი ამას. ბევრმა ინვესტორმა შეიძლება არ მოისურვოს ან უბრალოდ ვერ შეძლოს მის ხელთ არსებული სამთავრობო ობლიგაციების გაყიდვა, განსაკუთრებით პრობლემური იქნება გერმანიის სამთავრობო ობლიგაციების საჭირო რაოდენობით შეძენა.

„ევროპის ცენტრალური ბანკისთვის რთული იქნება რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის მიზნის მისაღწევად საჭირო რაოდენობის სამთავრობო ობლიგაციების პოვნა“ – აცხადებს ანტონი ობრაიენი, Morgan Stanley-ს ევროპის განყოფილების ხელმძღვანელმა Wall Street Journal-თან საუბრისას.

2016 წლის სექტემბრამდე ევროპის ცენტრალური ბანკის ამოცანა იქნება ყოველთვიურად 60 მილიარდი ევროს მოცულობის სავალო ვალდებულებები შეიძინოს. გასული წლის ბოლოსთვის, ევროპის ცენტრალური ბანკი ტრადიციულად ყიდულობდა 13 მილიარდი ევროს მოცულობის სხვადასხვა აქტივებს, ახლა ექსპერტები ფიქრობენ იმაზე, თუ როგორც შეძლებს დარჩენილი 47 მილიარდის დახარჯვას.

იმას, თუ რომელი ქვეყნის სახელმწიფო ობლიგაციებს რა მოუცლობით შეიძენს ევროპის ცენტრალური ბანკი, დამოკიდებულია ამ ქვეყნის მოსახლეობის წილზე ევროზონის მთლიან მოსახლეობაში და ასევე, ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობაზე.

პრობლემა ის არის, რომ მაღალრეიტინგული ობლიგაციების უმეტესობის მიწოდება ბაზარზე, უკვე შეზღუდულია – განსაკუთრებით გერმანიის სამთავრობო ობლიგაციების. ზემოთ მოცემული ფორმულის მიხედვით კი, გერმანიის მოსახლეობისა და მშპ-ს გათვალისწინებით, ყოველთვიურად გერმანიის 12 მილიარდი ევროს მოცულობის გერმანული სამთავრობო ობლიგაციების შეძენა მოუწევს.

გერმანიის ხაზინა კი აცხადებს, რომ წლის განმავლობაში გამოუშვას 147 მილიარდი ევროს მოცულობის ობლიგაციები – მათ შორის, 2-დან 30 წლამდე ვადიანობის, ჯამში, 132 მილიარდი ევროს მოცულობის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთი წლის განმავლობაში ახალი ობლიგაციების გამოშვება მხოლოდ 15 მილიარდი ევროს მოცულობის იქნება. ევროპის ცენტრალური ბანკის გეგმა კი ითვალისწინებს გერმანიის სამთავრობო ობლიგაციების შეძენას ჯამში 215 მილიარდი ევროს მოცულობით, 2015 წლის მარტიდან 2016 წლის სექტემბრამდე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ევროპის ცენტრალური ბანკის გეგმიური ამოცანა 26-ჯერ მეტია იმასთან შედარებით, რის გამოშვებასაც გერმანიის მთავრობა აპირებს.
ასეთ პირობებში, ევროპის ცენტრალურ ბანკს ობლიგაციების შეძენა მეორად ბაზარზე მოუწევს, მაგრამ პრობლემები ამ შემთხვევაშიც იჩენს თავს. ყველასთვის ცნობილია, რომ რაოდენობრივი შერბილების პროგრამა ევროპის ბანკამდე წარმატებით განახორციელა ფდერალურმა სარეზერვო სისტემამ. ალბათ, ამ გამოცდილების გათვალისწინებითაც, მარიო დრაგის უწყებამ მიიღო თამამი გადაწყვეტილება ევროზონის ეკონომიკის სტიმულირების შესახებ. მაგრამ აშშ-ს ფედერალური სარეზერვო სისტემა ასეთი გამოწვევის წინაშე არ მდგარა, როდესაც დაიწყო რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის განხორციელება. შეძლებს თუ არა მარიო დრაგის გუნდი არსებული გამოწვევების დაძლევას?

