ვის ასარგებლებს სალარო აპარატები
რედაქციისაგან
2005 წლის 27 დეკემბრის #2547 საქართველოს კანონის – “მომხმარებლებთან ფულადი ანგარიშსწორების განხორციელებისას საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების შესახებ- თანახმად, ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი საქართველოს 2003 წლის 26 აგვისტოს კანონი “მომხმარებლებთან ფულადი ანგარიშსწორების განხორციელებისას საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების შესახებ (საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე, #29, 18. 09. 2003, მუხ.206).
ამასთან ერთად, შემოღებულ იქნა საქართველოს კანონი საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ, რომლის მიხედვითაც, საგადასახადო ორგანოები თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში ვალდებულნი არიან,
განახორციელონ მოსახლეობასთან ფულადი ანგარიშსწორებისათვის დასაშვები საკონტროლო-სალარო აპარატების მოდელების სახელმწიფო რეესტრი და რეგისტრაცია, აკონტროლონ საკონტროლო- სალარო აპარატების გამოყენების წესების დაცვა და გადასახადის გადამხდელების მიერ ამონაგები თანხების სრული აღრიცხვა.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-12 თავის 97-ე მუხლის თანახმად, ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი ყველა პირი, რომელიც ეწევა საქონლის/
მომსახურების მიწოდებას მომხმარებელთან ნაღდი ანგარიშსწორების საფუძველზე, ვალდებულია, გამოიყენოს საკონტროლო აპარატები, გარდა იმ შემთხვევისა,
როდესაც თანხა ანაზღაურდება მისთვის გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განსაზღვრული საქონლის/მომსახურების ღირებულების დასაფარავად.
ეკონომიკურ საქმიანობად ითვლება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის
მისაღებად, მიუხედავად ასეთი საქმიანობის შედეგებისა, თუ ამ მუხლით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.
ეკონომიკურ საქმიანობაში მოიაზრება როგორც სამეწარმეო, ისე არასამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობა. სამეწარმეო საქმიანობას განსაზღვრავს “მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონი. არასამეწარმეო საქმიანობას კი განეკუთვნება: დაქირავებული მუშაობა;
ფულადი სახსრების განთავსება ბანკებსა და სხვა საკრედიტო დაწესებულებებში; ქონების იჯარით გადაცემა, გარდა მე-13 მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული
შემთხვევებისა; ქონების მართვა მინდობილობებით; ფიზიკური პირის მიერ “მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული საქმიანობის დამოუკიდებლად განხორციელება.
ეკონომიკურ საქმიანობას არ განეკუთვნება: სახელმწიფო ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების
საქმიანობა, რომელიც უშუალოდ არის დაკავშირებული მათთვის კანონმდებლობით მინიჭებული ფუნქციების შესრულებასთან, გარდა ხელშეკრულების საფუძველზე ფასიანი მომსახურების გაწევისა და სხვა სამეწარმეო საქმიანობისა; საქველმოქმედო საქმიანობა;
რელიგიური საქმიანობა. საკონტროლო სალარო აპარატების გამოყენებისაგან თავისუფლდებიან პირები მომხმარებლებთან ანგარიშსწორების იმ ნაწილში, სადაც გამოიყენება ნაღდი ფულით ანგარიშსწორების ფაქტის დამადასტურებელი, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით დამტკიცებული
მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტი; ფიზიკური პირები, რომლებიც არ იყენებენ დაქირავებულ პირთა შრომას და ახდენენ პირად ან საოჯახო მეურნეობაში
მიღებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის ან მისგან წარმოებული (გადამუშავებული) საქონლის რეალიზაციას – საქმიანობის ამ ნაწილში;
მეწარმე ფიზიკური პირები – კოდექსის 168-ე მუხლის პირველი ნაწილის ლ ქვეპუნქტით განსაზღვრული საქმიანობის ნაწილში; ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი ფიზიკური პირები, რომლებსაც ამ კოდექსით არ აქვთ საგადასახადო ორგანოში მეწარმე ფიზიკურ პირებად რეგისტრაციის ვალდებულება;
პირები, რომლებიც საქონლის/ მომსახურების მიწოდებას და ნაღდი ფულის მიღებას ახორციელებენ მომხმარებლების ტერიტორიაზე (სახლებში, ორგანიზაციებში,
საწარმოებში) – საქმიანობის ამ ნაწილში, ჩეკთან გათანაბრებული დოკუმენტის გაცემის პირობით; პირები, რომლებიც საქონლის/მომსახურების
მიწოდებას და ნაღდი ფულის მიღებას ახორციელებენ ავტომატიზებული ან მექანიკური მოწყობილობების მეშვეობით – საქმიანობის ამ ნაწილში;
მეწარმე ფიზიკური პირები, რომლებიც ახორციელებენ ქუჩაში დატარების ფორმით წვრილ საცალო ვაჭრობას, გაზეთებისა და ჟურნალების გაყიდვას ქუჩაში დადგმული სტენდებიდან/მაგიდებიდან – საქმიანობის ამ ნაწილში. საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულების მქონე პირებმა უნდა უზრუნველყონ საქართველოს კანონმდებლობით საკონტროლო აპარატების ექსპლუატაციის (გამოყენების) წესების დაცვა. ასევე, საქონლის/მომსახურების
მიწოდების ღირებულების ნაღდი ფულით ანაზღაურებისას მომხმარებელზე საკონტროლო-სალარო აპარატის მიერ ამობეჭდილი ჩეკის გაცემა (იმ შემთხვევის გარდა, როცა საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წესით გაიცემა ჩეკთან გათანაბრებული დოკუმენტი), რომელიც ადასტურებს საქონლის/მომსახურების მიწოდების ოპერაციასთან დაკავშირებით შესაბამისი ნაღდი ფულის გადახდის ფაქტს.
ამ კანონის მიხედვით, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის უზრუნველყოფის მიზნით ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი
პირების მიერ გასაყიდი საქონლის/მომსახურების ფასი გამოცხადდება მხოლოდ ეროვნულ ვალუტაში, ხოლო ფასის მაჩვენებელი (პრეისკურანტები) გამოიკვრება მომხმარებელთათვის თვალსაჩინო ადგილას. მომსახურების გაწევისას მომხმარებელმა უნდა მოითხოვოს ჩეკი.
საკონტროლო-სალარო აპარატები უნდა იყოს ქართულენოვანი, ფისკალური მეხსიერების მქონე, სახელმწიფო რეესტრში შეტანილი, ტექნიკურად გამართული, საგადასახადო ორგანოში რეგისტრირებული და სათანადო წესით დალუქული.
კანონის მიხედვით (მუხ.139), მომხმარებლებთან ნაღდი ფულით ანგარიშსწორებისას საკონტროლო-სალარო აპარატების
გამოყენების წესების დარღვევა ითვალისწინებს სპეციალურ ჯარიმებს (იხ. ცხ.1). ცხრილში მოცემული, მე-7 მუხლში განსაზღვრული ჯარიმისაგან თავისუფლდებიან
პირები, თუ მათ საკონტროლო-სალარო აპარატის დაზიანების თაობაზე შეტყობინება გაუგზავნეს საგადასახადო ორგანოს დაზიანების დაფიქსირებიდან არაუგვიანეს მეორე სამუშაო დღისა.
პირი ვალდებულია, საკონტროლო-სალარო აპარატის დაზიანების აღმოფხვრამდე შეაჩეროს საქონლის/მომსახურების მიწოდების
დროს მომხმარებლებთან ნაღდი ფულით ანგარიშსწორება.
