მრეწვალთა კოდექსი – პოლიტიკა თუ ეკონომიკა

სოფიკო სიჭინავა

1997 წლის შემდეგ საგადასახადო კოდექსში ძნელია დააზუსტო, რამდენი ცვლილება შევიდა, მაგრამ ამან თავისი “პროგრამა მაქსიმუმი” – შეემსუბუქებინა გადამხდელის მდგომარეობა და ბიუჯეტში თანხების მობილიზების სქემა, მაინც ვერ შეასრულა. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ძნელად თუ მოიძებნება ის ცვლილება, რომელმაც, რეალურად, რომელიმე ფუნქცია შეასრულა. ბევრი ცვლილება მოტივირებული იყო ფისკალური ცეცხლის ჩაქრობით და დროებითი ეფექტის მიღებით.

თავის დროზე ხელისუფლებაში იყვნენ ადამიანები, რომლებიც კოდექსს ერთ მთლიან დოკუმენტად იაზრებდნენ, მისი არსი იცოდნენ და ნებისმიერი ცვლილება, რომელიც მასში შედიოდა ამ მთლიანის შენარჩუნებას ემსახურებოდა. ახლა კი, კოდექსს მხოლოდ იმ ცალკეულ ნაწილებად განიხილავენ, რომელიც ამა თუ იმ სფეროს და ან ამა თუ იმ გადასახადს ეხება. ამან კოდექსის ნგრევა გამოიწვია, რომლის შედეგადაც დღითი დღე, ყოველი ცვლილების შემდეგ კოდექსი გაუარესებულ სახეს იღებდა. დღეს, როგორც პროფესიონალები აცხადებენ, კოდექსი აღარავის სჭირდება, რადგან გადასახადების ამკრეფი აღარ არსებობს, ისინი ფულის ამკრეფებად გადაიქცნენ. ტერმინს – გადასახადების ამოღება – არავინ იყენებს, ამბობენ – გეგმის შესრულება.

მსჯელობა საგადასახადო კოდექსის გარშემო ამ წლების განმავლობაში გაუთავებლად მიმდინარეობდა, მძიმე საგადასახადო წნეხმა ლეგალური ბიზნესი იძულებული გახადა ჩრდილოვან სექტორში გადასულიყო. საგადასახადო შემოსავლების სამინისტროს მონაცემები, ყოველგვარი გადაჭარბების გარეშე შეიძლება ითქვას, რომ კატასტროფულია – 1998 წელს თუ 50 ათასი გამართულად ფუნქციონირებადი გადამხდელი გვყავდა და 2001 წლისათვის – 18 100, 2002 წლის შუა პერიოდში ეს რიცხვი 12 ათასამდე შემცირდა.

კოდექსში ცვლილებების შეტანის პარალელურად, ახალი საგადასახადო კოდექსების წერაში შეჯიბრი მიმდინარეობდა. როგორც ცვლილებების, ისე ახალი კოდექსების რიცხვის დაზუსტებაც საკმაოდ რთულია. საკამათო არ არის, რომ სისტემაში ბევრი რამ შესაცვლელია, მაგრამ საკუთარ ბიზნესზე მორგებული კოდექსი ქვეყანას ნაკლებად გამოადგება. “მრეწველთა” კოდექსად წოდებულ საგადასახადო კოდექსს ყველაზე მეტად გაუმართლა, იგი პომპეზური პრეზენტაციის და საყოველთაო მსჯელობის ღირსად იქცა და პარლამენტმა ორი მოსმენით მიიღო. პრინციპების დონეზე კოდექსი შეჯერებულია, თუმცა განხილვა კვლავ მიმდინარეობს. ალტერნატიულ კოდექსს მოწინააღმდეგებიც ჰყავს, რომლებიც საკმაოდ კომპეტენტურად და ლოგიკურად ასაბუთებენ, რომ ამ პროექტის მიღების შემთხვევაში, საგადასახადო შემოსავლების ბაზა ქვეყანაში მნიშვნელოვნად შემცირდება. ცოტა ხნის წინ, კოდექსის განხილვა საქართველოს სავაჭრო პალატის ინიციატივითაც შედგა. ახალი საგადასახადო კოდექსის ძირითად პრინციპებზე მისი ერთ-ერთი ავტორი, ექსპერტი, ნიკო ორველაშვილი გვესაუბრება:

“ჯერ კიდევ 1996 წელს, როდესაც დღეს მოქმედი კოდექსის პროექტმა დღის სინათლე იხილა, არაერთმა საქმეში ჩახედულმა ადამიანმა თქვა, რომ კოდექსი ხეირს არ დაგვაყრიდა. პირადად, მის მიმართ უფრო ლოიალურად ვიყავი განწყობილი, ალბათ, იმიტომ, რომ საერთაშორისო სტრუქტურების მეტი რწმენა გვქონდა, ამდენად, ძნელად წარმოვიდგენდით, რომ მათი შემოთავაზებული კოდექსის ვარიანტი საქართველოში ბევრს ვერაფერს შეცვლიდა. გავიდა ხანი და შედეგები უკვე სახეზე გვაქვს.

