შრომის ანაზღაურების ორგანიზაციისა და რეგულირების მიმართულებები საქართველოში
ავტორის სტილი დაცულია
თიკო ელაშვილი
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის III კურსის სტუდენტი
Tikoelashvili55@gmail.com
ანოტაცია
თანამედროვე მსოფლიო ეკონომიკის გლობალიზაციის პირობებში ქვეყნების ეკონომიკურ ცხოვრებაში სისტემატურად მიმდინარეობს მასშტაბური მოვლენები, რომლებიც პირდაპირ აისახება საზოგადოების განვითარების პროცესებზე. ყველა სფეროში მიმდინარეობს გარდაქმნები და მისი მასშტაბურობა და დინამიზმი მოითხოვს ეკონომიკური მოვლენების ოპერატიულ და სისტემურ ანალიზს, ასევე მათ ახლებურ გააზრებას. პირველ რიგში, საუბარია შრომის ბაზრის არსზე, მის სწორ ფუნქციონირებაზე და შემდეგ უკვე შრომის ანაზღაურების ორგანიზაციასა და რეგულირებაზე. დღეს საკმაოდ გამოხატულია ეს პრობლემა საქართველოში და საინტერესოა განვიხილოთ შრომის ანაზღაურების სტრუქუტურა და ზოგადი ფონი, ასევე მისი რეგულირების მიმართულებები. პრობლემის კვლევის აქტუალობას განაპირობებს ისიც, რომ სწორედ შრომის ბაზრის მექანიზმის ეფექტიანი ფუნქციონირების შედეგად ხორციელდება მდგრადი ეკონომიკური განვითარების ძირითადი ამოცანების გადაწყვეტა. ჩემი მიზანია, ამ მხრივ აღვწერო საქართველოში არსებული ვითარება, შევადარო სხვადასხვა წამყვანი ქვეყნების მაგალითებს და ვისაუბრო მის აუცილებლობასა და მნიშვნელოვნებაზე.
Annotation
In the conditions of globalization of the modern world economy, large-scale events are systematically taking place in the economic life of the countries, which directly affect the development processes of the society. Transformations are taking place in all areas and its scale and dynamism require operational and systematic analysis of economic events. First of all, we are talking about the essence of the labor market. Today, this problem is quite pronounced in Georgia and it is interesting to discuss the structure and general background of remuneration, as well as the directions of its regulation. Problems have an impact on sustainable economic development. My goal is to describe the current situation in Georgia, compare the examples of different leading countries and talk about its necessity and importance.
შრომის ბაზრის არსი და ელემენტები
თავადაპირველად, დავიწყოთ იმით, თუ ზოგადად რა არის შრომის ბაზარი და რომელი ელემენტებისგან შედგება იგი. შრომის ბაზარი საბაზრო ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და რთული ელემენტია. აქ არამარტო ერთმანეთშია გადახლართული მომუშავისა და დამქირავებლის ინტერესები, არამედ მასში ნათლადაა გამოხატული საზოგადოებაში მიმდინარე ყველა სოციალურ-ეკონომიკური მოვლენა. [1]
