არარეიტინგული ევროპა

თინათინ ბაზერაშვილი

საკრედიტო რეინტინგში საფრანგეთი, ავსტრია და კიდევ შვიდი ქვეყანა, რომელთა შორისაც იტალია და საფრანგეთი მოხვდნენ, Standard & Poor’s (S&P)-ის 2012 წლის 13 იანვრის შეფასებით, ჩამოქვეითდნენ. აქ “თარს” რიცხვს დანაშაული არ მიუძღვის და არც ეს ინფორმაციაა მოულოდნელი. საფრანგეთისა და სხვა დანარჩენი ქვეყნებისათვის საკრედიტო რეიტინგის შემცირება ლოგიკური ნაბიჯია.

ახლა ევროზონის სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობა ახალ საფეხურზე გადადის. ცხრილი გვიჩვენებს Standard & Poor’s (S&P)-ის რეიტინგებს ევრო-ზონისათვის 1995 წლიდან 5-წლიანი ინტერვალით. ცხრილი ნათლად მოგვითხრობს მზარდი პროგრესის შესახებ, რომელიც გასული დეკადის შუა პერიოდამდე გრძელდება, როდესაც ერთიანი ვალუტის ყველა 17 წევრი A და უფრო მაღალი შეფასებით სარგებლობს. რა თქმა უნდა, მსოფლიოს ყველა მდიდარი ქვეყანა იმ დროისათვის აშკარად კარგ ეკონომიკურ გარემოს ქმნიდა, რეიტინგმა ევრო სივრცის ქვეყნების კრედიტუნარიანობის უარყოფითი სალდოს შემცირება ასახა. ეს, ეგრეთ წოდებული, “კონვერგენციული თამაშის” ნაწილი იყო.
დავალიანების კრიზისის დაწყების შემდეგ წევრი ქვეყნები კვლავ დაიბნენ, თითქოს მათ შორის საბერძნეთი გამოირჩეოდა, მაგრამ აშკარად ჩანდა, რომ მას არც სხვა ქვეყნები ჩამორჩებოდნენ. Standard & Poor’s (S&P)-ის დაბალმა შეფასებამ ქვეყნების რეაქცია უფრო გაამწვავა.
მთავარი საკითხია, თუ როგორ განვითარდება ეს მოდელი. კრიზისის ადრეულ ფაზაში მიიჩნევდნენ, რომ ევროზონის მომავალი აზრთა სხვადასხვაობით დახასიათდებოდა, წევრ ქვეყნებს შეიძლება საერთო ვალუტა ჰქონოდათ, მაგრამ მათ აღარ ექნებოდათ სესხის შესაბამისი დანახარჯები. საფრანგეთის მსგავსი ქვეყნები ნაკლებს გადაიხდიდნენ, პორტუგალიის მსგავსი ქვეყნები კი ბევრად მეტს.
ევროზონის მისწრაფება ფისკალურ პოლიტიკაში საერთო წესების დამკვიდრებისადმი, რაც მისი სტრატეგიის მიხედვით, მომავალი კრიზისების თავიდან აცილებისკენ არის გამიზნული, სავსებით შესაძლებელია ვალების გაერთიანებად “გადაითარგმნოს”. თუ ევროზონა გაერთიანებად დარჩება, მისი ლოგიკური შედეგი შესაძლებელია იყოს “კონვერგენციული თამაშის” სხვა ნაირსა-ხეობა. წარსულისგან განსხვავებით, არსებულ მდგომარეობას ვერ უწოდებთ კონვერგენციულს, სადაც ყველა მიისწრაფვის ყველაზე კრედიტუნარიანი წევრობის საფეხურისკენ. კონვერგენციული, მიმართული უნდა იყოს საშუალო და არა მოწინავე საფეხურისკენ, ოქროს ქვეყნებს უდიდესი პასუხისმგებლობა აქვთ ახალი წევრების მიმართ, რეიტინგები კი ყურადღებას აქცევენ ვალების გადანაწილებას.
საფრანგეთისა და ავსტრალიის მიმართ Standard & Poor’s (S&P)-ის ვერდიქტი, რომელიც სხვა წევრ ქვეყნებსაც ეხება, ორ ძალიან განსხვავებულ დინამიკას მოიცავს. ერთი არის განგრძობადი დაბნეულობა ევროზონის სახელმწიფოებს შორის, რომელსაც ერთიანი ვალუტის დანაწევრება იწვევს ქვეყნებში. მეორე – კონვერგენციული აზრის ხელახალი კალიბრიზაცია კონფიგურაციაშეცვლილ ევროზონაში, სადაც AAA ქვეყნებს უფრო ემუქრებათ მდგომარეობის გაუარესება სხვა ქვეყნებისგან, ვიდრე სხვა ქვეყნებს AAA ქვეყნების მიერ დახმარების მიღება და რეიტინგის გაუმჯობესება.
თუ ასეა, საფრანგეთის რეიტინგის კლება უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე გერმანიის რეიტინგის შენარჩუნება. იქნებ, გერმანიას იმაზე ადრე უნდა განეცადა რეიტინგის კლება, სანამ ევროს პროექტს უსაფრთხოდ გამოაცხადებდნენ?
