რუსეთის სარეკლამო ბიზნესი ევროპას დაეწია, საქართველოში კი სარეკლამო სააგენტოების დანიშნულება არ იციან
მოამზადა მარი წიკლაურმა
რუსეთის სარეკლამო სააგენტოების საექსპერტო საბჭომ (PAPA) რუსეთის რეკლამის ბაზრის გასული წლის მუშაობის შედეგები შეაჯამა. PAPA-ს შეფასებით, გასულ წელს რეკლამის ბაზრის მოცულობით რუსეთი პირველად შევიდა ევროპის უმსხვილესი ბაზრების ათეულში.
2002 წლის მონაცემები PAPA-მ ჯერ კიდევ ოქტომბრის ბოლოს გამოაქვეყნა. ეს უკანასკნელი თითქმის მთლიანად დაემთხვა საბოლოო შედეგებს, რომლებიც ამ ცოტა ხნის წინ გამოქვეყნდა. რუსეთის რეკლამის მოცულობა 51%-ით გაიზარდა და ამავე დროს მისმა ზრდამ წინასწარ გაანგარიშებულს ოდნავ გაუსწრო კიდეც: 2,63 მლრდ დოლარის ნაცვლად, ბაზარი 2,68 მლრდ დოლარამდე გაიზარდა.
PAPA-ს ექსპერტები აცხადებენ, რომ ამ ციფრმა რუსეთს საშუალება მისცა იმ ქვეყნების ათეულში შესულიყო, რომლებიც რეკლამის ბაზრის მოცულობით პირველ ათეულში შედიან. გარე რეკლამის მოცულობის მეშვეობით (ბილბორდი ფორმატით 3X6-ზე, რომელთა რაოდენობამ რუსეთში 100 ათასს გადააჭარბა), რუსეთმა ევროპულ რეიტინგში მესამე ადგილი დაიკავა.
“თუ აბსოლუტური ციფრებით ვიმსჯელებთ, ჩვენი მდგომარეობა სავსებით ნორმალურია: გამოდის, რომ რუსეთში რეკლამაზე არც ისე ცოტა ფული იხარჯება. შედარებითი მაჩვენებლები მოწმობენ, რომ რუსული სარეკლამო ინდუსტრიის ზრდის წარმოუდგენელი პერსპექტივები იხსნება, – აცხადებს PAPA-ს პრეზიდენტი, ვლადიმირ ევსტაფიევი, ნუ დავივიწყებთ, რომ ჩვენ ჩვენს 2, 68 მლრდ დოლარს 150 მლრდ-იან მოსახლეობას ვახარჯავთ. ჯამში გამოდის, რომ გასულ წელს თითოეულ მოსახლეზე რუსეთში 18 სარეკლამო დოლარი დაიხარჯა. შედარებისათვის, აშშ-ში ამ მიზნებისათვის 1000 დოლარი იხარჯება”.
საერთაშორისო ტენდენციების საწინააღმდეგოდ რუსეთის სარეკლამო ინდუსტრიის მოცულობა კვლავინდებურად იზრდება. “ბოლო წლებში მსოფლიო რეკლამის ბაზარი ყოველწლიურად მცირდება 3-5%-ით. ხოლო რუსეთში რეკლამის ბაზრის მოცულობის ზრდა ჯერჯერობით გრძელდება, – აღნიშნა PAPA-ს ექსპერტმა, კომპანია “ვიდეო ინტერნეიშნალის” საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსმა, ვიქტორ კოლომიეცმა, – მართალია, უკვე ნათელი ხდება, რომ ზრდის ტემპები შემცირებას დაიწყებს”.
გასულ წელს განსაკუთრებით აქტიურად მედიარეკლამის ტემპები იზრდებოდა (მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები და გარე მატარებლები). ეს ტენდენცია მომავალშიც იქნება შენარჩუნებული: 2003 წელს ბაზრის ეს სეგმენტი დღევანდელი 1, 99 მლრდ დოლარიდან 2, 73 მლრდ დოლარამდე უნდა გაიზარდოს. PAPA – ს პროგნოზებით 2004 წელს, მედია-რეკლამის მოცულობა 3,43 მლრდ დოლარს შეადგენს, ხოლო 2005-ში – 3,8 მილიარდს.