შრომის ბაზარი საზოგადოების სოციალურ-ეკონომიკური ცხოვრების დინამიური სფეროა. მასზე უშუალოდ მოქმედებს და საბოლოო შედეგის სახით აისახება ეკონომიკური განვითარების ძირითადი შედეგები. უფრო ზუსტად, შრომის ბაზარი სამუშაო ძალის მყიდველებისა და გამყიდველების კონტაქტების სფეროა, სადაც ერთმანეთის პირისპირ წარსდგებიან მუშაობის მსურველები და დამსაქმებლები, შრომის ბაზარი არის სოციალურ-ეკონომიკურ ურთიერთობათა სისტემა, რომელიც ყალიბდება სამუშაო ძალის მესაკუთრესა და წარმოების ფაქტორების მესაკუთრეს შორის, რის საფუძველზეც სამუშაო ძალა განიხილება როგორც საბაზრო ურთიერთობების მთავარი ელემენტი. იგი უზრუნველყოფს მოთხოვნა-მიწოდების კანონის საფუძველზე სამუშაო ძალის კვლავწარმოებას, განაწილებას, გაცვლასა და გამოყენებას. [2]
შრომის ბაზარი აღიქმება როგორც ვიწრო, ისე ფართო გაგებით. ვიწრო გაგებით იგი მოიცავს უმუშევრებს, ვინც ბოლო ერთი თვის განმავლობაში აქტიურად ეძებს საუშაოს და ასევე უკვე დასაქმებულებას, ვისაც სურს ახალი სამსახურის დაწყება. ფართო გაგებით, შრომის ბაზარი მოიცავს მთლიანად უმუშევრებსაც და დასაქმებულებსაც, ანუ ვინც საბოლოო ჯამში აყალიბებს სამუშაო ძალის ერთობლივ მოთხოვნასა და მიწოდებას. ასევე არსეობობს ღია და ფარული ბაზარი, ღია ბაზარზე წარმოდგენილნი არიან სამუშაოს მაძიებელნი და სხვადასხვა ვაკანსიები, ხოლო ფარულ ბაზარზე გაერთიანებულნი არიან ფორმალურად დასაქმებული პირები.
საქართველოში შრომის ბაზარი ჯერ კიდევ არ არის საბოლოოდ ჩამოყალიბებული და განვითარების, ფორმირების სტადიაზეა. თუმცა, აქვე შეიძლება ვთქვათ, რომ აზლოს არის შრომის გარე ბაზრის მოდელებთან, ეს კი იმით აიხსნება რომ აქტიურად ხორცციელდება კადრების გადამზადება და მათი კვალიფიკაციის ამაღლება.
შრომის ბაზრის მექანიზმი
საინტერესოა, ვახსენოთ ისიც, თუ როგორ ფუნქციონირებს შრომის ბაზრის მექანიზმი. როგორც უკვე ვახსენეთ, შრომის ბაზარი მოიცავს დამსაქმებლებს და შრომისუნარიან მოსახლეობას, ვინც მზად არის მუშაობისთვის. ამ ორი მხარის ინტერესები ერთმანეთისგან განსხვავებულია, იმისათვის რომ გარკვეულ შეთანხმებამდე მივიდნენ შრომის ფასთან დაკავშირებით, საჭიროა განვიხილოთ ამ მექანიზმის ელემენტები, ესენია:
- სამუშაო ძალაზე მოთხოვნა;
- სამუშაო ძალის მიწოდება;
- შრომის ფასი (ხელფასის განაკვეთი);
- კონკურენცია.
ამ თემაში ჩვენთვის საინტერესოა ვისაუბროთ შრომის ფასზე, რომელიც ბაზარზე ხელფასის განაკვეთის სახით არის წარმოდგენილი. მისი სიდიდე, უპირველეს ყოვლისა, დამოკიდებულია მოცემულ მომენტში გარკვეული პროფესიის და კვალიფიკაციის სამუშაო ძალის მოთხოვნისა და მიწოდების თანაფარდობაზე. კერძოდ, თანამდებობრივი სარგო წარმოადგენს საჯარო დაწესებულებაში არსებული თანამდებობისათვის/პოზიციისათვის განსაზღვრულ ყოველთვიურ ანაზღაურებას, რომელიც დამტკიცებულია შესაბამისი საშტატო ნუსხით ან განსაზღვრულია შესაბამისი ხელშეკრულებით. [3] გამომდინარე იქიდან, რომ საწარმოებში ბევრი პროფესიისა და კვალიფიკაციის მუშა არის დასაქმემბული, ამიტომ მათი ხელფასიც, შესაბამისად, თანაბარი არ უნდა იყოს, სწორედ ამ როლს არსულებს სატარიფო სისტემა, რომლის მეშვეობითაც ხორციელდება სხვადასხვა ჯგუფის და კატეგორიის მომუშავეთა ხელფასის რეგულირება. სატარიფო სისტემა ყველა ქვეყნაში გამოიყენება, ხოლო სატარიფო ბადის დახმარებით კი დასაქმებულების შრომის ანაზღაურების დიფერენცირება ხდება მათი კვალიფიკაციისა და შესასრულებელი სამუშაოს სირთულის მიხედვით.