Standard & Poor’s (S&P)-ის თანახმად, ევროპის კავშირის ლიდერებმა ევროზონის კრიზისს არასწორი დიაგნოზი დაუსვეს და ორიენტაცია აიღეს საბიუჯეტო მზარდი პრობლების მოგვარებაზე, რომელიც მთლიანი პრობლემის მხოლოდ ერთ ნაწილს შეადგენდა და საკმარისი ყურადღება არ დაუთმეს კრიზისის გამომწვევ სიღრმისეულ მიზეზებს: განსხვავებული კონკურენტუნარიანობა ევროზონის ბირთვის შემადგენელ ძლიერ ეკონომიკებსა და პერიფერიებს შორის, ასევე უზარმაზარი საერთაშორისო ვალები, რაც ამ უფსკლულიდან იყო ამოჩრილი. რეფორმები მხოლოდ და მხოლოდ ფისკალური სიმკაცრისკენ იყო მიმართული, რაც თვითდამარცხების იარაღად გადაიქცა.
ევროზონის ბანკები კი კაპიტალის გაზრდას გაშმაგებით ცდილობდნენ, საგადასახადო ბალანსის შესამცირებლად ტრილიონებს აქტივებში ფლანგავდნენ, აშშ-ის ინვესტორები ახალი პრობლემის წინაშე აღმოჩნდნენ: იაფად მოეპოვებინათ ევროპული ვალი ან სხვაგან განე-ხორციელებინათ ინვესტიცია. “მორგან სტენლის” ანალიტიკოსების გათვლით, ევროპის საფინანსო ინსტიტუტები მომავალი 18 თვის განმავლობაში აქტივებიდან დაახლოებით 3 ტრილიონ დოლარს ამოიღებენ, რომ გამოიმუშავონ 115 მლრდ დოლარი ახალ კაპიტალში, ევროპის ბანკის ხელმძღვანელობა მათგან მოითხოვს დეფოლტისგან დაცვის ბერკეტის ასპექტში ივნისისათვის კოლექტიურ ზრდას. ამისათვის, ბანკები აქტივებს პოტენციური მყიდველების მისაზიდად დაბალ შეფასებას აძლევენ.
ევროპაში აშშ-ის ინვესტორებს ოპტიმისტურად უყურებენ. 2011 წლის მესამე კვარტალში აშშ-ის პრეტენზიები ევროპელების მიმართ 135 მლრდ დოლარით გაიზარდა გასულ კვარტალთან შედარებით. ამერიკის საფინანსო ფირმები და კორპორაციები ევროპულ ვალებს ნთქავენ და მათ ამოღებას სულმოუთმენლად ელიან.
მყიდველები კი ფრთხილობენ! ინვესტორები აცხადებენ, რომ თუ ჰეჯ-ფონდის მენეჯერი ხარ, უმჯობესია შენი ფული ევროპულ ვალების ბაზარს მოარიდო, რადგან აწმყოს ღირებულებას გვერდით რეცესიის აჩრდილი უდგას. ესპანეთი, იტალია, საბერძნეთი და პორტუგალია, არავინ იცის როდის დადგება მათი დეფოლტის დღე და არც ის იცის ვინმემ, როგორ მოიქცევა ამ ფაქტის საპასუხოდ ევროპის კავშირის ხელმძღვანელობა, ეს ორი კომპონენტი სახეუცნობი ჯოკრის როლს თამაშობს.
ბაზარი იმაზე დიდხანს შეიძლება დარჩეს ირაციონალური, ვიდრე თქვენ შეიძლება წარმოიდგინოთ
ჰეჯ-ფონდები რისკებს არ უშინდებიან, თუმცა ბევრმა მათგანმა 2011 წელს სერიოზული დარტყმა მიიღო. ამის მიუხედავად, ბევრ ჰეჯ-ფონდს დამატებითი რისკის არ ეშინია, როგორც წესი, ჰეჯირების ფონდი საკმაოდ ლიკვიდურია და მარჟას შეუძლია კლიენტის ფული ხანგრძლივად ჩაკეტოს, ბაზრის არასტაბილურობას დაელოდოს აქტივის შეფასებამდე. სწორედ ასე იქცევა ბევრი ჰეჯ-ფონდი და ბაზრის არასტაბილურობას პოტენციურ უპირატესობად მიიჩნევს. მაგრამ, უსაფრთხო, რისკის დაბალი დონით გამორჩეული ინვესტიცია არ არის აუცილებლად საჭირო იარაღი 2012 წელს ფულის საშოვნელად.
აშშ-ში აცხადებენ, რომ ახალი ბაზრები – ჩინეთი, ბრაზილია, სამხრეთ კორეა და ტაივანი 2012 წელს ინვესტორთა ყურადღების ღირსნი გახდებიან, რადგან ეს ეკონომიკები განაგრძობენ მათი მონეტარული პოლიტიკის პრინციპების შერბილებას, 2012 წელს ინვესტორებისთვის მნიშვნელოვანი იქნება საიმედო ეკონომიკა და ბაზრის ხარისხი, უფრო დიდი ყურადრება დაეთმობა ზრდაზე ორიენტებულ გლობალურ ეკონომიკას, რადგან ახალ ბაზრებს ნაკლები საბიუჯეტო დეფიციტი აქვთ დასავლეთის ქვეყნებთან შედარებით და აუცილებელ სახრსრებს ფლობენ საერთაშორისო სისუსტის ჩასანაცვლებლად.