აღსანიშნავია, რომ 2002 წელს რუსეთს საერთო თანხის ნახევარზე მეტი რეკლამის სამამულო დამკვეთებმა მოუტანეს. მათმა ბიუჯეტებმა ბაზრის საერთო მოცულობიდან სარეკორდო მაჩვენებელს, 61%-ს მიაღწიეს (1,6 მლრდ). რუსეთში რეკლამის დამკვეთთა შორის ლიდერობა კომოპანია “უიმ-ბილ-დანს” ეკუთვნის, რომელიც წლის მონაცემებით რეკლამის უმსხვილესი დამკვეთების სამეულში მოხვდა.
ამ მხრივ კიდევ ერთი ტენდენცია იქცევს ყურადღებას – რეკლამაზეE მოთხოვნის ზრდა რეგიონებში. პირველ რიგში, ეს საკუთარ თავზე რეგიონულმა ტელეარხებმა გამოსცადეს. რეკლამის თანხის 900 მლნ დოლარიდან, რომელიც რუსეთში მთელმა რუსეთის ტელევიზიამ მიიღო, რეგიონულ ტელეარხებს 190 მლნ შეხვდათ, რაც 2001 წლის მონაცემებს ორჯერ აღემატება. ვიქტორ კოლომიეცი აღნიშნავს, რომ რუსეთის ცენტრალურ არხებზე სარეკლამო დროის დეფიციტთან დაკავშირებით რეკლამის დამკვეთთა ინტერესი რეგიონული ტელერეკლამის მიმართ დღითიდღე მატულობს. ამავე დროს, მისი თქმით, “ამ ეტაპზე ბაზრის წინ რეგიონებში რეკლამის ცივილიზებული გაყიდვის პრობლემა დგას, ვინაიდან იქ მკვეთრი მონიტორინგი არ არსებობს”.
ამ ცოტა ხნის წინ შედგა ფედერაციის საბჭოს კომისიის სხდომა თემაზე “რუსეთის რეკლამის ბაზრის მდგომარეობის, ზრდის პერსპექტივების, საკანონმდებლო მხარდაჭერის და რეგულირების აუცილებელი ღონისძიებების შესახებ”. სხდომას ესწრებოდნენ ფედერაციის საბჭოს წევრები, სარეკლამო ბიზნესისა და სახელმწიფო სათათბიროს წარმომადგენლები, რომლებიც შეთანხმდნენ იმაზე, რომ ბაზარს ესაჭიროება ახალი კანონი რეკლამის შესახებ. “1995 წელს მიღებული კანონი იმთავითვე არ ვარგოდა და არ უწყობდა ხელს რეკლამის ბიზნესის განვითარებას. სხვა საქმეა ის, რომ მაშინ ჩვენ მას დადებითად ვაფასებდით, ვინაიდან მის გარეშე სარეკლამო ბიზნესი, უბრალოდ, ვერ იარსებებდა”, – განაცხადა PAPA – ს პრეზიდენტმა, ვლადიმერ ევსტაფიევმა. სხდომაზე გადაწყდა სამუშაო ჯგუფის შექმნა, რომელიც რეკლამის შესახებ ახალი კანონის შემუშავებაზე იმუშავებს.
როგორც ბოლო დროს გახდა ცნობილი, საერთაშორისო სარეკლამო ჯგუფი BBDO სარეკლამო სააგენტოების ახალი ქსელის შესაქმნელად ემზადება, მათ შორის, რუსეთშიც. რუსეთში BBDO-სთან ახალი ქვეგანყოფილების გაჩენასთან დაკავშირებით, ფაქტობრივად, სრულდება რეკლამის ბაზრის ლიდერების სტრუქტურული გაფართოების პროცესი. სარეკლამო სააგენტოები გაფართოებას დროულად იწყებენ. ექსპერტების აზრით, უკვე მომავალ წელს, მოსალოდნელი იქნება რუსეთის რეკლამის ბაზრის ზრდის შენელება და კონკურენციის გაძლიერება.