უმრავლეს პრაქტიკაში და მათ შორის საქართველოშიც, ყველაზე მეტად გავრცელებულია 6-8 თანრიგიანი ბადეები. 1994 წლიდან ქვეყანაში დანერგილ იქნა ერთიანი სატარიფო ბადე (ესბ) მმართველობითი და აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოებისათვის (18 თანრიგი, სატარიფო ბადის დიაპაზონი 1-5.2), ერთიანი სატარიფო ბადე (ესბ) საბიუჯეტო სფეროს ორგანიზაციებისათვის და ერთიანი სატარიფო ბადის შრომის ანაზღაურების თანრიგები დარგთაშორისი მომსახურებისათვის. ერთიანი სატარიფო ბადე (ესბ) წარმოადგენდა შრომის ანაზღაურების საფუძველს ეროვნული მეურნეობის ყველა დონეზე, თუმცა უნდა შევნიშნოთ, რომ აშკარად ირღვევოდა მისი გამოყენების პრინციპები და მექანიზმი.[2]
სამართლებრივი ნორმები შრომის ანაზღაურების შესახებ
საქართველოს პარლამენტმა 2017 წლის დეკემბერში მიიღო კანონი საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ. ამ კანონის მიხედვით წესრიგში მოდის საჯარო დაწესებულებებში დასაქმებულთა შრომის ანაზღაურება, ასევე რიცხოვნობის განსაზღვრა როგორც ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ, ისე შრომითი ხელშეკრულების საფუძლევლზე. ადგენს როგორც დასვენების, ისე შესაბამისი განაკვეთების, ღამის საათებში მუშაობის პირობებს და განსაზღვრავს სხვადასხვა ფუნქცია-მოვალეობებს, რომელიც შესრულებულ უნდა იქნეს. კანონის მოქმედება ვრცელდება ამ კანონის მოქმედება ვრცელდება:
ა) სახელმწიფო მოსამსახურეზე;
ბ) სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირზე;
გ) პოლიტიკური თანამდებობის პირზე;
დ) პროფესიულ საჯარო მოხელეზე (შემდგომ – მოხელე);
ე) ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირზე;
ვ) შრომითი ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირზე.
3. ამ კანონის მოქმედება ვრცელდება აგრეთვე ამ კანონით განსაზღვრულ საჯარო დაწესებულებაში დასაქმებულ ყველა სხვა პირზე, თუ ამ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი. [4]
სხვადასხვა განვითარებული ქვეყნების მაგალითის მიხედვით მიზანშეწონილი არ არის შრომითი ურთიერთობების კოლექტიურ სახელშეკრულებო რეგულირების მხოლოდ საწარმოს დონეზე შეზღუდვა. შესაძლოა, რომ შრომის ანაზღაურების საკითხი გადაწყვეტილ იქნეს დარგის დონეზეც, ასევე რეგიონის. მაგალითად, საქართველოში სხვადასხვა რეგიონში განსხვავებული კლიმატური პირობებია, ასევე განსხვავებული მიგრაციული თავისებურებები და სხვა.