საგადასახადო წნეხი, რომელიც ჩვენს ბიზნესს დავუწესეთ, შესაძლოა, ასატანი იყოს უცხოელი ბიზნესმენისათვის, მაგრამ არამც და არამც ქართველისთვის. მაღალშემოსავლიანი გარემო მაღალ წნეხს იტანს, სადაც ეთნოფსიქოლოგიაც გასათვალისწინებელი ფაქტორია, დაბალშემოსავლიანი გარემო მაღალ გადასახადს ვერ იტანს და ხდება ის პროცესები, რომელიც დღეს სახეზე გვაქვს.

უმუშევრობის ბუნებრივი დონე აშშ-ში 5-6% გახლავთ, რეიგანის დროს კი, 11%-ს რომ მიაღწია, დიდი განგაში ატყდა. ამ დროს, იტალიაში 12-14% სავსებით დასაშვები დონეა და მასზე არავინ წუხს. ამით ის მინდა ვთქვა, რომ ყველა ეკონომიკურ ორგანიზმს თავისი შინაგანი კანონზომიერებები გააჩნია.
ლეგალური სფეროდან ჩვენ, პრაქტიკულად, გადამხდელები განვდევნეთ. ეს პროცესი დღესაც შეუქცევადად გრძელდება. დღეს არა მხოლოდ შავი და თეთრი ეკონომიკა გვაქვს, არამედ ნაცრისფერიც, ანუ ნახევრად შავი და ნახევრად თეთრი. რას ნიშნავს ეს? იმას, რომ ერთი და იგივე გადამხდელი ნაწილს იხდის, ნაწილს არა. ნაცრისფერმა ეკონომიკამ საკმაოდ დიდი სივრცე მოიცვა. თეთრი ბიზნესი კი, უნიკუმი გახდა, პირადად, აღარ მეგულება და არც ვიცი, რამდენია იგი პროცენტულად. შავი ეკონომიკა საკმაოდ მნიშვნელოვნად არის წარმოდგენილი. ამ სიტუაციიდან გამოსავალია მოსაძებნი.

სისტემა მაქსიმალურად უნდა გამარტივდეს და საგადასახადო ტვირთი ასატანი გახდეს, არა მისაღები, არამედ ასატანი – ამას ხაზს ვუსვამ. დღეს, გადამხდელი აშკარად დაუცველია. საუბარი არა არის მათზე, ვისაც საკმაოდ გავლენიანი მფარველები ჰყავს, ამიტომ გადამხდელს უნდა მიეცეს თავის დაცვის კანონიერი საშუალება, თუნდაც მაშინ, როცა იგი ცამდე მართალია და ასეთი შემთხვევები, საბედნიეროდ, ჯერ კიდევ არის.