რეკლამის საერთაშორისო გიგანტებს შორის დღეს თითქმის პრესტიჟის საკითხად ითვლება საკუთარი ბიზნესის დანაწევრება. ამ დროს, საუბარია არა დივერსიფიკაციაზე, არამედ სტრუქტურების შექმნაზე, რომლებიც ერთ ბაზარზე ძირითადი კომპანიის გვერდიგვერდ იმოქმედებენ. საერთაშორისო გიგანტების ხელმძღვანელობა დარწმუნებულია, რომ თუ ერთი კორპორაციის შემადგენლობაში რამდენიმე ერთმანეთთან კონკურენტულ დამოკიდებილებაში მყოფი სარეკლამო კომპანია მუშაობს, ეს მნიშვნელოვნად აძლიერებს მის პოზიციებს ბაზარზე. ამ თეზისით შეიარაღებული, სარეკლამო ჰოლდინგები გაბედულად ყიდულობენ კონკურენტ სააგენტოებს და შემდგომში მათ ათავისუფლებენ. სააგენტო განაგრძობს მუშაობას, როგორც დამოუკიდებელი კომპანია და მას ახალ მფლობელთან მხოლოდ საერთო ფინანსური კონტროლი აკავშირებს.
რუსეთში ეს პროცესი შედარებით გვიან დაიწყო. რუსეთის რეკლამის ბაზრის ლიდერები, დასავლური მეგობრების მაგალითით სარგებლობენ და ერთმანეთის მიყოლებით ეუფლებიან ახალ სტრუქტურებს, მას შემდეგ, რაც რეკლამის ინდუსტრია 1998 წლის კრიზისის შემდეგ ცოტა გამოვიდა მდგომარეობიდან.
ამ მხრივ, პირველობა ჰოლდინგ ADV-ს ეკუთვნის, რომელმაც წელიწადნახევრის წინ სააგენტო McCann-Ericson-ი მიიერთა.
ბაზრის ლიდერებიდან ყველაზე გვიან პარალელური სტრუქტურების შექმნას BBDO ჰოლდინგმა მოჰკიდა ხელი. ბაზრის მონაწილეები თვლიან, რომ BBDO-ს რუსული ოფისი დიდხანს აჭიანურებდა ამ ნაბიჯის გადადგმას, მაგრამ არა საკუთარი ნებით: რუსეთში სააგენტოს ბიზნესს საკმაოდ მკაცრად აკონტროლებს სათავო კომპანია და მასთან ყველა წვრილმანის შეთანხმებას დიდი დრო სჭირდება.
BBDO-ს მოსკოვის ოფისში იტყობინებიან, რომ საერთაშორისო ქსელი ქმნის დამოუკიდებელ სტრუქტურას, რომელიც მთავარ კომპანიასთან თანასწორ პირობებზე ითანამშრომლებს. საერთო მათ მხოლოდ ფინანსური მმართველობა ექნებათ.
ყველა დანაწევრებული კომპანია, საკუთარ მიზეზებს ასახელებს, რამაც მათ შვილობილს სტრუქტურის შექმნისაკენ უბიძგა. თუმცა ნათელია, რომ რეკლამის ინდუსტრიის რუსი ლიდერები თავიანთ ქმედებებში ერთნაირი მოსაზრებებით ხელმძღვანელობდნენ.