ცნობილი ამერიკელი მეცნიერის ო. ბლანშარის მიხედვით “ხელფასი სხვადასხვა ხერხით ყალიბდება. ზოგჯერ მისი დადგენა კოლექტიური მოლაპარაკებით (კოლექტიური მოლაპარაკებები გულისხმობს გარიგების დადებას პროფკავშირსა და ფირმას, ან ფირმების ჯგუფს შორის)-ე. ი. ხელშეკრულების დამდები ფირმებისა და პროფკავშირების მიერ ხდება. [2] აშშ-ს მაგალითს თუ ავიღებთ, აქ განსაკუთრებით კი არასამრეწველო სექტორში, კოლექტიური მოლაპარაკებები შეზღუდულ როლს თამაშობს და ძალიან მცირე რაოდენობა იღებს კოლექტიური ხელშეკრულებების საფუძველზე ხელფასს. დანარჩენისათვის ხელფასი სამუშაოს მიმცემთა მიერ, ან სამუშაოს მიმცემთა და ცალკეულ დასაქმებულთა მიერ მოლაპარაკებების საფუძველზე განისაზღვრება.
ხელფასის დიფერენციაცია და მისი გავლენა წარმოების ეფექტიანობაზე
ყველა თანხმდება იმაზე, რომ ხელფასი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია და იგი უშუალოდ ზემოქმედებს წარმოების ეფექტიანობაზე, როგორც ფირმის, ისე დარგის და საერთო ეროვნულ დონეზე. ადამიანები უფრო მეტად მოტივირებულნი და შრომისნაყოფიერნი არიან მაღალი ანაზღაურების დროს, შესაბამისად, ეს აისახება პროდუქციის ხარისხზეც და შრომითი საქმიანობების სხვა მახასიათებლებზეც.
ეროვნულ დონეზე ხელფასის სიდიდე და მისი დიფერენციაცია მჭიდროდაა დაკავშირებული წარმოებისა და მთელი ეკონომიკის სტრუქტურასთან (შესაბამისად მართვის სტრუქტურასთან) და სამომხმარებლო ბაზრის სრუქტურასთან, რაც უდიდეს გავლენას ახდენს მთლიანად ეროვნული მეურნეობის ეფექტიანობაზე. ხელფასი მოსახლეობის შემოსავლების უმთავრესი კომპონენტია, ეროვნული მეურნეობის კონკურენტუნარიანობის ერთ-ერთი ძირითადი მაჩვენებელია, რომელიც განისაზღვრება შესაბამისი ქვეყნის ტექნიკური განვითარების დონისა და მასთან დაკავშირებული სამუშაო ძალის ხარისხით.[2]
დაქირავებით დასაქმებულთა საშუალოთვიური ნომინლური ხელფსი წლების განმავლობაში ზრდით ხასიათდება, თუმცა მნიშვნელოვანია განისაზღვროს ნომინალური და რეალური ხელფასის განმარტებები, რადგან ეს მავენებელი ყოველთვის არ ნიშნავს იმას, რომ ცხოვრების პირობებიც უმჯობესდება.
ცხრილი 1. დაქირავებით დასაქმებულთა საშუალო თვიური ნომინალური ხელფასი, 2001-2020 წ.
წყარო: https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/39/khelfasebi
ნომინალური ხელფასი არის დასაქმებულის მიერ ხელშეკრულებით განსაზღვრულ პერიოდში აღებული შრომის ანაზღაურება, ასევე ხელშეკრულებით განსაზღვრული რაოდენობით, ეს არ ითვალისწინებს ფასების დონის ცვლილებას, განსხვავებით რეალური ხელფასისგან, რომელიც ითვალისწინებს არსებული ფასების პირობებში ნომინალური ხელფასის მსყიდველობითუნარიანობას.
ხელფასის ფუქნციებიდან (კვლავწარმოების, სტიმულირების, რეგულირების) საქართველოში აღინიშნება კვლავწარმოების ფუნქციის შესუსტება, რაც გარკვეულწილად ხელფასის მსყიდველობითუნარიანობის შემცირებითაცაა განპირობებული და ასევე იმით, რომ ხელფასები ძირითადად საარსებო მინიმუმთან არის გათანაბრებული.