ჩავატარეთ საკმაოდ მოცულობითი გამოკითხვა, სადაც 1900-მდე რესპოდენტი მონაწილეობდა. ყველა კატეგორიის რესპოდენტს დავუსვით კითხვა – მათი აზრით, რამდენად სამართლიანად წყვეტს სასამართლო საგადასახადო დავებს. შესაძლო პასუხები შემდეგნაირი გახლდათ: სამართლიანად, მეწარმეთა სასარგებლოდ კორუფციული გარიგების საფუძველზე, ადმინისტრაციის სასარგებლოდ ბერკეტების მეშვეობით. აქედან, სასამართლო დავების სამართლიანი გადაწყვეტა მხოლოდ 9%-მა მიიჩნია. მოქმედი საგადასახადო კოდექსი გავალდებულებთ, რომ თუ უშუალოდ ინსპექტორმა დაგაზარალათ, უნდა მიხვიდეთ მის უფროსთან, შემდგომ კიდევ მის უფროსთან და ა.შ. და როცა, უკაცრავად და, ყველა თავში წამოგარტყამთ, უნდა მიმართოთ სასამართლოს და თუ რა მოხდება იქ, ეს კიდევ ცალკე საუბრის თემაა.
მესამე პრინციპული ნაწილი თანასწორუფლებიანობა და პარტნიორობის პრინციპი გახლავთ. სახელმწიფო სტრუქტურებს მხოლოდ და მხოლოდ იმისთვის ვქმნით, რომ ჩვენი უფლებები დაიცვას. 21-ე საუკუნეში თუ სახელმწიფო სტრუქტურებს დემოკრატიულობაზე აქვთ პრეტენზია, მათ არსებობას სხვა არანაირი გამართლება აქვს, თუ არა სამოქალაქო და ადამიანის უფლებების დაცვა. სწორედ აქედან გამომდინარე, რაკი სახელმწიფო არის შეთანხმების და კონსესუსის პროდუქტი და რაკი ჩვენ იმისთვის ვირჩევთ პარლამენტს და სხვა არჩევით ორგანოებს, რომ მათ შექმნან ადმინისტრაციული სტრუქტურები და ორგანოები, მათზე დაკისრებული გარკვეული ფუნქციების აღსასრულებლად, შესაბამისად, იმაზეც უნდა შევთანხმდეთ, რომ ამისთვის მათ ფინანსური უზრუნველყოფა სჭირდებათ. აქედან გაჩნდა ამ პროექტის ე. წ. პრეამბულა. კოდექსი სწორედ ასე იწყება – ამ კოდექსის მიზანია სახელმწიფო ხელისუფლების ფინანსური უზრუნველყოფა მისი კონსტიტუციური ვალდებულებების აღსასრულებლად, ოღონდ, პირთა უფლებების და თავისუფლების ხელყოფის გარეშე. ესეც კიდევ ერთი პრინციპი. დღეს მოქმედ კოდექსში, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლება აბსოლუტურად იგნორირებულია, მაშინ, როდესაც წარდგენილი პროექტის ნებისმიერი მუხლი გამსჭვალულია ამ უფლებების სრული პატივისცემით. ამოსავალი პრინციპი – თუ სახელმწიფო ადმინისტრაცია, სახელმწიფო მოხელე საკუთარ მოსახლეობას უპატივცემულოდ ექცევა, მაშინ ისმის კითხვა, რატომ უნდა სცეს პატივი მოქალაქემ სახელმწიფო სტრუქტურებს თუ სიმბოლოებს? ჩვენ ყველას შვილები გვეზრდება და გვინდა, რომ მათ უკეთეს ქვეყანაში იცხოვრონ. უკეთესი ქვეყანა არ გაჩნდება, თუ არ იქნება ის პატივისცემა სახელმწიფოსადმი მოქალაქეების მხრიდან, რომელიც ევროპასა თუ ამერიკაშია. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ ხუთი წლის შემდეგ ქართველი გლეხი ეზოში გამოვა და როგორც შვეიცარელი ფერმერი თავის ფერმაში დროშას აღმართავს, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ალბათ, ის განწყობა მაინც აღარ იქნება და ის ემოციები, რომელიც მოქალაქეებს ჩვენი მთავრობის ხსენებაზე ემართებათ. აქედან გამომდინარე, განსასაზღვრია, რის უფლებებს ვაძლევთ სახელმწიფოს აღსრულების განსახორციელებლად, რისი უფლება უნდა მივცეთ დამატებით, რა ფინანსური რესურსი. მოგეხსენებათ, დღეს მოქმედ კოდექსში როგორ არის გადასახადი დეფინიცირებული – გამოშიგნულია ყოველგვარი ფილოსოფიური საფუძვლისაგან, მხოლოდ, რაღაც მექანიკური განმარტებებია დატოვებული. ამ პრინციპებზე შეთანხმების შემდეგ მოვახდინეთ არსებული სისტემის რევიზია და ვნახეთ “მშვენიერი” გადასახადები, რომელიც ბიუჯეტს წელიწადში 22 ათას ლარს, 40 ათას ლარს, 70 ათას ლარს აძლევს და დარწმუნებული ვარ, მათ ადმინისტრირებაზე გაცილებით მეტი იხარჯება, ვიდრე შემოსავალია. კრიტიკული განხილვების შედეგად, უკუვაგდეთ ეს გადასახადები და ჩამოვყალიბდით იმ გადასახადების ჩამონათვალზე, რომელსაც არსებობის უფლება ჰქონდა. არსებობის უფლება არ აქვს იმ გადასახადებს, რომლებიც გათვლილია ხანმოკლე ფისკალური ეფექტის მისაღებად და გრძელვადიან პერსპექტივაში იწვევს ეკონომიკის განვითარების შეფერხებას, ან პროცესების დეფორმირებას, ასევე იმ გადასახადებს, რომლებიც არაეფექტურია ბიზნესის თვალსაზრისით, ფისკალური ეფექტი უმნიშვნელოა და, სამაგიეროდ, მისგან შექმნილი უხერხულობანი უამრავი. კრიტიკული განხილვის შედეგად გადავწყვიტეთ, რომ დამატებული ღირებულების გადასახადი, ბუნებრივია, უნდა დარჩეს, ჩვენს მოდელში ეს საყოველთაო გადასახადია (პრაქტიკულად, იგი მოხმარებაზე გადასახადია), აქედან გამომდინარე, რაკი საყოველთაოა, გამონაკლისები, პრაქტიკულად, არ უნდა იყოს, გარდა იმ უკიდურესი შემთხვევებისა, რომელიც აღიარებულია ყველგან; ფიზიკურ პირთა და კომპანიების საშემოსავლო გადასახადი – აქ ძალიან მნიშვნელოვანი რევიზია და გადაადგილება მოხდა. ერთ-ერთმა ოპონენტმა განაცხადა, მოგების გადასახადი გააუქმესო, არადა, მოხდა ტერმინთა მისადაგება ერთი მხრივ, საერთაშორისო საფინანსო აუდიტორულ ბუღალტრულ სტანდარტებთან და ტერმინებთან, მეორე მხრივ, ფუძემდებლურ, ქართულ საკანონმდებლო აქტებში დამკვიდრებულ ტერმინებთან, ამიტომ, შემოსავალი საერთაშორისო სტანდარტებით განიმარტება ისე, როგორც ჩვენში დამკვიდრებული მოგების ცნება. აქედან გამომდინარე, მოგების გადასახადი კი არ გამქრალა, არამედ იურიდიული პირთა საშემოსავლო გადასახადი ეწოდა; აქციზი, როგორც სპეციფიური გადასახადი, დარჩება; მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა ქონებრივი გადასახადების ჯგუფში, სადაც პირველი გამოიყო მიწა, რაც ამ შემთხვევაში, გასააზრებელია არა როგორც სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთი, არა ადგილი, სადაც რაღაც კულტურის მოყვანა შეიძლება. მიწა, სივრცითი სუბსტანციაა, სადაც შეიძლება დღეს ბოსტანი გქონდეს გაშენებული, გაისად სავაჭრო ჯიხური ჩადგა, შემდეგ აიღოთ, ყვავილები გააშენოთ და ა.შ. ეს რომის სამართლის პრინციპის განვრცობაა, რომელიც უძრავ ქონებას და მიწას მთლიანობაში განიხილავს. აქედან გამომდინარე, შენობა-ობიექტებიც ერთიან ლოგოში მოიაზრება. ამით, გარკვეულწილად, სისტემა გართულდა. შემდეგ მოდის საწარმოთა ქონების გადასახადი, ისევე როგორც არის ფიზიკურ პირთა, ამ შემთხვევაში, საცხოვრებელი ფონდი და აუცილებელი რეგისტრაციის დაქვემდებარებული ქონება – ავტოტრანსპორტი, სხვა ძრავიანი საფრენი საშუალებები თუ ხომალდები და ა.შ.