უკვე მესამე წელია რუსეთის რეკლამა არნახული ტემპებით იზრდება. 2002 წელი მისთვის გადამჭრელი იყო, როდესაც ბაზრის მოცულობა პირველად 50%-ით გაიზარდა. მას შემდეგ სარეკლამო სააგენტოების რუსული ასოციაცია (PAPA) კმაყოფილებით აფიქსირებს ყოველწლიურ 50 %-იან ზრდას: თუ 2001 წელს ბაზრის მოცულობა შეადგენდა სულ 1, 74 მლრდ დოლარს, გასულ წელს მან უკვე 2, 68 მილიარდი დოლარი შეადგინა.
PAPA – ს ექსპერტების შეფასებით, ბაზრის მოცულობამ შეიძლება 4 მლრდ დოლარს მიაღწიოს.
კარდინალურად შეიცვალა კლიენტურის ბაზის სტრუქტურაც. კრიზისამდე სააგენტოების მთავარი კლიენტები მსხვილი უცხოური კომპანიები იყვნენ. ახლა პირველ პლანზე რუსული ფირმები გამოვიდნენ. PAPA-ს მონაცემებით, 2002 წელს მათმა წილმა ბაზრის საერთო მოცულობაში 61 %-ს, ანუ 1, 6 მლრდ დოლარს მიაღწია. მსგავსი შეფარდება 90-იანი წლების ბოლოს შეიმჩნეოდა, როდესაც ქვეყანაში ფინანსური პირამიდები მომრავლდნენ, მაშინ ისინი მასშტაბურ სარეკლამო კომპანიებს აწარმოებდნენ.
ბრენდების რაოდენობის ასეთმა ზრდამ რეკლამირებული საქონლის ძირითად კატეგორიებში განაპირობა ის, რომ სააგენტოები შეკვეთებით გაივსო. ყველაზე დინამიურად ლუდის წარმოება ვითარდებოდა. წვენების მწარმოებლები მათ მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდნენ, მაგრამ ამ სეგმენტშიც რეკლამის მოცულობის ზრდა მნიშვნელოვანი იყო. ამ პროცესს განსაკუთრებით თვალნათლივ სარეკლამო დროის მონაცემები ასახავენ, რომელიც ცენტრალურმა ტელეარხებმა ამ საქონლის რეკლამისათვის დახარჯეს. დღეს ერთი სააგენტოს მიერ ერთდროულად რამდენიმე ლუდის ბრენდის მომსახურება ნორმად იქცა. კვების პროდუქტების, სარეცხი საშუალებების, პარფიუმერიისა და კოსმეტიკის რეკლამის მოცულობის ზრდა, რა თქმა უნდა, ასეთი მნიშვნელოვანი აღარ არის, მაგრამ მისი გაუთვალისწინებლობაც არ შეიძლება.
ბიზნესის ასეთმა მკვეთრმა გამსხვილებამ მნიშვნელოვნად გაურთულა ცხოვრება ბიზნესმენებს, რომლებიც რეკლამის სფეროში მოღვაწეობენ. “მსხვილი სააგენტოს მუშაობის ძირითადი სირთულე იმაში მდგომარეობს, რომ თითოეულ კლიენტს პერსონალური მიდგომა სჭირდება”, – აცხადებს დიმიტრი ბარტენევი, კომპანია შMG- ს პრეზიდენტი. ამავე დროს, კომპანიების კრეატიულ ქვეგანყოფილებებში შეკვეთების საერთო პორტფელის ზრდა და მათში ერთმანეთთან კონკურენტული ბრენდების გამოჩენა მუშაობის ხარისხის შემცირების მიზეზი გახდა. ძალაუნებურად, მომსახურების თვითდინებაზე დაყენება ხდებოდა საჭირო. სწორედ აქ იყო ჩადებული ძირითადი წინააღმდეგობა, რომელიც დაუყოვნებლივ უნდა გადაწყვეტილიყო. ერთი მხრივ, შეკვეთების რაოდენობის ზრდა კომპანიის ბიზნესის ზრდასაც ნიშნავს. მეორე მხრივ, თუ სარეკლამო სააგენტო ბაზარზე სტაბილურად აპირებს მუშაობას, თავის კლიენტებს უფრო ინდივიდუალური მომსახურება უნდა შესთავაზოს. “შესაძლებელია ბიზნესის საკმაოდ წარმატებულად განვითარება ერთი სააგენტოს ან თუნდაც, ჰოლდინგის ფარგლებში, მაგრამ რაღაც ეტაპზე გასაგები ხდება, რომ შემდგომი განვითარება შეუძლებელია. კომპანიას კლიენტების მხოლოდ განსაზღვრული რაოდენობის მომსახურება შეუძლია – ერთი სასაქონლო კატეგორიიდან ერთი, მაქსიმუმ ორი კომპანიისა, – მიაჩნია სააგენტო Nავიგატორ DDB – ს გენერალურ დირექტორს, სერგეი კრივონოგოვს. პრობლემის გადაწყვეტა მხოლოდ ახალი სტრუქტურის შექმნით შეიძლება.
