ახალ კოდექსში ქონების, მანქანის, ბიზნესში წილის, აქციის გადაცემის, დაბეგვრის საკითხი, ანუ როგორ დავიბეგრებით სახლების, აგარაკების და კომერციული ფართობების, ან წილების გადაფორმებისას
რედაქციისაგან
ძველი საგადსახადო კოდექსის მე-8 კარის მიხედვით (“გადასახადი ქონების გადაცემისათვის”, მუხლები – 164, 165, 169), ქონების საკუთრებაში გადაცემის, ან დროებით, ერთ წელზე მეტი ვადით იჯარით გადაცემისთვის გადასახადის ოდენობა იყო მისი ღირებულების 2% (მაგრამ არანაკლებ საბაზრო ღირებულებისა). 169-ე მუხლის თანახმად, ეს ავტოსატრანსპორტო საშუალებების გადაცემასაც ეხებოდა.
გადასახადი ქონების გადაცემის მეორე დღესვე უნდა ყოფილიყო გადახდილი. თუ ქვითარი არ იქნებოდა წარმოდგენილი, ნოტარიუსი და რეესტრი ოპერაციას არ გაატარებდა. შეღავათები არსებობდა მხოლოდ პირველი რიგის ნათესავების განქორწინების ან ფირმის რეორგანიზაციის ოპერაციებისას. 181 მუხლის მიხედვით, გადასახადი ავტომობილებზე სიმძლავრის და გამოშვების წლის მიხედვით, დიფერენცირებულად, სპეციალური ცხრილის მიხედვით დგინდებოდა. ამასთან, საგადსახადო შეღავათების მუხლში (მე-14 თავის, 101-ე მუხლის I პუნქტის, “ზ” ქვეპუნქტი) მითითებული იყო, რომ დღგ-სგან განთავისუფლებულია შემდეგი საქონლის მიწოდება, სამუშაოს შესრულება, ან მომსახურების გაწევა, აგრეთვე იმპორტის შემდეგი სახეები. …ზ) ბინების ქირა (გარდა სასტუმროებისა), უძრავი ქონების (ახალაშენებული ჰიდროელექტროსადგურის გარდა) მიწოდება.
ძველი და ახალი კოდექსის თანახმად, ქონების (სამეწარმეო თუ პირადი) მიწოდება-გაყიდვა, აქციის, წილის გაყიდვა და გადაცემა ეკონომიკურ საქმიანობასთან იყო გათანაბრებული (ახალი კოდექსი, მუხლი 13, 1-4-7-ე პუნქტები) და ამ ქონების, ან წილის რეალიზაციის ნამეტი ღირებულება შევიდოდა საერთო შემოსავლებში და იბეგრებოდა, მაგრამ ძველი კოდექსისის 43-ე მუხლის ზ-ე ქვეპუნქტის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადისაგან განთავისუფლებული იყო Fფიზიკური პირის მიერ მატერიალური აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამატი, გარდა სამეწარმეო საქმიანობისათვის გამოყენებული აქტივების რეალიზაციით მიღებბული ნამატისა.
ე.ი. თუ თქვენ გაყიდიდით სახლს, ან აგარაკს, მისი ნამეტი ღირებულება არ შევიდოდა საშემოსავლოთი დასაბეგრ შემოსავლებში და არც დღგ-ით იბეგრებოდა. თქვენ გიწევდათ მხოლოდ ქონების გადაცემის 2%-იანი გადასახადის გადახდა და ყველაფერი ამით მთავრდებოდა.
ახალ კოდექსში გაუქმებულია ქონების გადაცემის გადასახადი, როგორც ასეთი. ასევე გაუქმებულია დღგ-ის გადამხელებში ის ძველი შეღავათი, რომელიც ქონების, წილის ან აქციის გაყიდვისას არსებობდა და ქონების მიწოდება, რომელიც არის ეკონომიკური საქმიანობა. თუ მისი ბრუნვა (ანუ გაყიდვის ღირებულება) 100000 ლარს აღემატება, ნებისმიერი გამყიდველი დღგს გადამხდელი ხდება, თუ ის აქამდე არ იყო და ოპერაცია იბეგრება ჩვეულებრივად დღგ-ით.