დავუბრუნდეთ ისევ დღგ-ს, რა შედეგებს იძლევა ჩათვლების სისტემა? გარდა კორუფციული მანქანის გაძლიერებისა, პრაქტიკულად, არაფერს. მას შემდეგ, რაც მიღებულ იქნა კანონი სამეწარმეო საქმიანობის კონტროლის შესახებ, თითქოს ამით უნდა დაგვეცვა გადამხდელები, მაგრამ შედეგად ის მივიღეთ, რომ კორუფციულ ფერხულში მოსამართლეებიც ჩავრთეთ. იმიტომ, რომ საყოველთაოდ ცნობილი, ავადსახსენებელი დღგ-ს ფაქტურებით მანიპულაციის ფაქტები არადა არ გაქრა. ევროპაში აპრობირებული ბევრი კარგი სისტემა საქართველოში, სასომხეთში, აზერბაიჯანში შედეგებს არ იძლევა, რასაც დასახელებული ქვეყნებიდან კოლეგებიც გვიდასტურებენ. თუ ჩვენ სხვადასხვა წერტილზე ვიმყოფებით და ერთ საერთო წერტილამდე უნდა მივიდეთ, ბუნებრივია, გასავლელი გვაქვს სხვადასხვა ტრაექტორია. ამის გააზრება ჩვენს უცხოელ კოლეგებს უჭირთ, განსაკუთრებით, ამერიკელებს. მათ მიაჩნიათ, რომ რაკი ისინი ასე ფიქრობენ, ასეთები უნდა გავხდეთ, რაც ძალიან რთულია.