ერთი შეხედვით, დღეს, როდესაც, პრაქტიკულად, ყველა სააგენტომ პარალელური სტრუქტურა შექმნა, შეიძლება საუბარი იმაზე, რომ კრიზისი წარმატებით გადაილახა. “კონკურენტი ბრენდების რაოდენობა მსხვილი ევროპული ქსელური სააგენტოების საკლიენტო ბაზაში, რომელიც საერთაშორისო ჰოლდინგებში შედის, დღეისათვის 20-30%-ს შეადგენს, აცხადებს Gრეყ ჭორლდწიდე – ის მმართველი დირექტორი, ალექსეი კრილოვი, – სწორედ სარეკლამო კორპორაციების ბიზნესის დანაწევრების ხარჯზე ხდება შესაძლებელი კონკურირებადი ბრენდების შეთავსება”.
მიუხედავად ამისა, რეკლამის დამკვეთებს (რუსებს და უცხოებს), რომლებიც გაყოფილ კომპანიებთან მუშაობენ, როგორ ჩანს, კიდევ რაღაც დრო დასჭირდებათ იმისათვის, რათა შეეჩვიონ იმას, რომ ერთსა და იმავე სარეკლამო ჯგუფებს კონკურირებადი ბრენდები გაუწევენ მომსახურებას. “უკვე მქონია შემთხვევა, როდესაც რეკლამის დამკვეთების რუსულ ბაზარზე წინადადებას ერთ სააგენტოში კონკურირებადი ბრენდების მომსახურების თაობაზე გარკვეული სიფრთხილით უყურებენ”, – ამბობს ალექსეი კრილოვი.
გარდა ამისა, სპეციალისტები შიშობენ, რომ კომპანიების დანაწევრების პროცესი შეიძლება კიდევ გაგრძელდეს. “საქმე იმაშია, გაგრძელდება თუ არა ეს დანაწევრება შემდგომშიც – აცხადებს სააგენტო Mცჩანნ-Eრიცსონ ჭორლდწიდე-ის გენერალური დირექტორი, ალექსანდრე მოჟაევი. – მსოფლიო პრაქტიკაში, შეიმჩნევა მოდა მცირე ზომის კრეატიულ სააგენტოებზე, ე.წ კრეატიულ ბუტიკებზე – კომპანიებზე, რომლებსაც გამოცდილი თანამშრომლები ქმნიან. როგორც წესი, ესენი წარმოადგენენ დამოუკიდებელ ფირმებს, რომლებიც მსხვილ ჯაჭვებში არ შედიან და კლიენტების სრული სარეკლამო მომსახურების შეთავაზებისკენ არ ისწრაფვიან.”