ეს ფროცესი, სამწუხაროდ, XX საუკუნის 90-იანი წლებიდან არის დაწყებული და წლებია გრძელდება. სოციალურ-შრომით უერთიერთობებში კი შექმნილია რთული ვითარება, ამიტომ აუცილებელია ვისაუბროთ მინიმალურ ხელფასზე და მის თანაფარდობაზე საარსებო მინიმუმთან.
მინიმალური ხელფასის დონე საქართველოში
მინიმალური ხელფასი არის შრომის ბაზარზე სამუშაო ძალის ღირებულების ქვედა ზღვარი, რომელსაც დამსაქმებელი უხდის დასაქმებულს გარკვეული შრომის შედეგად.
მინიმალური ხელფასი შესაძლოა შემუშავებულ იქნას ეროვნულ, ცალკეული ინდუსტრიის, ან პროფესიული ჯგუფების დონეზე კოლექტიური მოლაპარაკების ხელშეკრულების საფუძველზე. [5] გამომდინარე აქედან, ყველა ქვეყანაში მინიმალური ხელფასი განსხვავებულია ერთმანეთისგან და განსხვავებულადაც ითვლიან, თუმცა უმეტეს ქვეყნებში საკანონმდებლო დონეზე რეგულირდება ანუ სახელმწიფო ჩარევითა და კანონებით განისაზღვრება.
სასურველია, მინიმალური ხელფასის გაანგარიშება მოხდეს რეალური მინიმალური სამომხმარებლო ბიუჯეტის საფუძველზე. მინიმალური სამომხმარებლო ბიუჯეტი კი წარმოადგენს ადამიანის მინიმალური მოთხოვნილებების, მისი ნორმალური ქმედუნარიანობის უზრუნველყოფისათვის საჭირო, აუცილებელი საქონლის ან მომსახურების ნაკრების ღირებულებას. მინიმალური სამომხმარებლო ბიუჯეტის ნივთიერი საფუძველია სამომხმარებლო კალათა და იგი მოიცავს სხვადასხვა სახის კვების პროდუქტების, სამრეწველო საქონლისა და მომსახურების ნაკრებს: კვების პროდუქტები; ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი; ჰიგიენის ნივთები; წამალი; სამეურნეო და კულტურულ-საყოფაცხოვრებო დანიშნულების საგნები; საცხოვრებელი ბინა, კომუნალური მომსახურება; ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა; სოციალურ-კულტურული მომსახუ-რება, დასვენება; სავალდებულო გადასახადები და სხვა.
საქართველოში ძალაში რჩება 1999 წელს მიღებული N351 ბრძანება, რომლის მიხედვითაც მინიმალური ხელფასი განსაზღვრულია 20 ლარით. სწორედ ამ მინიმალური ხელფასის განსაზღვრა და ასევე, მასთან ერთად, საარსებო მინიმუმის დადგენაც ერთ–ერთ ყველაზე აქტიალურ საკითხად გვევლინება და ბევრი პრობლემაა ამ მიმართულებით. პირველ რიგში, ის ფაქტი რომ 1999 წლიდან მოყოლებული დღემდე არ შეცვლილა მინიმალური ხელფასის დონე.