ამ კანონის 139-ე მუხლით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის საკითხი თითქოს ყველაფერს აწესრიგებს, მაგრამ იგი მეწარმეთათვის ზოგიერთ პრობლემას მაინც ტოვებს. კერძოდ, სალარო აპარატების დაზიანების შესწორებამდე (რაც პრაქტიკული გამოცდილებიდან გამომდინარე ხშირად ერთ- ორ დღეს სცილდება) პირს უფლება არა აქვს ეკონომიკური საქმიანობის წარმოებისა, რამაც შესაძლოა, რამოდენიმე ასეული ლარის და მეტი ზარალიც გამოიწვიოს. საჭიროა ასევე სალარო-აპარატების განსაკუთრებული დაცვითი მექანიზმების უზრუნველყოფა, რის გარეშეც შესაძლოა, მოხდეს ლუქის განზრახ დაზიანება, რაც იწვევს დაჯარიმებას 3 – დან 15 (განმეორების შემთხვევაში) ათას ლარამდე, და მეწარმის მოგებაზე უარყოფითად მოქმედებს.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 143-ე მუხლი მოიცავს ეკონომიკური საქმიანობისათვის შეძენილი ან მიწოდებული
საქონლის დოკუმენტების გარეშე ტრანსპორტირებასა და აღურიცხაობასთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობის საკითხებს. კერძოდ, ამ მუხლის პირველი ნაწილი იუწყება, რომ ეკონომიკური საქმიანობისათვის შეძენილი ან მიწოდებული საქონლის (გარდა სოფლის მეურნეობის პირველადი (სამრეწველო გადამუშავებამდე
სასაქონლო კოდის შეცვლამდე) პროდუქციისა) სასაქონლო ზედნადების გარეშე ტრანსპორტირებისას, ხოლო სხვა ქვეყნიდან შეტანილი საქონლის საბაჟო კანონმდებლობით გათვალისწინებული დოკუმენტების გარეშე ტრანსპორტირებისას გადასახადის გადამხდელს ჯარიმის სახით გადახდება, შესაბამისად, სასაქონლო ზედნადების ან შემოტანილი საქონლის ღირებულება საბაზრო ფასებით დღგ-ს გარეშე. აქვე აღნიშნულია, რომ ამასთან, ფინანსთა სამინისტროს ორგანოებს უფლება აქვთ, ჯარიმის თანხის გადახდევინებამდე ან დაუჯარიმებლობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე ასეთი წესით ტრანსპორტირებულ
საქონელს ყადაღა დაადონ და შესაბამის პირს შესანახად გადასცენ. ძალზე ბუნდოვანი და ორაზროვანია კანონის ეს ნაწილი, რადგანაც არავითარ შეღავათს და არ შეიცავს მეწარმეთათვის. არსად ჩანს, რა ელის იგივე პირობებში საქონელს, თუ იგი გადაადგილდება ერთი ქვეყნის ტერიტორიაზე, არადა, კანონი იმისთვისაა, რომ მასში საორჭოფო არაფერი იყოს და მკაფიოდ გამოიკვეთოს ყველა პოზიცია და მეორე, სრულიად გაუგებარია მოცემული ინტერპრეტაციით,
რომელი ტიპის საქონელია ან რა შემთხვევაში არ ვრცელდება საქონელზე ჯარიმის გადახდევინება, თუ მისი ტრანსპორტირება მოხდა სათანადო დოკუმენტების გარეშე.
სრულიად გაუგებარია და არაკვალიფიციურადაა ჩამოყალიბებული ამავე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტები. საჭიროა, დადგენილ იქნეს, თუ რა ეტაპზე მოხდა სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ე.წ. დანაკლისის აღმოჩენა, რადგანაც მისი მფლობელობის სხვადასხვა ეტაპზე მისი შეფასება სხვადასხვა ფასით ხდება.
143-ე მუხლის დასასრულს აღნიშნულია, რომ საქართველოს 2005 წლის 27 დეკემბრის კანონის ამოქმედების დღემდე არსებულ პერიოდზე გადასახადის გადამხდელებს
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 143-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული სანქცია არ დაეკისრებათ.
ანუ, თუ ტრანსპორტირებისას არასრულად იქნა შევსებული ზედნადები, გადამხდელს სანქცია არ ეკისრება, ხოლო იმ გადამხდელებს, რომლებსაც ამ კანონის ამოქმედებამდე არ ჰქონდათ საქონლის აღრიცხვისა და მოძრაობის ჟურნალი, ან საქონლის აღრიცხვისა და მოძრაობის ჟურნალში აღურიცხავი იყო შესაბამისი ინფორმაცია, რის გამოც საგადასახდო ორგანოების მიერ საგადასახდო კოდექსის 143-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე მათ მიმართ გამოყენებულია სანქცია,
სანქცია მოეხსნათ იმ საქონლის ნაწილში, რომელზედაც არსებობს საბაჟო დეკლარაცია, საგადასახადო ანგარიშ – ფაქტურა, ან სასაქონლო ზედნადები, ან რომელიც ასახულია პირველად დოკუმენტებში, ხოლო ბიუჯეტში გადახდილი სანქციის თანხა გადამხდელს უბრუნდება ამ კოდექსის 71-ე მუხლით გათვალისწინებული
წესით.
აღნიშნულ ნაწილშიც თითქოს ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ რა ვუყოთ საქონლის იმ ნაწილს რომელსაც ამ მუხლით სანქცია არ მოეხსნება და სამეურნეო
ოპერაციებიდან 45 დღეზე მეტია გასული? პასუხი მარტივია:- 1. ასეთი საქონელი უკვე რეალიზებულია და ამ მუხლს არანაირი აზრი არ აქვს;
2. თუკი მაინც არსებობს ასეთი საქონელი, მოცემულ კანონში იგი არ არის გამიჯნული.