ევროპის ცენტრალურ ბანკში ოპტიმისტურად არიან განწყობილნი. ბანკის უფროსმა ეკონომისტმა, პიტერ პრიტმა განაცხადა, რომ ისინი აუციებლად შეძლებენ იმ ინვესტორების მოძებნას, რომლებიც საჭირო რაოდენობის ობლიგაციების გაყიდვას დათანხმდებიან.

„ჩვენ ვიცით, რომ საპენსიო ფონდები და სადაზღვევოები არ აპირებენ მათ ხელთ არსებული ობლიგაციების გაყიდვას, მაგრამ ასევე ვიცით, რომ საპირისპიროდ მოიქცევიან ბანკები. ასევე, ევროზონის ფარგლებს გარეთ ოპერირებადი ფინანსური ინსტიტუტები მზად არიან გაყიდონ ევროპული მთავრობების ობლიგაციები“ – განაცხადა პრიტმა ბელგიურ გამოცემა Trends-თან ინტერვიუს დროს.

ობლიგაციებზე მოთხოვნის ზრდამ უკვე განაპირობა ფასების ზრდა შემოსავლიანობის შემცირების პარალელურად. მაგალითისთვის, რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის დაწყების წინ გერმანიის სამთავრობო ობლიგაციების შემოსავლიანობა 0.32%-მდე დაეცა, ერთი წლის წინ ეს მაჩვენებელი 1.69% იყო.
ევროპის ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელმა მარიო დრაგიმ განაცხადა, რომ ბანკი ასევე განიხილავს უარყოფითი შემოსავლიანობის მქონე ობლიგაციების შეძენის შესაძლებლობას. თებერვლის ბოლოს გერმანიამ უკვე გაყიდა უარყოფითი კუპონის მქონე 5-წლიანი ობლიგაციები, რაც პირველი შემთხვევაა.

„ბაზარზე უკვე გაჩნდა გერმანული ობლიგაციების დეფიციტი. რაოდენობრივი შერბილების პროგრამის წარმატებული განხორციელების დამაბრკოლებელი პირევლი ხელისშემშლელი ფაქტორი“ – ამბობს ფილიპ დე კესანი, კომპანია Nomura-ს წარმომადგენელი.

გერმანიის 1.1 ტრილიონი ევროს ობლიგაციების 90%-ს ცენტრალური ბანკები და ფინანსური ინსტიტუტები ფლობენ. ბანკები და სადაზღვევო კომპანიები გერმანულ ობლიგაციებს უპირატესობას ანიჭებენ, რადგან მათი დაბალრისკიანობის გამო იყენებენ მარეგულირებელი ნორმების შესასრულებლად კაპიტალის მოთხოვნებთან დაკავშირებით, ცენტარლური ბანკები ყიდულობენ გერმანულ ობლიგაციებს, ისევე როგორც სხვა მაღალრეიტინგულ სამთავრობო ობლიგაციებს უცხოური რეზერვების შესავსებად.

„ევროპელი პასიური ინვესტორები და ბანკები ალბათ არ მოისურვებენ დიდი რაოდენობით სამთავრობო ობლიგაციების გაყიდვას მარეგულირებელი ნორმებიდან გამომდინარე“ – ამბობს კაგდას აკდუ Barclay-ს ეკონომისტი Wall Street Journal-თან საუბრისას.