ორი თვის წინ ფინანსთა მინისტრმა დაგვილაგა მონაცემები, სადაც მას დასაბრუნებელი ჰქონდა 88 მლნ ბიუჯეტიდან დღგ-ს ფაქტურებით. აქედან, 20 მლნ იყო, დანარჩენი კი, ჰაერში. ანუ, რა ხდება? “უპატრონო” გადამხდელი ვერ ახერხებს დაიბრუნოს მისი აქტივი დღგ-ს ნაწილში და ითვლება ბიუჯეტის შესრულებაში, ხოლო “პატრონიანი” ყოველთვის ახერხებს ჰაერით მანიპულაციით ბიუჯეტი მეწველ ძროხად აქციოს. ეს აწყობთ ჩინოვნიკებსაც, რადგან საქართველოში დღეს ყველამ იცის, რა ღირს ბიუჯეტიდან კუთვნილი აქტივის დაბრუნება. ის კუთვნილი აქტივი როგორ წარმოიშვა, შრომით და გარჯით, თუ მანიპულაციით, არავის აინტერესებს.

პარლამენტში უკვე საგანგებო ჯგუფია შექმნილი, რომელიც სწავლობს დღგ-ს ფაქტურების გარშემო სისხლის სამართლის საქმეებს. ყველა საქმეში იკვეთება, რომ ორგანიზატორი თვითონ საგადასახადო ადმინისტრაცია იყო, პოლიცია და ძალოვანი სტრუქტურები. კიდევ ერთი ძალიან უარყოფითი მნიშვნელოვანი ასპექტი დღგ-ს არსებული სისტემისა. დღევანდელი სისტემით, თუ მე გადასახადი დავმალე და ვთქვათ X სუბიექტი იძულებული გახდა ჩემგან ეყიდა პროდუქცია თუ მომსახურება, მას უჩნდება არჩევანი: გადაიხადოს გადასახადი თუ არა, მაგრამ როცა X გადაწყვეტს გადაიხადოს გადასახადი, აღმოაჩენს, რომ ჩემი დამალულის გადახდაც მას მოუწევს, მესამე სუბიექტს უკვე ორის ტვირთი გადაეცა. ლეგალიზაციაზე ვსაუბრობთ, მაგრამ ეს სისტემა არ იძლევა იმის საშუალებასაც კი, რომ მეწარმემ მისი საგადასახადო ვალდებულება ცალკე გამოყოს და ჩემგან დამოუკიდებლად შეასრულოს. ჩვენი მოდელით, ყველა დამოუკიდებლად აგებს პასუხს თავის საგასახადო ვალდებულებაზე. ციკლში 4-5 ხელი მონაწილეობს, აქედან ერთს მაინც გაუჩნდება აზრი იმის შესახებ, რომ გადასახადი გადაიხადოს, როცა ეს წილი ზომიერ და გონიერ ფარგლებშია მოქცეული”.

ზურაბ ნოღაიდელი – “შემოთავაზებული პროექტის მიხედვით, რჩება ოთხი საერთო სახელმწიფოებრივი გადასახადი, და ქონების გადასახდში გაერთიანებული სამი ადგილობრივი გადასახადი, ფიზიკურ პირთა საშემოსავლო გადასახადზე წესდება 10 ან 15-პროცენტიანი რეჟიმი – საოჯახო და ინდივიდუალური დაბეგვრის რეჟიმი, გამოქვითვებით და მის გარეშე. იურიდიულ პირთა საშემოსავლო განაკვეთი 15%-ია დღევანდელი 20%-ის ნაცვლად, დღგ-ს შემოთავაზებული განაკვეთი კი 15%, მაგრამ ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ შეღავათების გარეშე. უქმდება სოციალური გადასახადი და შემოთავაზებული მოდელის მიხედვით, კერძო საპენსიო დაზღვევაზე გადავდივართ. ახალი საგადასახდო კოდექსის პროექტი მთავრობაში ხეირიანად განხილულიც არ იყო, რომ სავალდებულო სოციალური დაზღვევის პროექტი, მთავრობის წინადადებით, პარლამენტმა პირველი მოსმენით განიხილა. თავს ვერ მოვიტყუებთ და ვერ ვიტყვით, რომ ახლა კერძო საპენსიო დაზღვევაზე გადავედით, როცა სავალდებულო სოციალური დაზღვევის კანონი პირველი მოსმენით უკვე მიღებულია.