რუსეთის სარეკლამო ბაზარზე მცირე კრეატიული ბუტიკების აქტიურმა გასვლამ, შესაძლებელია, დარგის ახალი კრიზისი გამოიწვიოს. “ეყოფა თუ არა ყველა ახლადდაარსებულ კომპანიას სარეკლამო ბიუჯეტები?” – აი, შემდეგი კითხვა, რომელიც სულ მალე დადგება ბაზრის მოთამაშეებს წინ, – ვარაუდობს კომპანია “მედია არტის” ვიცე-პრეზიდენტი საგანმანათლებლო პროგრამების დარგში, ვიაჩესლავ ჩერნიახოვსკი, – რუსეთში რეკლამის ბაზარი საკმაოდ დიდხანს ეწეოდა ეროვნულ ეკონომიკას. ამის შედეგად, ბოლო წლებში, ეკონომიკის კრიზისის შემდგომ პერიოდში, ეკონომიკის სწრაფი ზრდის წყალობით, ეს დარგი მიზანსწრაფულად ვითარდებოდა, მაგრამ ახლა ნათელია, რომ ასეთი განვითარება მომავალში შეფერხდება.” ჩერნიახოვსკის აზრით, უკვე 2004 წელს ბაზრის 50 %-იან ზრდაზე საუბარი ძნელი იქნება. რეკლამის დარგის მოცულობის ზრდა საუკეთესო შემთხვევაში 15-20 %-ს შეადგენს.
რაც შეეხება ქართულ სარეკლამო ბაზარს, იგი მხოლოდ ახლა იწყებს ჩამოყალიბებას. საქართველოში სარეკლამო ფირმები სულ რაღაც 10 წელია, რაც არსებობს. მიუხედავად ამისა, საქართველოში დღეისათვის დაახლოებით 200 სარეკლამო ფირმა მუშაობს. მათ შორის ძლიერი კონკურენცია არსებობს. ზოგიერთი მათგანი კომპანიასაც კი უწოდებს საკუთარ თავს, მიუხედავად იმისა, რომ მათ შორის სულ რამდენიმეა ისეთი, რომელიც სრული სარეკლამო სერვისის სააგენტოდ შეიძლება ჩაითვალოს, უმრავლესობა კი ვიწროდ არის სპეციალიზებური, ანუ მუშაობს მხოლოდ გარე, სატელევიზიო და რადიორეკლამაზე და ა. შ.
სრული სარეკლამო სერვისის სააგენტოებად ითვლებიან “იმპერიალი”, “TV+”, “მაგი სტილი”, “ქედი/მაკენ ერიქსონი”. ამ სააგენტოების მომსახურების სპექტრი თითქმის ერთნაირია. ფასებიც, შეიძლება ითქვას, ყველას კონკურენტუნარიანი აქვს.
“ქედი/მაკენ ერიქსონის” გენერალური მენეჯერი, მაკა წიქორიძე: “ქართველი ბიზნესმენებისათვის სარეკლამო სააგენტოები, ჯერჯერობით, ახალი ხილია. მათ მიაჩნიათ, რომ, თუ პირდაპირ პოლიგრაფიულ ფირმას მიმართავენ, თანხებს და დროს დაზოგავენ. ვერ აცნობიერებენ, რომ ბიზნესში წარმატების მისაღწევად, საქმე სარეკლამო საქმის პროფესიონალებს უნდა ანდო. ჩვენი კომპანია “ქედი/მაკენ ერიქსონის” წარმომადგენელია საქართველოში, 1998 წლიდან ვმუშაობთ, გვაქვს ასევე წარმომადგენლობა სომხეთშიც. ჩვენ სრული სარეკლამო სერვისის კომპანია ვართ და კლიენტებს სრულ სარეკლამო მომსახურებას ვთავაზობთ. ქართული სარეკლამო ბაზრის ტენდენციების შესახებ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 1998 წელთან შედარებით, ბაზრის ბრუნვა კლებულობს, რაც, პირველ რიგში, ქვეყანაში არსებული რთული ეკონომიკური მდგომარეობით აიხსნება. მიუხედავად ამისა, ჩვენი ბიზნესი წარმატებულად ვითარდება. ჩვენ მსხვილ უცხოური კომპანიებთან ვთანამშრომლობთ. მათ შორისაა: ჩოცა-ჩოლა, Nესტლე და ა. შ. ქართველი ბიზნესმენებიც გვიკვეთავენ რეკლამას. შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოში მოთხოვნა ძირითადად სატელევიზიო და გარე რეკლამაზეა (ქუჩაში, ტრანსპორტზე, შენობათა ფასადებსა და სახურავებზე, მეტროპოლიტენში). ჩვენს გარდა, საქართველოში კიდევ რამდენიმე მსხვილი სარეკლამო კომპანია მოღვაწეობს: “იმპერიალი”, “TV+”, “მაგი სტილი”. მათი მომსახურების სპექტრიც საკმაოდ ფართოა, განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენ ქსელური სააგენტო ვართ, გვაქვს სარეკლამო ბიზნესში მუშაობის 10 წლიანი გამოცდილება (საქართველოში), რასაც წარმატებულად ვიყენებთ უცხოურ და ადგილობრივ კლიენტებთან მუშაობის დროს.”