გარდა ამისა, ახალი კოდექსის მე-9 კარის, 166-ე მუხლის თანახმად, წილის შეძენა, ან გაყიდვა ქონების რეალიზაციიდან მიღებული ნამატი იბეგრება 12%-იანი საშემოსავლო გადასახადით, ანუ თქვენ თუ გაყიდით თქვენს საკუთრებაში არსებულ ბინას, რომლის ღირებულება არის 80000 ლარი, გადაიხდით 12 პროცენტს საშემოსავლოს, მაგრამ თუ ეს ბინა შეძენილია 2 წლის წინ, თქვენ თავისუფლდებით ამ გადასახადისაგან (მუხლი 168). თუ თქვენ ბინა შეიძინეთ 1994 წელს და მისი სარეალიზაციო ფასი ახლა 120000 ლარია, თქვენ მოგიწევთ დღგ-ის გადახდა 20 პროცენტის ოდენობით. აქ არის ასეთი პატარა, ერთჯერადი გამოსავალი – თქვენ ბინა გაყიდეთ 10 რიცხვში 120000 ლარად და კოდექსის 221 მუხლის თანახმად, ოპერაციიდან ორ დღეში დღგს გადამხელად უნდა გატარდეთ, მაგრამ ამავე მუხლის 3-ე ქვეპუნქტის თანახმად, თქვენ განაცხადის მიტანიდან (ორ დღეში) მეორე დღეს იქნებით გადამხდელი, ხოლო თქვენი ოპერაცია წინა დღეებში ჩატარდა, ამით შეიძლება ბინის გაყიდვისას, ან ქონების გაყიდვისას ერთჯერადად გადარჩეთ დღგ-ის გადახდას.
იმ შემთხვევაში, თუ თქვენ ბინა შეიძინეთ ბოლო ორ წელიწადში და მისი გასაყიდი ღირებულება 160000 ლარია, თქვენ 20%-იანი Dდღგ-ით დაიბეგრებით, ანუ გადასახდელი გექნებათ 32000 ლარი, შემდეგ 160000-ს გამოაკლდება ბინის თავდაპირველი შეძენისას თქვენ მიერ გადახდილი თანხა, დავუშვათ 60000 ლარი და ნამეტი ღირებულება დაგებეგრებათ საშემოსავლო 12%-ით.
თუ გაყიდული ქონება ფირმას ეკუთვნოდა, მას მოუწევს დღგ-ის გადახდა და თანხა შემოსავლის ანგარიშზე უნდა აიყვანოს, შემდეგ მოგების გადასახადით, 20%-ით დაბეგროს და თუ დამფუძნებელს სურს რეალიზებული ქონების ამონაგებიდან თავისი კუთვნილის მიღება, ის კიდევ 10%-ით დაიბეგრება დივიდენდის გადსასახადის სახით.
ვთქვათ, თქვენი სამეწარმეო შენობა გაიყიდა 1000000 ლარად, თქვენ მოგიწევთ 200000 დღგ-ის გადახდა, შემდეგ 800000-ის 20%-ის, როგორც მოგების გადასახდის და დარჩენილი ნაწილის, 640000-ის 10 პროცენტი – 64000, დივიდენდზე გადასახადის სახით, ანუ სუფთად მიიღებთ 576000-ს, ანუ ქონების რეალიზაციიდან ე.ი. 57.6%-ს.
თუ თქვენ, ვთქვათ, 1996 წელს 20000 დოლარად რომელიმე ფირმაში 30% წილი იყიდეთ და ეს წილი ახლა გაყიდეთ 200000 ლარად, რადგან ფირმა წარმატებული გახდა, თქვენ დაიბეგრებით 20%-იანი დღგ-თი და 12% საშემოსავლოთი.
ანალოგიურად მოხდება მსუბუქი მანქანების რეალიზაცის დროს, რაც ძირითადად, უცხოეთიდან ნახმარ მანქანების შემოტანას შეეხება, რომელიც დღეს ძალიან მოდაშია, თქვენ თუ მანქანა გერმანიაში 10000 დოლარად შეიძინეთ და აქ ყიდით 12000-ად, პატრულში მანქანას არ გაგიფორმებენ, სანამ 2000 ათასიდან საშემოსავლოს არ გადაიხდით. ბუნებრივია, ქონების და წილების გაყიდვისას, რეალიზატორებს ფასში ამ ახალი რეალობების გათვალისწინება მოუწევთ და ამის არ გათვალისწინება სერიოზულად ისჯება გადასახადის დიდი ოდენობით გადახდაზე თავის არიდების მუხლით, მათ შორის, ის პირიც, რომელმაც თავისი მამაპაპისეული სახლი გაყიდა, ან წილი რომელიმე ბიზნესში.
ახალი კოდექსით, დღგ-ის კუთხით ქონების და წილის გაყიდვაზე და საშემოსავლო დაბეგვრაზე ქონების რეალიზაციისას შეღავათები გაუქმდა, მათ შორის, იმ მემკვიდროებით დატოვებულ სურათებზე თუ ძვირფასეულობაზე, რომლის რეალიზაციითაც ბევრი ცხოვრობდა, გადასახადის მიმართ თითქმის ყველა, ფიზიკური და იურიდიული პირი, თანასწორი გახდა.