ცხრილი 2. მინიმალური და საშუალო ხელფასის თანაფარდობის დინამიკა მინიმალურ სამომხმარებლო ბიუჯეტთან (მსბ) საქართველოში (1995-2020 წლებში)
წყარო: მ.ცარციძე, „შრომის ანაზღაურება“, თემა 3
საქართველოს შემოსავლების სამსახურის მონაცემების მიხედვით, საკმაოდ ხშირად ფიქსირდება ისეთი შემთხვევები, როდესაც შრომის ანაზღაურება საარსებო მინიმუმზე, ანუ დღევანდელი მდგომარეობით 197 ლარზე, დაბალია. მაგალითვისთვის შეიძლება მოვიყვანოთ 2019 წლის მონაცემებით პირველი სამი თვის განმავლობაში, საქართველოში 200 ლარზე ნაკლებ ხელფასს იღებდა საშუალოდ 6980 ადამიანი. ბევრად მეტია ისეთი დასაქმებულების რაოდენობა, რომლებიც 300-ს, 400-ს ან 500 ლარს ქვემოთ ხელფასს იღებდა. [6]
საქართველოში მოქმედი სისტემის მიხედვით სტატისტიკის ეროვნული სამსახური ანგარიშობს საარსებო მინიმუმს მინიმალური სასურსათო კალათის საფუძველზე. საარსებო მინიმუმი წარმოადგენს კვების პროდუქტების განსაზღვრულ ნორმატიულ ნაკრებს და შეიცავს შრომისუნარიანი ასაკის მამაკაცის ნორმალური სიცოცხლისა და შრომისუნარიანობისათვის ფიზიოლოგიურად აუცილებელი საკვების რაოდენობას, მისი შემადგენელი ელემენტების (ცილების, ცხიმების და ნახშირწყლების) და კალორიულობის მინიმალურ ოდენობას. მინიმალური სასურსათო კალათა (მასში ჩართულია 40 დასახელების პროდუქტი) იანგარიშება საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ დადგენილი ნორმების საფუძველზე. საარსებო მინიმუმის გასაანგარიშებლად მინიმალური სასურსათო კალათის ღირებულება იყოფა 0.7-ზე. რაც იმის მანიშნებელია, რომ საარსებო მინიმუმის ღირებულებაში სასურსათო ხარჯების წილი განისაზღვრება 70%-ით, შესაბამისად, არასასურსათო ხარჯების წილი შეადგენს 30%-ს. [2]
ხელფასის სახელმწიფო რეგულირების მიმართულებები
უკვე ვახსენეთ საქართველოში ზოგადი ფონი შრომის ბაზართან, შრომით სამართალთან და მინიმალურ ხელფასთან დაკავშირებით და ახლა, საინტერესოა, ვისაუბროთ მის რეგულირებაზე. მაგალითად, კერძო სექტორში რეგულირება უნდა განხორციელდეს სოციალური პარტნიორობის გზით, რომელიც ითვალისწინებს რეგიონალური სატარიფო შეთანხმებებისა და კოლექტიური ხელშეკრულებების დადებას. ხელფასის სახელმწიფო რეგულირების შენარჩუნება საჭიროა განხორციელდეს სხვადასხვა მიმამრთულებებით, რაშიც, სასურველია, გამოვიყენოთ, განვითარებული ქვეყნების გამოცდილება. სახელმწიფო რეგულირების მიმართულებია:
- მინიმალური ხელფასის დადგენა;
- ხელფასზე და სხვა შემოსავლებზე მტკიცე საგადასახადო პოლიტიკის შემუშავება;
- ფასების ზრდის, ინფლაციის პირობებში შემოსავლების კომპენსაცია-ინდექსაციის ან სხვა ღონისძიებათა სისტემის შემუშავება და რეალიზაცია, რომელიც უზრუნველყოფს ხელფასის რეალური შინაარსისა და როლის ამაღლებას;
- სახელმწიფო სექტორში ხელფასის პირდაპირი რეგულირება;
- პირდაპირი სახელმწიფო კონტროლისა და ზედამხედველობის შემოღება ხელფასის სრულ და დადგენილ ვადებში გადახდის თაობაზე, ხელფასის სრული სახელმწიფო გარანტიების რეალიზაციის თაობაზე. [2]
ასევე მნიშვნელოვანია ხელფასზე და სხვა შემოსავლებზე მტკიცე საგადასახადო პოლიტიკის შემუშავება. საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობაშიც განცორციელდა მნიშვნელოვანი ცვლილებები ამ მხრივ. მაგალითად, ხელფასის დაბეგვრა საშემოსავლო გადასახადით პროგრესული შკალით ხორციელდებოდა დღეს მარტივად, ერთიანი პროპორციული განაკვეთით ხორციელდება და მისი სიდიდე 2013 წლიდან 18%-ის ოდენობით, ხოლო 2014 წლის 01 იანვრიდან 15%-ით განისაზღვრება. ამჟამად კი ხელფასზე საშემოსავლო გადასახადი 20%-ს შეადგენს.