სარეკლამო კომპანია “TV+”- დირექტორი, გიორგი სულაკაური: “დღეს სარეკლამო ბიზნესის მდგომარეობა საქართველოში გაცილებით უფრო ცუდია, ვიდრე, დავუშვათ, 1998 წელს იყო. იმ პერიოდში სატელევიზიო ბაზარი დაახლოებით 5 მლნ. დოლარს შეადგენდა, Dდღეს კი, ეს ციფრი 3,5 მლნ. დოლარამდე შემცირდა, ანუ აშკარაა კლების ტენდენცია – რეკლამაზე ნაკლები ფული იხარჯება, ვიდრე ადრე. ეს გამოწვეულია იმით, რომ უამრავმა მსხვილმა კომპანიამ ამ წლებში ან სრული კრახი განიცადა, ან შეამცირა ბიზნესი იმდენად, რომ მათი გაყიდვები დღეს უკვე აღარ იძლევა იმის საშუალებას, რომ ამ კომპანიებმა რეკლამაში ფული ადრინდელი რაოდენობით ჩადონ. სარეკლამო ბაზარზე უარყოფითად აისახება საქართველოს ეკონომიკის საერთო მდგომარეობა, თუნდაც იგივე კონტრაბანდის გზით შემოტანილი საქონელი, რომელსაც რეკლამას, რა თქმა უნდა, არავინ გაუკეთებს. საქართველოში ყველაზე დიდი მოთხოვნა სატელევიზიო, რადიო რეკლამაზე არსებობს, აგრეთვე ხშირია დაკვეთები გარე რეკლამაზე. რეკლამის ინტერნეტში განთავსებაზე შეკვეთები თითქმის არ არის. მიუხედავად რთული პირობებისა, ჩვენი სააგენტო მუშაობს და განაგრძობს განვითარებას, თუმცა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, აშკარაა კლების ტენდენცია”.
აქედან დასკვნა: სარეკლამო ბიზნესის მდგომერეობა საქართველოში, ისევე, როგორც რუსეთში, პირდაპირაა დამოკიდებული ქვეყნის ეკონომიკის მდგომარეობაზე. სანამ არ მოგვარდება ის პრობლემები, რომლებიც საქართველოში ლეგალური ბიზნესის განვითარებას უშლის ხელს, არ აღიკვეთება ქვეყანაში კონტრაბანდული საქონლის შემოტანა, არ შეიქმნება შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზა, არ მოგვარდება იგივე ენერგეტიკული პრობლემები, რასაც დღევანდელი რეალობიდან გამომდინარე კიდევ არა ერთი წელი დასჭირდება, სარეკლამო სააგენტოებს (მსხვილებსაც კი) მუშაობა ძალზე რთულ პირობებში მოუწევთ. დროთა განმავლობაში ბევრი მათგანი ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზების გამო შეწყვეტს არსებობას, არსებობისათვის სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაში კი, როგორც ყოველთვის, უძლიერესი გაიმარჯვებს.