ენკ რიჩერი, ამერიკული კომპანია Conning-ის (რომელიც ამ დროისთვის 90 მილიარდი აშშ დოლარის აქტივებს განკარგავს) ევროპული განყოფილების ხელმძღვანელი აცხადებს, რომ კლიენტების ნაწილისთვის შექმნილი საინვესტიციო პროექტის გაიდლაინები ითვალისწინებს საინვესტიციო პორტფელში სამთავრობო ობლიგაციების გარკვეული წილის ფლობის ვალდებულებას. „მთავარი ამ შემთხვევაში ის არის, რომ ზოგიერთ საინვესტიციო კომპანიას ასეთი ვალდებულება არ აქვს, მათ, რა თქმა უნდა, თავისუფლად შეუძლიათ გაყიდონ სამთავრობო ობლიგაციები, მაგრამ არის კომპანიების მეორე ნაწილი, რომელსაც გარკვეული ვალდებულებები აქვს და მათ სურვილი რომც ჰქონდეთ, არ შეუძლიათ მათ საკუთრებაში არსებული ობლიგაციების გაყიდვა“ – ამბობს რიჩერი.

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ზოგიერთი ინვესტორი დიდი ხალისის არარსებობის მიუხედავად, იძულებული იქნება გაყიდოს სამთავრობო ობლიგაციები. ევროზონის სამთავრობო ობლიგაციების მეოთხედი J.P Morgan-ის მონაცემების მიხედვით, დღეს უარყოფითი შემოსავლიანობით ხასიათდება.
„დადებითი შემოსავლიანობის მქონე ობლიგაციების ჩანაცვლება უარყოფითი კუპონის მქონე ობლიგაციებით ბევრი ინვესტორისთვის არცთუ მიმზიდველი პერსპექტივაა“ – ამბობს ფრენსის ჰედსონი, Standard Life Investment-ის სტრატეგი, რომელიც დღეისათვის 301 მილიარდი დოლარის მოცულობის აქტივებს განკარგავს.

ევროპის ცენტრალური ბანკის მმართველი საბჭოს წარმომადგენლების განცხადებით, ისინი მოქნილ პოლიტიკას გაატარებენ და ეტაპობრივად მიიღებენ გადაწყვეტილებას იმის შესახებ, თუ რომელი ობლიგაციები შეიძინონ პროგრამის ფარგლებში. ის ასევე განიხილავს შეძენილი ობლიგაციების გაყიდვის შესაძლებლობას ბაზრის მოქნილობის შესანარჩუნებლად.

რაც შეეხება ინვესტორების რომლებიც ფლობენ სამთავრობო ობლიგაციებს, მათმა ნაწილმა Bloomberg-ის ცნობით, უკვე განაცხადა უარი ობლიგაციების გაყიდვაზე, რადგან უპირატესობას მათ გრძელვადიანი ფლობით მიღებულ უკუგებას ანიჭებენ და არა გაყიდვის სტრატეგიას.

„ჩვენ არ ვაპირებთ სამთავრობო ობლიგაციების გაყიდვას ან რატომ უნდა გავყიდოთ? დარწმუნებული ვარ, სხვა ბევრი ინვესტორი ფიქრობს ასე“ – ამბობს ლონდონში არსებული საინვესტიციო კომპანია Invesco Ltd-ს აღმასრულებელი მენეჯერი მარკ ნეში Bloomberg-თან ინტერვიუში, რომლის კომპანიაც ამჟამად 786 მილიარდი აშშ დოლარის მოცულობის აქტივებს განკარგავს – რატომ უნდა გავყიდოთ სამთავრობო ობლიგაციები ახლა, როცა ბევრი ევროპული ქვეყანა კრიზისს თავს აღწევს და ამ ობლიგაციების ღირებულება კიდევ მეტად გაიზრდება მომავალში? თანაც მათზე გაზრდილი მოთხოვნის გათვალისწინებით“.

ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, სპეციალისტები არ გამორიცხავენ, რომ ევროპის ცენტრალურ ბანკს მოუწიოს სახელმწიფო ობლიგაციებთან ერთად მთავრობის სხვა უწყებების მიერ გამოშვებული ობლიგაციების შეძენა, მაგალითად, გერმანისს განვითარების ბანკის, KfW-ს ობლიგაციები.

წყარო: The Wall Street Journal