საგადასახადო სისტემის რეგულირებასთან ერთად სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს მოსახლეობის რეალური შემოსავლების მსყიდველობითუნარიანობის დაცვა ინდექსაციის მექანიზმის გამოყენების საფუძველზე.
ინდექსაცია არის შემოსავლების ზრდის მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს საქონლისა და მომსახურებაზე ფასების მატების შედეგად გამოწვეული მოსახლეობის დანაკარგების სრულ ან ნაწილობრივ კომპენსაციას. იგი წარმოადგენს მოქალაქეთა სოციალური დაცვის სისტემის მნიშვნელოვან ნაწილს და მიმართულია მათი ფულადი შემოსავლების მსყიდველობითუნარიანობის შენარჩუნებისაკენ.
მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ინდექსაცია გამოიყენებოდა და დღესაც გამოიყენება განსაკუთრებით მაღალი ინფლაციის პირობებში. ეკონომიკის სტაბილური განვითარებისას სამომხმარებლო ფასების უმნიშვნელო ზრდის კომპენსაცია ხდება ხელფასის სისტემატური მომატების შედეგად. ეს საკითხი ძირითადად წყდება მეწარმეებსა და პროფკავშირებს შორის გამართული კოლექტიური მოლაპარაკების დროს, რაც არა მარტო ინფლაციით გამოწვეული დანაკარგების აღდგენის, არამედ რეალური შემოსავლების გარკვეულწილად ზრდის საშუალებას იძლევა.[2]
დასკვნა
შრომის ანაზღაურება და მისი რეგულირება როგორც დასაქმებულებისთვის, დამსაქმებლებისთვის და შრომის მაძიებლებისტვის მნიშვნელოვანი სა საინტერესოა. როგორც განვიცილე, არსებობს შრომის ბაზარი, სადაც ერთმანეთის პირისპირ წარსდგებიან დასაქმებულები და დამსაქმებლები. შრომის ბაზარზე განისაზღვრება წონასწორული შრომის ფასი, იგივე ხელფასი და შემდეგ ხდებამისი ფუქნციების შესრულება. მნიშვნელოვანია, რომ შრომის ანაზღაურების სისტემები მუდმივად ვითარდებოდეს და საწარმოები პროფკავშირებთან თანამშრომლობის შედეგად აფასებდნენ შრომის ანაზღაურების ეფექტიანობას. ხელფასი მინიმალურის შემთხვევაშიც კი უნდა აკმაყოფილებდეს ადამიანების მინიმალურ საარსებო მოთხოვნილებებს და ამაში სახელმწიფოს როლი ძალიან დიდია. თუკი გვინდა, რომ ქვეყანა უფრო მეტად განვითარდეს და შესამაბისად მისი მოსახელობაც. შრომის ანაზღაურების ორგანიზაციის სწორი ფუნქციონირება ნამდვილად შეუწყობს ხელს მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური დონის ამაღლებას და შემდეგ უკვე ქვეყნის წინსვლასა და განვითარებას.
გამოყენებული ლიტერატურა
- შრომის ბაზარი საქართველოს სახელმწიფო სექტორში, ნუგზარ პაიჭაძე.
- ცარციძე მ. ლექციების კურსი „შრომის ანაზღაურება“.
- http://www.csb.gov.ge/
- https://1tv.ge/analytics/minimaluri-khelfasi/
- http://geoeconomics.ge/?p=13156