ელემენტარული გათვლებით, საგადასახადო ბაზა, ამ წინადადების მიხედვით, მშპ-ს 26-27%-დან 16-17%-მდე შემცირდება. ასევე, მივიღოთ მხედველობაში, რომ 2003 წლის ბიუჯეტით, საგადასახადო შემოსავლების მობილიზაცია დაგეგმილია მშპ-ს 15,8%-ის დონეზე და სიღარიბის დაძლევის პროგრამით, რომელსაც შემდეგ იმედია, ინდიკატური გეგმა დაეფუძნება, წლების განმავლობაში ამ მაჩვენებელმა (2015-2017 წლებისთვის) მშპ-სთან შედარებით, 20%-ს უნდა მიაღწიოს, რომელიც აბსოლუტურად მიუღწეველი იქნება, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ თუ ეს პროექტი ძალაში შევა, არსებული საგადასახადო ბაზა აღარ იარსებებს. თუ გავითვალისწინებთ საგადასახადო ადმინისტრირების დღევანდელ შესაძლებლობებს, პროექტის ამოქმედების შემდეგ, შესაძლებლობების დონე მკვეთრად არ შეიცვლება, საგადასახადო-საბაჟო ინსპექტორების 4 500-იან არმიას ასე უცბად არავინ გამოგვიცვლის. უახლოესი ორი, სამი წლის განმავლობაში საგადასახადო შემოსავლების მობილიზების დონე მშპ-ს 9%-მდე დაეცემა, მაგალითად, 2004 წელს ნაერთი ბიუჟჯეტის საგადასახადო შემოსავლები 880-900 მლნ ლარი იქნება. ამიტომ, ამ პროექტზე მსჯელობისას, პასუხი უნდა გავცეთ მთავარ კითხვას – შემოსავლების კლების შედეგად, რა სოციალურ ან სხვა ვალდებულებებს იხსნის თავის პასუხისმგებლობისგან ცენტრალური ბიუჯეტი? ჩვენ არ გვაქვს უფლება ვთქვათ, რომ თუ დღგ 20%-დან 15%-მდე ჩამოვა, შემოსავლები იმდენივე დარჩება მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ ადმინისტრირების დონე მოულოდნელად გაუმჯობესდება. საგადასახადო ტვირთი ეხსნება მსხვილ ბიზნესს და არა მცირეს და საშუალოს. მსხვილი ბიზნესის წარმომადგენლებთან მქონდა საუბრები, ისინი კმაყოფილნი არიან ამ პროექტით მხოლოდ ერთი გარემოების გამო, რომ ნაკლებს გადაიხდიან, პროექტის სხვა მხარეები მათ არ აინტერესებთ.

პროექტი ითვალისწინებს საგადასახადო ტვირთის მსხვილ და მცირე ბიზნესზე თანაბრად გადანაწილებას, რაც, ვფიქრობ, მისაღები არ არის. იგი მათ შორის ასიმეტრიულად უნდა იყოს გადანაწილებული”.

როგორც ვხედავთ, ალტერნატიული საგდასახადო კოდექსის პროექტი მართლაც სერიოზული მსჯელობის საგანი გახდა, თუმცა მის მიმართ კრიტიკული მოსაზრებები და უწყებრივი წინააღმდეგობებიც არსებობს. ფაქტი ერთია, რომ არსებული სისტემა აუცილებლად შესაცვლელია, მაგრამ აღნიშნული კოდექსი გახდება თუ არა რეალური ალტერნატივა, ჯერჯერობით, მართლაც ძნელი სათქმელია. ეს, ალბათ, დამოკიდებულია იმაზე თუ რამდენად არის საქართველოს ხელისუფლება ამისთვის მზად და, შესაბამისად, ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეები რამდენად გაითავისებენ იმ უბრალო, მაგრამ “რთულ” ჭეშმარიტებას, რომ ამ ქვეყანაზე სიკვდილი და გადასახადები გარდაუვალია. ალტენატიული საგადასახადო კოდექსი პოლიტიკური თამაშის ნაწილია თუ ეკონომიკის განვითარების წრფელი სურვილი, ამას მალე დავინახავთ.